3VWO - H6 Grammatica - Ambiguïteit

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Ambiguïteit

Grammatica hoofdstuk 6

3VWO

Welke drie betekenissen heeft de volgende zin?

Annemarie is die avond wel bevallen.

Welke drie betekenissen heeft de volgende zin?

Annemarie is die avond wel bevallen.

- Annemarie heeft die avond wel een kindje gekregen.

- Annemarie heeft die avond meegemaakt en die vond ze wel leuk.

- Iemand heeft Annemarie die avond meegemaakt en Annemarie viel wel bij die persoon in de smaak.

Er zijn zinnen die je op meerdere manieren kunt uitleggen: ze zijn ambigu.

– De gestrafte leerling mocht de kamer van de directeur niet verlaten.

Deze zin kan betekenen dat de leerling in ‘de kamer van de directeur’ zit en er van iemand niet uit mag; 

de kamer van de directeur is dan één zinsdeel. Een andere mogelijkheid is dat de leerling van de directeur een bepaalde kamer niet mag verlaten. Dan zijn er twee zinsdelen: de kamer en van de directeur.

Dichters, cabaretiers en reclamemakers werken soms opzettelijk met ambiguïteit. In zakelijke teksten kun je ambigue zinnen beter vermijden, want ze roepen misverstanden op.

Ambiguïteit kan verschillende oorzaken hebben:

• De zin bevat een woord dat meerdere betekenissen heeft (een homoniem): 
  
  – De taxichauffeur zette zijn klanten af.
  Hier kan ‘afzetten’ betekenen ‘afleveren’, maar ook ‘te veel laten betalen’.

• In de zin staat een woordgroep die meerdere betekenissen heeft:
  – Marnix bekijkt het nieuwste schilderij van zijn dochter.
  
  Dat kan betekenen:
  – het nieuwste schilderij waarvan zijn dochter de eigenaar is (dat zij bezit)
  – het nieuwste schilderij waarop zijn dochter is afgebeeld
  – het nieuwste schilderij dat zijn dochter gemaakt heeft
  Meestal blijkt uit het zinsverband welke betekenis wordt bedoeld.

• Je kunt de zin op twee manieren ontleden en daar horen twee verschillende betekenissen bij:
  – Ik schoot de overvaller met de revolver neer.
   
  Twee mogelijkheden:
  a de overvaller met de revolver = lijdend voorwerp
  met de revolver = bijvoeglijke bepaling → overvaller 
  Anders gezegd: De overvaller met de revolver / schoot / ik / neer.

b de overvaller = lijdend voorwerp

met de revolver = bijwoordelijke bepaling

Anders gezegd: Met de revolver / schoot / ik / de overvaller / neer.

• De zin bevat een onduidelijke verwijzing:
  
  – De rapper droeg het nummer op aan zijn vermiste broer en zijn vrouw.
  Het woord zijn verwijst onduidelijk: om wiens vrouw gaat het?

Welke twee betekenissen heeft de zin?

Wanneer zei de leraar ook al weer dat hij een halfjaar met opfrisverlof ging?

Welke twee betekenissen heeft de zin?

De van moord beschuldigde verdachte luisterde geboeid naar de rechter.

Welke twee betekenissen heeft de zin?

Rijke mannen en vrouwen lopen het risico ontvoerd te worden voor losgeld.

Welke twee betekenissen heeft de zin?

Mariëlle vertelde Roxy dat Bas al een poosje smoorverliefd op haar was.

Welke twee betekenissen heeft de zin?

Word lid van de patiëntenvereniging. Wij hebben van alles onder de leden.

Welke twee betekenissen heeft de zin?

De glaszetter sloeg een grote voorraad nieuwe ruiten in.

Ga op je laptop naar de planning en maak de opdrachten die ik heb klaargezet.