Lesweek 1: Zorgvragers met een verstandelijke beperking

• Zelfzorg
• MBO
• Studiejaar 1

Zorgvragers met een verstandelijke beperking

Les 1

Lesweek 1

IOZ

Planning periode

Lesweek 1: Zorgvragers met een verstandelijke beperking

Lesweek 2: Zorgvragers met dementie

Lesweek 3: Zorgvragers met diabetes

Lesweek 4: Zorgvragers met MS en spierziekten

Lesweek 5: Workshops

Lesweek 6: Zorgvragers met CVA en ziekte van Parkinson

Lesweek 7: Presentaties ken je doelgroepen

Lesweek 8: Workshops

Lesweek 9: Afsluitende week

Wat gaan we vandaag doen?

Thieme

Opdracht

Titel Thuisbegeleider MZ

Module 4 Begeleiding met een verstandelijke beperking

4.9 Mensen met een lichte of matige verstandelijke beperking

Onderwerpen

• Mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB)
• Mensen met een matige verstandelijke beperking (MVB)
• Mensen met een ernstige verstandelijke beperking (EVB)
• Mensen met een zeer ernstige verstandelijke beperking 

• Syndroom van Down
• Foetaal alcoholsyndroom (FAS)
• Fragiele-X-syndroom
• Rettsyndroom
  
• Angelmansyndroom
• Het syndroom van Prader-Willi

Leerdoelen

Aan het eind van deze les heb jij kennis over:

• Mensen met een lichte verstandelijke beperking
• Mensen met een matige verstandelijke beperking
• Mensen met een ernstige verstandelijke beperking
• Mensen met een zeer ernstige verstandelijke beperk
• Specifieke syndromen

Terugblikken periode 3

Introductie

Bij mensen met een verstandelijke beperking blijft belangrijk om steeds te beseffen dat elke zorgvrager een individu is. 

Mensen met een matige of lichte verstandelijke beperking kunnen meestal redelijk goed in hun zelfzorgbehoeften voorzien. Zij kunnen de ADL-activiteiten en ook huishoudelijke activiteiten meestal goed aanleren. De nadruk ligt op het begeleiden en ondersteunen van de zorgvrager.

Mensen met een ernstige en een zeer ernstige verstandelijke beperking kunnen meestal wel eenvoudige ADL-activiteiten aanleren. Het is daarbij belangrijk om niet te veel verwachtingen te hebben. Leg niet te veel nadruk op het ‘zich moeten ontwikkelen’.

Ik herken deze doelgroep

Ja

Nee

Ik werk met deze doelgroep

Ja

Nee

Wat weet je al over deze doelgroep?

Mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB)

• Vertraagde ontwikkeling         niet zichtbaar in baby- en peuterfase. Wordt zichtbaar in de eerste groepen vd basisschool
• Goede communicatie mogelijk 
• Abstracte begrippen

Wat herken je?

• Vaak op zichzelf gericht
• Eerst doen en dan denken
• Niet zo sociaal
• Negatief zelfbeeld/faalangst

Hoe zou faalangst kunnen ontstaan?

Wat kunnen abstracte begrippen zijn?

Wat voor problemen kunnen mensen met LVB tegenkomen?

Welke problemen kunnen ze tegenkomen?

• Niet altijd goed beoordelen (erbij behoren)
• Laten zich gemakkelijk beïnvloeden door anderen          misbruik
• Loverboys?
• Criminele circuit?

Wat kunnen ze al?

• Ingewikkeldere zaken begrijpen 
• Moeilijke vaardigheden aanleren, zoals rekenen, schrijven en lezen (laag niveau)
• Eigen smaak
• Maakt eigen keuzes
• Bepaalt zelf met wie ze wonen, hoe de dag eruit gaat zien

Wat is de mentale leeftijd van een persoon met LVB

1. 10-12 jaar
2. 12-14 jaar
3. 14-16 jaar
4. 16-18 jaar

Mentale leeftijd

De mentale leeftijd die mensen met een lichte verstandelijke beperking kunnen bereiken, is te vergelijken met die van een kind van tien tot twaalf jaar.

De mentale leeftijd wil niet zeggen dat de volwassene met een verstandelijke beperking is als een kind. Integendeel, een volwassen persoon met een matige verstandelijke beperking staat heel anders in de wereld dan een kleuter of schoolkind. Zo is er een verschil in levenservaringen, in sociale en emotionele gerichtheid en in interesse in de wereld.

Wie?

Tot de LVB-groep behoren zorgvragers die niet alleen een verstandelijke beperking hebben:

• Kwetsbare gezondheid
• Vorm van autisme
• Vorm van psychiatrische problemen

Ontwikkelingsstoornis

Komt voor in combinatie met problemen in de gezinssituatie.

Wat kunnen problemen in de gezinssituatie zijn?

• verwaarlozing
• mishandeling
• verslaving
• (seksueel) misbruik

Ondersteunen

• Meestal redden ze zich goed in de maatschappij
• Meer ondersteuning/zorg nodig?              meer aan de hand
• gedragsproblemen en verslavingsproblematiek

Woonsituatie en dagbesteding

• Zelfstandig, getrouwd, wonen samen/groep
• Begeleiding op afstand: 1x pw begeleider: bespreken van problemen/twijfels
• Kinderen: speciaal onderwijs > praktijkonderwijs

Mensen met een matige verstandelijke beperking (MVB)

Hebben een eenvoudig inzicht in zichzelf, anderen en de situatie:

• Een eenvoudig beeld van de werking van hun lichaam
• Een idee van hun eigen en andermans mogelijkheden en hun omgeving
• In staat rekening te houden met anderen
• Sociaal besef
• Verbaal uiten (woordenschat wel beperkt)
• Moeite met concentratie          korte concentratieboog

Waar zou je gesprekken over kunnen voeren met mensen met een MVB?

In het contact met anderen stellen mensen met een matige verstandelijke beperking zich nogal eens kritiekloos op: ze zijn niet in staat om zelfstandig een oordeel te vormen.

Wat kan hier een gevolg van zijn?

Associatieve en de structurerende ervaringsordening

Associatief ervaren wil zeggen dat een persoon met een matige verstandelijke beperking in staat is verbanden te leggen:

• wekker = opstaan
• tafel gedekt = eten
• licht uit = slapen
• Verkeersregels onthouden, laag niveau rekenen, lezen en schrijven

Structurerend ervaren

Wat denk je dat de mentale leeftijd is van mensen met een MVB?

7-9 jaar

Ondersteunen

• Inzicht in zichzelf, anderen en de situatie: zelfredzaamheid
• Communicatie: passieve woordenschat en actieve woordgebruik
• Stimuleren van de zelfredzaamheid: zelf ervaring opdoen, fouten maken mag. Sociale zelfredzaamheidtraining > ZML(K)-school voor zeer moeilijk lerende kinderen
• Woonsituatie en dagbesteding: wonen op begeleiding, afstand

Mensen met een ernstige verstandelijke beperking (EVB)

• Duidelijk minder contact met de buitenwereld
• Eenvoudige verbale communicatie + ontwikkeling van motoriek is wel mogelijk
• Stimuleren tot iets te komen           nogal passief
• Onvermogen om dingen met elkaar in verband te leggen
• Gewoonten zijn belangrijk > zelfredzaamheid ontwikkelen
• Associatief ervaren > starheid gevolg > stereotiep gedrag

Als er geen vork in de besteklade ligt, waar ligt deze dan?

Wat is de mentale leeftijd van een persoon met EVB

1. 2-4 jaar
2. 4-6 jaar
3. 6-8 jaar
4. 8-10 jaar

Ondersteuning

• Communicatie: gebruik maken van zijn individuele mogelijkheden. Welke picto's, gebaren, woorden kent hij/zij?
• Ordening in de leefwereld: dagprogramma met veel herhaling > grip op eigen leven
• Woonsituatie en dagbesteding: omgeving met begeleiding

Mensen met een zeer ernstige verstandelijke beperking

• Leeft in zijn eigen wereld, in zichzelf gekeerd
• Lichamelijk contact maken
• Bedlegerig, met hulp lopen
• Gebrek aan coördinatie

Ondersteuning

• Communicatie: vooral non-verbaal
• Individueel contact: activiteiten via lichaamscontact > basisveiligheid
• Verzorging: volledige verzorging en begeleiding door anderen

Syndroom van Down

''Aangeboren afwijking die gepaard gaat met een verstandelijke beperking, typerende uitwendige kenmerken en bepaalde medische problemen, veroorzaakt door een extra chromosoom (trisomie) 21.''

Kenmerken

• mongoloïde oogstand;
  
• korte nek;
  
• kleine schedel;
  
• brede handen met korte vingers;
  
• typisch handlijnenpatroon.

Kenmerken

• mongoloïde oogstand;
  
• korte nek;
  
• kleine schedel;
  
• brede handen met korte vingers;
  
• typisch handlijnenpatroon;
• kan anderen imiteren > ongewenst gedrag.

Verschijnselen

• aangeboren hartafwijking;
• verminderde weerstand: verhoogde kans op infecties van keel, neus, oren en luchtwegen;
  
• afwijkingen aan het gebit met daardoor een verhoogd risico op cariës;
  
• droge schrale huid met groot risico op smetten, kloofjes en oogontstekingen;
  
• vervroegd verouderingsproces waarbij stofwisselingsproblemen (diabetes en een te traag werkende schildklier), dementie en epilepsie kunnen optreden;
  
• vriendelijk en sociaal karakter.

Foetaal alcoholsyndroom (FAS)

''Foetaal alcohol syndroom: ontwikkelingsstoornis ontstaan voor de geboorte door overmatig alcoholgebruik bij de moeder.''

• Niks aan de hand?
• Ontwikkelingsstoornis
• Ontstaat voor de geboorte > overmatig alcoholgebruik van moeder
• Sommige verstandelijke beperking

Fragiele-X-syndroom

''Erfelijke aandoening – afwijking aan het geslachtschromosoom: het X-chromosoom – die gepaard gaat met een verstandelijke beperking, met op autisme gelijkend gedrag en dikwijls met bepaalde uiterlijke kenmerken.''

• Hoe en waarom is nog niet bekend

Bij mannen met het fragiele-X-syndroom is, net als bij het syndroom van Down, sprake van een karakteristiek uiterlijk. Het fragiele-X-syndroom kenmerkt zich door:

• overmatig grote schedel;
  
• hoog geboortegewicht (als baby zijn ze lang, maar de groei stopt vroeg);
  
• lang voorhoofd met forse kin en grote, afstaande oren;
  
• scheelzien;
  
• sterke vergroting van de zaadballen.

Voor de puberteit zijn de uiterlijke kenmerken veel minder opvallend en herkenbaar. Daarnaast komen de volgende verschijnselen en kenmerken vaak voor:

• achteruitgang van het IQ met het vorderen van de leeftijd;
  
• op autisme lijkend gedrag: angst voor contact;
  
• hyperactief gedrag: impulsiviteit, concentratieproblemen, overbeweeglijkheid;
  
• angstig en teruggetrokken gedrag;
  
• zelfverwondend gedrag;
  
• veel middenoorontstekingen (bij kinderen);
  
• slechtziendheid;
  
• hartaandoeningen;
  
• epilepsie.

Rettsyndroom

''Aangeboren ontwikkelingsstoornis met een ernstige verstandelijke beperking tot gevolg, die alleen voorkomt bij meisjes en zich openbaart op de leeftijd van 6 tot 18 maanden als een knik in de ontwikkeling.''

Verschijnselen

• Na ongeveer een jaar is er een knik in de ontwikkeling te zien.
• Eerst is een stilstand in de ontwikkeling te zien, daarna een achteruitgang.
• Meisjes die hebben leren lopen, verleren dit. De spraak verdwijnt.
• Het lukt ze steeds minder goed de handjes gericht te gebruiken om bijvoorbeeld speelgoed te pakken. 
• Ook in hun verstandelijke ontwikkeling is een ernstige achteruitgang te zien.

Ondersteuning

Vermijd bij meisjes met het rettsyndroom een overdaad aan prikkels, ze hebben moeite om prikkels te verwerken. Geef hen ruim de tijd om te reageren, omdat hun tempo erg laag ligt. 

Angelmansyndroom

''Aangeboren ontwikkelingsstoornis met als kenmerken een verstandelijke achterstand, houterige motoriek, plotselinge lachbuien en epilepsie.''

• Kinderen met dit syndroom lijken op elkaar > in de loop vh eerste jaar
• Slaapproblemen
• 'S nachts vaak meerdere keren wakker

Verschijnselen

Lichamelijke verschijnselen bij het angelmansyndroom zijn:

• microcefalie (klein hoofd);
  
• scheelzien;
  
• opvallende gezichtskenmerken (vanaf het vijfde jaar);
  
• grote mond;
  
• brede kaak;
  
• vooruitstekende, puntige kin;
  
• afgeplat achterhoofd;
  
• vertraagde motorische ontwikkeling en houterige motoriek;
  
• slechte zuigreflex, met als gevolg voedingsproblemen en het zich veel en vaak verslikken;
  
• lichamelijke gezondheidsproblemen: middenoorontstekingen, scoliose en reflux.

Andere vaak voorkomende verschijnselen zijn:

sterk achterblijvende verstandelijke ontwikkeling;

• taalontwikkeling die niet of nauwelijks op gang komt;
  
• vrolijk humeur, opvallend vaak en veel lachen (lachbuien);
  
• de mond als belangrijk tastzintuig;
  
• fascinatie voor reflecterende oppervlakten (waaronder water!);
  
• doelloos gedrag: eindeloos voorwerpen in de mond stoppen;
  
• epilepsie;
  
• ernstige slaapproblemen en/of slaapapneu.

Syndroom van Prader-Willi

''Aangeboren ontwikkelingsstoornis met onder meer spierslapte, kleine geslachtsorganen, overgewicht en vertraagde verstandelijke ontwikkeling tot gevolg.''

Oorzaak

• Het ontbreken van een klein stukje erfelijke informatie op chromosoom 15.
• In Nederland worden jaarlijks ongeveer tien kinderen met syndroom van Prader-Willi geboren. 
• Het komt even vaak voor bij jongens als bij meisjes.

Verschijnselen

Bij zorgvragers met het syndroom van Prader-Willi komen de volgende kenmerken voor:

• spierslapte (hypotonie);
  
• kleine geslachtsorganen;
  
• seksuele ontwikkeling die in de puberteit niet of pas laat op gang komt;
  
• kenmerkend uiterlijk: klein van gestalte, smalle handen en voeten, smal voorhoofd;
  
• vertraagde verstandelijke ontwikkeling;
  
• onbedwingbare eetlust (vanaf peuterleeftijd), abnormale vetverdeling en overgewicht.

Ik geef deze les het volgende cijfer:

110

Ik heb de volgende feedback
voor deze les:

Vooruitblikken

Thieme

Titel Thuisbegeleider MZ

Module 4 Begeleiding met een verstandelijke beperking

4.9 Mensen met een lichte of matige verstandelijke beperking