3.3 Europa en de Wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

3.3 Europa en de wereld

In deze paragraaf leer je:

• hoe de handel tussen alle werelddelen groeide in de 17e eeuw.
• hoe Europeanen hun activiteiten in Azië en Oost-Afrika uitbreidden. 
• hoe Europeanen hun activiteiten in Amerika en West-Afrika uitbreidden. 

Kenmerkend aspect: ontstaan van handelskapitalisme en begin van een wereldeconomie. 

Handel op de hele wereld 

• 1595: begin handel tussen Republiek en Zuidoost-Azië. 

• Rijke handelaren richten compagnieën (handelsbedrijven) op om handel te drijven met de inheemse inwoners. 

• We spreken in de 17e eeuw van een wereldeconomie (economisch systeem van wereldwijde handelscontacten). 

Welke producten:

• Suikerriet: Zuid-Amerika
• Thee: China, later India
• Koffie: Arabische Schiereiland
• Tabak: Amerika
• Specerijen: uit Azië (Oost-Indië)
  
• Katoen: Zuid-Amerika, later Noord-Amerika

• Invloed vraag en aanbod!

• Suiker was aanvankelijk een luxeproduct, tot de 17e eeuw.... Suiker wordt steeds goedkoper en raakt in trek bij de 'gewone mens'.

• Gevolg: suikerplantages en impuls Afrikaanse slavenhandel.
• Productie en consumptie van suiker zorgt voor veel werkgelegenheid!

Suikerplantage in Zuid-Amerika

Atlas Major

1662

Door de Europese expansie nam de kennis over de wereld toe. 

De Amsterdamse Joan Blaeu brengt een grote hoeveelheid kaarten

en tekeningen uit, gebundeld in een serie boeken: de Atlas Major

Hoe kunnen we de Atlas Major koppelen aan zowel handelskapitalisme als wereldeconomie?

Europese expansie in Azië 

• 16e eeuw: Portugezen stichtten in Zuid- en Oost-Azie factorijen (handelsposten met kantoren en pakhuizen).

•  17e eeuw: Portugezen behielden enkele kolonies in India, China en Afrika, waar zij handelden in goederen en slaven. 

• De Portugezen concurreerden met de Engelsen en Nederlanders, die ook expansiedrang hadden!

Van Voorcompagnie naar VOC 

• Vóór de oprichting van de VOC in 1602 waren er ook al handelsmaatschappijen (Voorcompagnieën). 

• Voorcompagnieën waren de voorlopers van handelsmaatschappijen als de VOC en WIC.

• Aantekening voorcompagnieën (whiteboard). 

Van Voorcompagnie naar VOC 

• Doel: 

- Handel te drijven met koloniale gebieden.

- Risico's vermijden door samenwerking.

- Genereren van winst.

• Kenmerken:

- Dreven handel in een specifiek gebied of met één bepaald product, bijvoorbeeld specerijen of suiker.

• Ondergang:

- Moordende concurrentie en stijgende inkoopprijzen!

Volgens een tijdgenoot "zeilde men elkaar het geld uit de beurs en de schoenen van de voeten".

Wat onderscheid een handelsonderneming van de VOC? Zoom hierbij in op de rechten en plichten van autonome voorcompagnieën en de door de staat opgerichte VOC.

• Johan van Oldenbarnevelt had een plan. Een plan dat de onderlinge concurrentie uit moest schakelen en de Republiek als (handels)macht zou versterken. Ook handig want.......er woedt nog een oorlog met Spanje!
• Met toezegging van de Staten-Generaal wordt in maart 1602 de VOC (Verenigde Oost-Indische Compagnie) opgericht. 
• De VOC bestond uit de handelsmaatschappijen die handelden in Zuidoost-Azië. 

Leider VOC in Azië: gouverneur-generaal (hoogste autoriteit in een koloniaal gebied). 

Hoofdkwartier: Batavia (tegenwoordig Jakarta). 

Inlands bestuur: er werd met binnenlandse vorsten gehandeld. 

 

Rechten

• Handelsmonopolie

• Oprichten van vestigingen

• Machtsuitoefening

• Bevoegdheid om recht te spreken

• Afgeven van aandelen en winst

Plichten

• Genereren winst.

• Zorg en bescherming koloniën. 

• Controleren of regels in koloniën werden nageleefd (orde). 

• Betalen van belasting aan de Republiek.

• Werkgever-werknemer verhouding komt duidelijk naar voren met de VOC. 
• Er was tussen de VOC-lieden en binnenlandse vorsten zowel sprake van vreedzame overeenstemming als van geweld (denk aan J. P. Coen en de Banda-eilanden). 
• Ook Engelsen stichtten factorijen en kolonies in Azië (East Indian Company).  

Piet Hein 

Zilvervloot

 Zet de begrippen op de juiste plaats

West-Indië

Oost-Indië

Slaven

VOC

Tabak, katoen, suiker

WIC

Specerijen

producten naar Europa

Zij varen vanuit Nederland

Dit land verovert dit  gebied

Deze landen veroveren dit gebied