Bi-3H-11.4 Je lijkt op (Laurens)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

11.4 + 11.6  Erfelijkheid

11.4 leerdoelen

Na deze les:

1. Kun je uitleggen dat chromosomen je erfelijke eigenschappen bepalen én dat je chromosomen doorgeeft
   
2. Kun je benoemen welke chromosomen het geslacht bepalen
3. Kun je uitleggen hoe eigenschappen op de chromosomen zitten
4. Kun je uitleggen hoe je uiterlijk bepaald wordt

Leerdoel

Je kan uitleggen dat chromosomen je erfelijke eigenschappen bepalen

Je kan uitleggen hoe je uiterlijk bepaald wordt

Erfelijke eigenschappen (DNA) liggen in chromosomen

Kijk eens naar elkaar!

• Welke eigenschappen zie je?

• Eigenschappen zijn kenmerken die bij een soort hetzelfde zijn (die alle mensen hebben)
  
  

• Er is variatie in eigenschappen: verschillende verschijningsvormen of fenotype
  

          Iemands fenotype voor haarkleur is bijvoorbeeld bruin
          Of mijn fenotype voor oogkleur is groen

Michael Jackson:

zelfde genotype, maar zijn fenotype verandert

Leerdoel

Je kan benoemen welke chromosomen het geslacht bepalen

Meisje of jongen?

• 46 chromosomen in paren (23 paren)
• Dit schrijf je als "2n" en heet diploïd
  

• 22 paar chromosomen even lang

• Het 23e paar chromosomen   

     vormt de geslachtschromosomen

• 2 gelijke =                   XX= meisje
• 1 groot + 1 klein =      XY= jongen

 chromosomenkaart /  karyogram

Leerdoel

Je kan uitleggen hoe eigenschappen op de chromosomen zitten

Cel-celkern-chromosomen-DNA-gen

• Gen: stukje DNA met informatie voor 1 eigenschap
  Is dus een rijtje letters (GCTTAC bijvoorbeeld) dat je lichaam afleest
  

• Op een chromosomenpaar zitten dezelfde genen
  

• Genotype: alle eigenschappen op al je chromosomen
  
• Genoom: alle genen en chromosomen samen
  

Gen

Leerdoel

Je kan uitleggen dat chromosomen je erfelijke eigenschappen bepalen én dat je chromosomen doorgeeft

Geslachtscellen

Van elk chromosomenpaar komt er 1 chromosoom in de geslachtscel.

Dit noem je haploïd

Vrouwelijke geslachtscel = eicel

Mannelijke geslachtscel = zaadcel

Geslachtscel en Lichaamscel

• Wat is het verschil tussen een lichaamscel en een geslachtscel?

Chromosomen doorgeven

In de eierstokken

In de teelballen

Kruisingsschema

Opdrachten:
Bouwbeschriving: 3, 4, 5
Lijken op ouders: 6, 7, 8 ,9, 10,
Genen: 11, 12,
Genotype/fenotype: 14, 16, 17, 18,
Aangeboren aandoeningen: 19, 20, 21, 22 t/m 24

(Huis-)werk

11.6

Cellen en Chromosomen

11.6 leerdoelen

Na deze les:

1. Kun je uitleggen hoe geslachtscellen vormen
2. Kun je uitleggen hoe nieuwe lichaamscellen vormen
3. Kun je uitleggen hoe verschillende soorten cellen ontstaan

Leerdoel

Je kan uitleggen hoe geslachtscellen vormen

Meiose: reductiedeling

let op!   46 chr---> 23 chr + 23 chr

1 exemplaar van elk chromosoom (haploïd = n)

Leerdoel

Je kan uitleggen hoe nieuwe lichaamscellen vormen

Bevruchting

23 + 23 chromosomen =

46 chromosomen!

Mitose 

• Exacte kopie van moedercel:
  (46 chromosomen ---> 46 chr + 46 chr) diploïd (2n)
  
  
• Er ontstaan nieuwe cellen
  voor groei of herstel

Mitose

Let op!  46 chr ---> 46 chr + 46 chr

Meiose en Mitose

Leerdoel

Je kan uitleggen hoe verschillende soorten cellen ontstaan

Hoe krijg je verschillende soorten 

cellen? 

Alle cellen hebben hetzelfde DNA --> toch anders?

• Verschillen in vorm en grootte: celdifferentiatie
• Verschillen in functie: celspecialisatie

Waardoor verschillende soorten cellen?

• Eiwitten zetten genen aan/uit
  
  
• De regelgenen bepalen welk soort  eiwit er gemaakt wordt  
  
  
• Deze eiwitten werken als een soort schakelaar

Regelgenen 

11.6 (Huis)werk

M.11.6 Opdr.: 3, 4, 5, 6, 7, 8

Verdieping blz. 58. vraag 3, 4

Samenvatten blz. 53 opdr 17 t/m 18

Opdrachten:
Bouwbeschriving: 3, 4, 5
Lijken op ouders: 6, 7, 8 ,9, 10,
Genen: 11, 12,
Genotype/fenotype: 14, 16, 17, 18,
Aangeboren aandoeningen: 19, 20, 21, 22 t/m 24

(Huis-)werk