HC 4.2: Duitsland na de oorlog (1945 - 1961)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Kenmerkende aspecten tijdvak Televisie en computer:

• De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van de wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
• De dekolonisatie die een einde maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
• De eenwording van Europa.
• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
• De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.

Keerpunten in WO II: een kort overzicht

 

• 1. Battle of Britain (juni - oktober 1940)  > D-Day mogelijk (6 juni 1944)
• 2. Operatie Barbarossa (juni 1941)            > einde niet-Aanvalsverdrag / Rusland in oorlog
• 3. Pearl Harbor (7 december 1941)            > Amerikaanse deelname aan WO II > 'De Grote Drie'
• 4. Slag om Stalingrad (42/43)                      > eerste nederlaag van Hitler, begin opmars Russen
• 5. D-Day  (6 juni 1944)                                      > Landing Geallieerden op Normandië (Tweede Front)
• 6. Inname Berlijn Russen (april 45)           > capitulatie Duitsland
• 6. Atoombommen (6/9 aug '45)                 > capitulatie Japan, einde WO II

conferentie van Teheran, '43

Hiroshima, aug '45

Leg het begrip Koude Oorlog uit aan de hand van de cartoon.

Belangrijk I:

• 1. WO II bracht 'De Grote Drie' bij elkaar:
•     er was een gemeenschappelijke vijand.
• 2. WO II ging over in de Koude Oorlog:
•     = de periode van 1945 - 1991 waarin:
•       kapitalisme <> communisme. door
•  - pol: parl.dem. <> 'volksdemocratieën'
•   - ec: vrije markteconomie <> 
•             geleide staatseconomie
•   - cultuur: godsdienstvrijheid <>
•                      'opium voor het volk' (Marx)

Belangrijk II:

• K.O. leidde tot bewapeningswedloop
• K.O. indirect gevoerd door grootmachten:
• Berlijnse Blokkade (1948/49)
• Korea Oorlog (1950-1953)
• Vietnam Oorlog (1945-1975)
• Bouw Berlijnse Muur (1961)
• Cuba-crisis (1962)

Belangrijk ook:

• Na WO II dekolonisatie, o.a. in:
• Korea (1945, Japan)
• Vietnam (1945, Frankrijk)
• India (1947, Engeland)
• Palestina > Israel (Wansee-conferentie)
• Filipijnen (1947, VS)
• Nederlands-Indië (1949, Nederland)
• Cambodja (1953, Frankrijk)


• Marokko (1956, Frankrijk)
• Afrikaanse koloniën (1960 >)

Kenmerkende aspecten tijdvak Televisie en computer:

• De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van de wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
• De dekolonisatie die een einde maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
• De eenwording van Europa.
• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
• De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.

Nog tijdens WO II al spanningen tussen Westen en Oosten:

• Conferentie van Potsdam (juli/aug 1945) > onenigheid over:
• de manier waarop er nieuwe regeringen in de bevrijde gebieden in Europa komen >
• West-Europa: parlementaire democratieën
• Oost-Europa: volksdemocratieën (alleen communistische partij toegestaan) 
• de grenzen van het verslagen Duitsland                    Yalta                                                                Potsdam
• de invloedssferen in Europa

• Wel bevestiging van de bestuurlijke opdeling van Dld in bezettingszones:

Verdeling Duitsland in 1945:

4 bezettingszones

Verdeling Berlijn in 1945 +

Berlijnse Muur  in 1961 

Berlijnse Crisis (1948/1949)

•  nav. invoeren één munt in west. zones >
  
•     Stalin blokkeert toegangswegen W-Berlijn >
  
•     grote tekorten in West-Berlijn >
  
•     Luchtbrug:  

Documentaire over de Blokkade van Berlijn (5 minuten)

0

Berlijnse Crisis (1948/1949)

•  nav. invoeren één munt in west. zones >
  
•     Stalin blokkeert toegangswegen W-Berlijn >
  
•     grote tekorten in West-Berlijn >
  
•     Luchtbrug >
  
•     na 11 maanden blokkade opgeheven.
  
• Gevolgen crisis:
  
•     - Duitsland opgedeeld in BRD en DDR (1949)
  
•     - Navo opgericht (1949) >
  
•     - Warschau-pact (1955):
  
•        BRD lid van de Navo!!!
• Ook:
• samenwerking in Europa >
• EGKS > EEG > EG > EU

Luchtbrug naar West-Berlijn

                     1948 -1949 (11 maanden)

Na WO II: 

Breuk isolationisme VS:

• Trumandoctrine (1947):
• 'ieder land dat zich bedreigd voelt, van binnenuit of van buitenaf, door een ander systeem, kan rekenen op de steun van Amerika'
• Marshallplan (1947)
• Economisch hulpprogramma voor door de oorlog getroffen landen
• ook aangeboden aan oost-Europese landen...
• Alles onderdeel van: Containmentpolitiek:
• uitbreiding van het communisme beperken
• Onder Eisenhower (1952 - 1960):
• Domino-theorie >
• belangrijk in o.a. Azië (Vietnam)

Het wantrouwen tussen Westen en Oosten verder aangewakkerd door: de atoombom (50 minuten)

0

McCarthyisme:

• 1949: atoombom SU (!!)
• begin jaren '50 
• Angst voor communistische infiltratie >
  
• heksenjacht op 'communisten'
• carrières gebroken

Documentaire over Duitsland in de periode 1945 - 1989

0

Koude Oorlog: Blokvorming in Europa en spanningen in de wereld

• 'Blokvorming begon al in 1943: Conferentie van Teheran >
• Wat gebeurt er met de bevrijde landen in Europa? Afspraak:
• 'er zal democratie worden ingevoerd' Probleem: welke vorm van democratie?
• Problemen ook mbt de opbouw in de bezettingszones > Berlijnse Blokkade (48/49)
• Gevolgen: spanningen tussen Oostblok en Westblok
• 
  
• Ook: hervormingsbewegingen in Oostblok

Stalin, 1953

Scheuren in Oostblok

• Na dood Stalin (1953): 
  
• Destalinisatie > rede Chroesjtsjov (1956) >
• kritiek op beleid Stalin >
• Ook andere visie Chroesjstjov op buitenlandsbeleid:
• 'Vreedzame coëxistentie'
• In Oost-Europa roep om hervormingen:
• Hongarije.

Hongaarse Opstand:

• na destalinisatierede en 'vreedzame coësistentie'
• bevolking in Hongarije hoopt op democratische hervormingen
• demonstraties in Boedapest / beeld van Stalin omvergetrokken
• pro-Russische regering gedwongen af te treden
• nieuwe regering wil uit het Warschaupact treden
• gevolg: Rusland zet het leger in

0

De Berlijnse Muur: 

Van de bouw in 1961 

tot 

de val in 1989

Conrad Schumann

Gorbatsjov

Honecker

Berlijnse Muur (1961-1989)

• Laatste 'gat in het 'IJzeren Gordijn'
• Doel: tegengaan vlucht naar West-Berlijn
• 'anti-fascistische beschermingsmuur'
• gezinnen van elkaar gescheiden >
• vluchtpogingen
• filmimpressie

0

reactie Amerikanen:

• aanvankelijk een licht protest:
  
• Muur stond op Oost-Duitse grond
• 1963: J.F. Kennedy
• 'Ich bin ein Berliner' speech
• impressie van de speech >

0

Cuba-crisis (1962)

• 1959: Castro aan de macht (revolutie)
• communist
• 1960: kennedy gekozen tot president
• Varkensbaai-incident (1961) >
• Castro vraagt bescherming aan SU >
• plaatsing raketinstallaties >
• Kennedy stelt zeeblokkade in >
• Chroesjtsjov en Kennedy sluiten akkoord
• belang: bijna-kernoorlog

Leg uit wat het verband is tussen de Cuba-crisis en deze cartoon:

0

deelcontext 4: Afenemende spanningen 

• Na Cubacrisis: 'hotline' aangelegd >
• Periode van Détente
• Wel continuïteit in beleid invloedssferen:
• 1968: Praagse Lente:
• - Dubcek wil democratische hervormingen >
• - Benszjnev (1964-1982) grijpt in: Brenzjnevdoctrine 
• - militair ingrijpen 
• - Dubcek afgezet, hervomingen teruggedraaid

0

deelcontext 4: Afnemende spanningen 

• Na Cubacrisis: 'hotline' aangelegd >
• Periode van Détente
• Wel continuïteit in beleid invloedssferen:
• 1968: Praagse Lente:
• - Dubcek wil democratische hervormingen >
• - Benszjnev (1964-1982) grijpt in: Brezjnevdoctrine 
• - militair ingrijpen 
• - Dubcek afgezet, hervomingen teruggedraaid
• Détente wel succesvol mbt wapenwedloop:
• Salt-I akkoord (1972)
• Spanningen namen weer toe met: SDI-project:

Probleem voor de SU: economische crisis en gebrek aan steun

• Kosten SDI-project niet op de brengen door SU >
• Gorbatsjov (1985-1991): perestrojka (ec hervormingen) en glasnost ('openheid')
• Verzet tegen de communistische dictatuur >
• - roep om democratische vrijheden en
• - recht om in vrijheid te reizen
• Tot Gorbatsjov: hard militair optreden tegen hervormingsbewegingen (DDR in '53, Polen en Hongarije in '56,  Tsjechoslowakije, '68)
• Gorbatsjov: weigert militair in te grijpen in de DDR >
• Val van de Muur (1989) >
• Hereniging Duitsland (1990) >
• Val andere communistische regimes in Oostblok >
• Einde eenpartijstaat in SU > Sovjet-Unie opgeheven (1991)

3 documentaires 

Val van de Muur

1e: 7 minuten (NOS)

2e: 10 minuten (NOS)

3e: einde communisme in Oostbloklanden

0

0

0

USSR na 1991:

• Jeltsin leider van Rusland
• Voormalige republieken onafhankelijk
• markteconomie > enkele superrijken
• Baltische staten en Polen bij EU.
• Elders autoritaire staten (o.a. Hongarije)
• Nationalistische en ethnische gevoelens >
• revolutie en burgeroorlog (o.a.Oekraïne)

Gevolgen val communisme voor het Westen:

• - VS 'politiagent van de wereld'
• - Navo: beheersing militaire conflicten ipv 
•                 bestrijden communisme
• - Duitsland economische motor Europa
• - Poetin (2008): herstel positie > 
• - nieuwe spanningen met het Westen o.a,
• - Oekraïne (Krim)

Gevolgen van de Koude Oorlog: samenvattend

• Containmentpolitiek > Truman doctrine, Marshallplan, Navo
• Berlijnse Blokkade 1948/1949


• 'IJzeren Gordijn' > Berlijnse Muur (1961 -1989)
• Cuba-crisis (1962)
• Conflicten in Azië, belangrijk:
• Vietnamoorlog (1945-1975)
• China communistisch (Mao, 1949)
• Aanval Noord-Korea (communistisch) op Zuid-Korea (kapitalistisch) >
• Verenigde Naties grijpt militair in (!!!) > Korea-oorlog (1950-1953) >
• wapenstilstand (tot nu toe)

documentaire Korea oorlog:

Hoe kwamen de beide Korea's in oorlog met elkaar?

( 4 minuten, NOS)

0

0