Les 10: Leven in een rechtsstaat

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

WERK & MEDIA

Les X: Titel les

Maatschappijleer

HB3B

Les 10: Leven in een rechtsstaat

Maatschappijkunde Basis 3

2024-2025

RECHTSSTAAT

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de Grondwet is (R)
• Je kunt uitleggen wat grondrechten zijn en hier voorbeelden van geven (T1) 
• Je kunt uitleggen wat mensenrechten zijn (R)

Grondwet

Elke middelbare school in Nederland heeft een leerlingenstatuut. Daarin staan de rechten en plichten van leerlingen, maar ook wat docenten mogen en niet mogen. In het statuut staat bijvoorbeeld dat je straf krijgt als je hebt gevochten, of dat je een maximaal aantal toetsen per dag mag krijgen. 

De Nederlandse Grondwet lijkt daar een beetje op. In de Grondwet staan de afspraken over hoe de overheid en burgers met elkaar omgaan. Zonder die afspraken kan de overheid doen wat zij wil. Je bent dan als burger machteloos tegenover de overheid. 

Jij mag als leerling meepraten over het statuut. De rechten en plichten die in de Grondwet staan, zijn door het Parlement opgesteld. 

Grondrechten

In de Grondwet staan grondrechten, basisrechten die elke inwoner van Nederland heeft. Denk hierbij aan de vrijheid van meningsuiting, het recht om te stemmen en het recht op privacy. Een belangrijk grondrecht is Artikel 1 van de Grondwet. Daarin staat dat iedereen gelijk behandeld moet worden en dat discriminatie verboden is. 

Sinds 1983 staan ook sociale grondrechten in de Grondwet. Deze gaan over zaken waar de overheid voor moet zorgen. Zo moet de overheid uitkeringen geven aan mensen die niet kunnen werken en moet iedereen goed onderwijs krijgen. 

Grondrechten in Nederland

1. Gelijke behandeling en discriminatieverbod 

2. Nederlanderschap; recht tot verlaten land 

3. Gelijke benoembaarheid 

4. Kiesrecht 

5. Petitierecht 

6. Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging 

7. Vrijheid van meningsuiting 

8. Vrijheid van vereniging 

9. Vrijheid van vergadering en betoging 

10. Privacy 

11. Onaantastbaarheid lichaam 

12. Huisrecht 

13. Briefgeheim

14. Onteigening 

15. Vrijheidsontneming 

16. Geen straf zonder wet (Nulla Poena) 

17. Wettelijke toekenning rechter 

18. Rechtsbijstand 

19. Werkgelegenheid 

20. Bestaanszekerheid 

21. Milieu 

22. Volksgezondheid; woongelegenheid, 

23. Het openbaar en bijzonder onderwijs

Mensenrechten

Voor de Nederlandse rechtsstaat zijn ook de mensenrechten belanhgrijk: rechten voor elk mens, waar die ook woont. Mensenrechten zijn bijvoorbeeld recht op onderwijs en vrijheid van meningsuiting, maar ook het recht om te trouwen met wie je wilt. Deze Rechten van de Mens zijn in 1948 aangenomen door de Verenigde Naties. 

In autoritaire staten en dictaturen trekken de machthebbers zich weinig of niets aan van de mensenrechten. De machthebbers willen hun bevolking onder controle houden. Hier kunnen we als Nederland niet zo veel aan doen. Nederland vraagt hooguit koning Willem-Alexander om de mensenrechten te bespreken tijdens een staatsbezoek. 

Opdrachten H5.2

H5.2 opdracht 1 t/m 10 (blz. 129-130)

Huiswerk voor volgende keer

Invullen begrippen + samenvatting 

H5.2 (blz. 131)

Begrippen

• Grondwet
• Grondrechten
• Mensenrechten