§2.1 Gesteentekringloop en verwering & erosie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

De les begint bijna...

• Leg je boeken op tafel.
• Als de timer afgaat, is iedereen stil.

Welkom bij...

Aardrijkskunde

De les begint bijna...

• Laptop dicht.
• Leg je boeken op tafel.
• Zorg dat je klaar bent om te beginnen. 

Lesagenda

1. Terugblik
2. Meneer Steen
3. Zelfstandig werken
   
4. Begrippen
5. Check

Lesdoel

• Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen verwering en erosie.
• Je kunt de gesteentekringloop beschrijven.

Terugblik

Kenmerken jong gebergte

• Hoog >1500 m
• spitse toppen
• diepe dalen
• steile hellingen

Kenmerken oud gebergte

• niet zo hoog <1500 m
• afgeronde toppen
• ondiepe dalen
• flauwe hellingen

Terugblik

• Vorming van de Alpen
• Endogene en exogene krachten
• Convergerende platen
• Plooiingsgebergte
• Reliëfvormen

Vandaag:

Vanalles over
gesteenten... 

We gaan vandaag eens kijken naar het levensverhaal

van meneer Steen. 

• Dit verhaal is een stuk minder saai dan je misschien zou denken….!
  

Meneer Steen werd zo’n 500 miljoen jaar geleden geboren bij deze vulkaan:

Nadat Meneer Steen is afgekoeld, noemen we hem een stollingsgesteente.

Hier zie je meneer Steen tussen zijn familie:

Meneer Steen vindt het wel best rustig onderdeel van deze berg uit te maken… 

Maar helaas, de zon, neerslag en ijs gooien roet in het eten….!  

• Meneer Steen valt door al al deze krachten uiteen…
  
• = verwering

• In de rivier zorgt hij voor erosie: hij schuurt hard gesteente af/uit.
• Uiteindelijk wordt het materiaal afgezet in de oceaan → sedimentatie 
  

De stukjes meneer Steen komen in een rivier terecht.

Er vindt veel sedimentatie plaats in de oceaan..

• Het afgezette materiaal wordt samengeperst en er ontstaat een nieuw gesteente, namelijk een sedimentgesteente. 
  

De sedimentatie blijft doorgaan en er komen steeds meer zware lagen gesteente boven meneer Steen te liggen…

• meneer Steen komt dichter bij het warme magma te liggen. 
  

Meneer Steen heeft het heet. Het grote gewicht boven meneer Steen zorgt ook voor een zware druk op hem. 

• Hierdoor gaat hij veranderen en ontstaat er een metamorf gesteente.
  

De gesteentelaag waarin meneer Steen zit komt door subductie in de asthenosfeer terecht.

• Op een diepte van zo’n 100 km begint meneer Steen te smelten. 
  

• Na verloop van tijd begint zijn leven opnieuw… 
  

• Dit verhaal van meneer Steen is een voorbeeld van de gesteentekringloop.
  

Kennen

Gesteenten:

1. stollingsgesteenten
2. sedimentaire gesteenten
3. metamorfe gesteenten

Processen:

1. Afkoelen
2. verwering en erosie
3. samenpersen
4. hitte en druk 
5. smelten

3 soorten gesteenten

• Stollingsgesteente:
  Ontstaan door afkoeling en stolling van magma/lava
  
• Sedimentgesteenten:
  Ontstaan uit afgezet materiaal dat wordt samengeperst.
  
• Metamorfe gesteenten:
  Ontstaan wanneer een gesteente onder invloed van druk en hoge temperatuur in een nieuwe gesteente veranderd.
  

Marmer in de Alpen

• Kalksteen → hoge druk en temperatuur → miljoenen jaren → marmer

Verwering en erosie (1)

• Verwering = uiteenvallen van gesteente onder invloed van weer en plantengroei.
• verweringsmateriaal = het ontstane puin na verwering.
• Het verweringsmateriaal blijft ter plekke liggen bij verwering.
• 2 soorten: Mechanische en chemische verwering (zie BB)

Verwering en erosie (2)

• eerst verwering - dan transport verweringsmateriaal door:
  + eerst zwaartekracht
  + dan water, wind en ijs (gletsjers en landijs)
• Tijdens dit transport wordt het aardoppervlak afgeslepen door de schurende werking.
• Erosie = afschuren en uitschuren van gesteente door  met verweringsmateriaal beladen water, ijs of wind.   
  

verwering → erosie → sedimentatie

Zelfstandig werken

• Wat?       Maken H2, 2.41 t/m 2.49 (blz 54) 
• Hoe?       * Zelfstandig
                   * Stilte
                   * Muziekluisteren mag (telefoon op de kop)
• Tijd?        Zie timer

Log in op LessonUp om te checken of je de lesstof begrijpt!

Welk begrip uit §2.1 past bij de afbeelding?

1. Gesteente
2. Erosie
3. Sedimentatie
4. Verwering

Welk begrip uit §2.1 past bij de afbeelding?

1. Gesteente
2. Erosie
3. Verwering
4. Plooiingsgebergte

Welk begrip uit §2.1 past bij de afbeelding?

1. Stollingsgesteente
2. Sediment
3. Sedimentgesteente
4. Metamorfgesteente

Welk begrip uit §2.1 past bij de afbeelding?

1. Endogene kracht
2. Exogene kracht