8.4 Vrijheid, ook voor de slaven?

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Leerdoelen

• uitleggen dat vanaf 1500 in Europese koloniën in Amerika een systeem van plantages, slavernij en trans-Atlantische slavenhandel ontstond;
• uitleggen met welke argumenten slavenhandel en slavernij werden verdedigd;
• uitleggen met welke argumenten tegenstanders slavenhandel en slavernij verwierpen;
• beschrijven hoe abolitionisten in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten streden voor de afschaffing van slavenhandel en slavernij.

Kenmerkend aspect

Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

a. Welke rol speelde Josiah Wedgewood binnen het abolitionisme?
b. Wat ontwierp hij om aandacht te vragen voor de strijd tegen de slavernij?
c. Upload een afbeelding van zijn ontwerp
c. Welke andere manieren werden ook gebruikt om aandacht te vragen door abolitionisten?

Ontstaan en uitbouw slavernij

• De oorspronkelijke bewoners in Amerika, de indianen, bezweken onder het zware werk op de plantages en de Europese ziekten. 
• Arbeidskrachten uit Afrika waren wel bestand tegen de ziekten en waren fysiek ook sterk genoeg.
• Portugal, Spanje, Groot-Brittannië, Frankrijk, de Republiek en Denemarken bouwden forten op de kust van West-Afrika.
• De driehoekshandel intensiveerde de transatlantische slavenhandel (11 miljoen totaal) en een verdere uitbreiding van de Europese overheersing van West-Indië en de aanleg van nog meer plantages.
• Ook Nederland heeft dus een aandeel gehad in de slavernij en slavenhandel (550.000 slaven). In de Nederlandse koloniën in Amerika: Suriname en de Antillen (vooral suikerplantages). 

Slavernij geen probleem!

• In heel Europa had men tot het eind van de 18e eeuw nauwelijks moeite met de slavenhandel en slavernij door:

1.  Men beriep zich op interpretaties uit de Bijbel
2. Volken uit Afrika vond men vaak heidens en onbeschaafd. Blanke ras vond men superieur en gaf legitimatie voor onderdrukking. 
3. In Afrika werd al eeuwenlang in slaven gehandeld. Dit was dus geen Europese vinding.

• Gevolg was wel dat in Afrika meer oorlog werd gevoerd tussen Afrikaanse volken zodat er meer krijgsgevangenen verkocht konden worden als slaaf.

Kritiek op slavernij

• In de tweede helft van de 18e eeuw groeide in verlichte kringen de kritiek op de slavenhandel en de slavernij: 

1. Vanuit o.a. geloof: Kritiek richtte zich op de onmenselijke kanten van de handel en behandeling van slaven. 16% stierf aan boord van de slavenschepen en op de plantages ging het er vaak wreed aan toe. De slaven hadden geen enkele zeggenschap over hun eigen leven. Zij mochten niet zonder toestemming de plantage verlaten. Slavenhandelaren en -houders werd een gebrek aan christelijke naastenliefde verweten.
2. Vanuit verlichte ideeën: slavernij in strijd met de rechten die elk mens van nature bezat, hevige ongelijkheid tussen mensen kon leiden tot machtsmisbruik etc.
3. Vanuit economische visie: vrije arbeid zou juist productiever zijn en loon zorgt voor meer consumptie!

Op weg naar afschaffing

• Het streven naar afschaffing van slavernij noemen we abolitionisme.
• De abolitionisten verspreidden romans, gedichten en posters, verzamelden bewijs en gaven lezingen om de bevolking te informeren over de gruwelijkheden van de slavernij. Ze voerden daarmee druk uit op politici.
• In GB werd de slavenhandel in 1807 afgeschaft. Dit betekende nog lang niet het einde van de slavernij (1833)!
• In de VS was er meer verdeeldheid tussen de Noordelijke en Zuidelijke Staten (waar de grote plantages lagen).
• Uiteindelijk zou de slavernij in de Verenigde Staten pas worden afgeschaft na een bloedige burgeroorlog tussen Noord en Zuid (1861-1865).
• Nederland schafte de slavernij in Suriname en de voormalige Antillen vrij laat af: pas in 1863.

Wedgwood

• Josiah Wedgwood was een Britse aardewerkfabrikant die streed tegen de slavenhandel!
• Met dit iconische beeldmerk vroeg hij aandacht voor het abolitionisme en de slechte toestand waarin de slaven verkeerde.
• Dit zorgde voor een stukje bewustwording van het probleem bij het volk!

Begrippen

• plantagekolonie: overzees gebiedsdeel van een Europees land dat wordt overheerst met als doel zo veel mogelijk geld te verdienen door op grote landbouwbedrijven slaven exportgewassen te laten verbouwen.
• trans-Atlantische slavenhandel: slavenhandel van Afrika, over de Atlantische Oceaan, naar Amerika; onderdeel van de driehoekshandel.
• driehoekshandel: een door Europeanen opgezette handelsroute tussen drie continenten; vanuit Europa vervoerden zij textiel, wapens en kostbaarheden naar Afrika; vanuit Afrika slaven naar Amerika; en vanuit Amerika voedings- en genotmiddelen naar Europa.
• abolitionisme: beweging die streeft naar de afschaffing van de slavenhandel en slavernij.

Leg uit hoe Europese kooplieden in Afrika aan slaven konden komen

Europa

Afrika

Amerika

Sleep de producten naar het juiste werelddeel binnen de driehoekshandel

Spiegeltjes

Sierraden

Geweren

Slaven

Suiker

Katoen

Koffie

Cacao

Welk bezwaar hadden christenen en verlichte critici tegen de slavernij

a. Leg uit dat het verhaal van Equiano goed past bij het kenmerkend aspect van deze paragraaf
b. Is de bron volgens historici betrouwbaar?

Leg uit dat de strijd om slavernij in de VS tot een burgeroorlog leidde