thema 3 les 5 workshop braakballen Robert 2223

• Natuur en Techniek
• HBO
• Studiejaar 1

Braakballen

Uilen 

Vertel: 

De laatste les. 

Wij hebben onze lessen af. voordat we beginnen zijn er studneten die de les nog niet af hebben en hier wel input voor nodig hebben? 

Hebben jullie 5 tot 10 minuten tijd nodig om je les af te maken? 

Dan vandaag een eigen onderzoekje. 

We hbben het veel gehad over natuurkundige onderwerpen als basis voor d elessen die we gaan geven in onze klassen en onderzoekjes die we gaan doen, maar biologische onderwerpen lenen zich daar ook goed voor. 

Zo ook een les als dit, waarin ik jullie ga menemen in de wereld van de UIl. Misschien nieuwe kennis aan ga bieden en anders oude kennis ophalen. 

Eigenlijk een eigen onderzoek. 

Introductie

Uil mee of in een uilenpak de klas in. 

Stap 1 onderzoekscyclus

HEt si een mooie dier om over dte werken een indrukwen=kkend die dat met domheid en slimheid geassosieerd wordt. 

Wat weet jij al over uilen?

Woordweb

Kijk wat de leerlingen al weten. Welke gevaren voor vogels kennen ze al? 

Vraag: Wat weet jij al over uilen? 
Voorbeeld antwoorden: een aantal uil soorten, het draaien van hun nek, kleur ogen, geluid dat ze maken, hoe ze vliegen en jagen.

Doe: Start een gesprek met de klas. Maak een klassikaal woordweb. Laat de leerlingen woorden opnoemen/invoeren die zij al denken te weten bij dit onderwerp. Bespreek achteraf de ingevoerde antwoorden en bekijk welke bij elkaar horen. Sleep deze naar elkaar toe. Welke thema's passen daarbij? Schrijf deze erboven.

Uilen zijn prachtige, magische vogels die 's nachts en overdag geruisloos door de lucht vliegen. Maar wat weten we eigenlijk nog meer over uilen? In deze les leren de leerlingen vier uilsoorten kennen en hoe zij deze kunnen herkennen, hoe uilen hun hoofden zo ver kunnen draaien, hoe ze zo stil kunnen vliegen en wat braakballen zijn.

Verkennen wat weten we al en daarna nieuwe kennis aanbieden over de uil Bij stap 2 dus verkennen en nieuwe kennis, zodat het onderzoekje daarna goed uitgevoerd kan worden en het niet uit de lucht komt vallen. 

Het doel

•  vier uilensoorten

•  hoe uilen zo stil vliegen

•  hoe uilen kunnen horen

•  wat braakballen zijn

Aan het einde van de les ken je....

Aan het einde van de les weet je....

Aan het einde van de les ken  je....

Vier uilensoorten

Aan het einde van de les weet je...

hoe uilen zo stil vliegen

hoe uilen kunnen horen

wat braakballen zijn

Aan het einde van het practicum kun je....

Verschillende muizensoorten herkennen aan de hand van de schedel, het gebit en de kaak. Dit doe je met behulp van een zoekkaart/ determinatietabel.

Doe: Vertel het doel van de les.

Eerst een paar weetjes over uilen

Vertel: 

Hoe draaien uilen hun kop zo ver om?

Introductie video

Doe: Bekijk de video.

Vertel: Uilen kunnen hun kop 270 graden draaien. In deze video zoekt Maurice van het Klokhuis uit hoe ze dat doen.

Hoe draaien uilen hun kop zo ver om?

1. door de gaten tussen de nekwervels
2. door hun 7 nekwervels
3. de kop draait niet, maar het lichaam draait
4. door hun 14 nekwervels

Quizvraag

Vraag: Uilen kunnen hun kop wel 270 graden dus omdraaien, maar hoe doen ze dat?

Antwoord: A en D
Extra uitleg: Een uil heeft 14 nekwervels. In vergelijking heeft een mens er maar 7. De aders in hun nek raken niet in de knoop, doordat er voldoende ruimte tussen zit.

Vier uilsoorten

Bosuil

Oehoe

Kerkuil

Steenuil

Vertel: Er zijn héél veel uilensoorten, maar vandaag bekijken wij deze vier: (v.l.n.r.) de bosuil, de oehoe, de kerkuil en de steenuil.

Vraag: Zien jullie al verschillen en gelijkenissen tussen deze uilen? Welke?

De orde wordt onderverdeeld in twee families: de echte uilen (Strigidae) en de kerkuilen (Tytonidae), waarvan er in Europa slechts één vertegenwoordiger voorkomt (de kerkuil). Grotere soorten jagen op kleine zoogdieren en vogels, andere soorten eten voornamelijk insecten. Uilen zijn nomadische, opportunistische broedvogels die grote legsels kunnen krijgen wanneer voedsel overvloedig is.

Uilen hebben een rond, afgeplat gezicht met grote naar voren gerichte ogen die vast in de schedel staan. Om in diverse richtingen te kunnen kijken moet een uil dus steeds de kop draaien, wat ze dan ook zeer goed kunnen. De grote ogen maken het mogelijk ook in het donker goed te zien. Uilen hebben een haaksnavel en krachtige klauwen aan hun poten, die vaak dicht bevederd zijn. Aan de voorrand van de handpennen van de vleugel dragen uilen een donsachtige franje, wat de vleugel in vlucht bijzonder geruisloos maakt. Ze kunnen daardoor vrijwel onopgemerkt op zoek gaan naar prooidieren, zoals muizen, en deze bij verrassing pakken.

Uilen in het wild worden vaak niet ouder dan 3 jaar. Uilen in een dierentuin worden ouder. In het wild worden uilen (vooral kerkuilen en steenuilen) vaak aangereden. Ook komt het voor dat ze tegen in de lucht gespannen kabels aanvliegen en verongelukken.

Muizen zitten net als uilen graag in een schuur met graan of hooi, maar omdat schuren voor hooi- en graanopslag nauwelijks meer bestaan, hebben muizen daar geen leefplek meer en nemen in aantal af. Omdat het voedsel van uilen voor 80% uit muizen bestaat, kunnen uilen bij boerderijen ook minder voedsel vinden en nemen dus ook in aantal af. Vooral kerkuilen hebben het daardoor soms erg moeilijk, omdat zij de meeste muizen eten van alle uilensoorten en afhankelijk zijn van oude schuren als plaats om in te nestelen. Hoewel tot in 1975 het gebruik van landbouwgif een belangrijke oorzaak was voor de achteruitgang van dagroofvogels zoals sperwer, speelde in Nederland deze factor een minder belangrijke rol bij de achteruitgang van uilensoorten. Andere landbouwpraktijken zoals schaalvergroting en daarmee gepaarde habitatvernietiging zoals het verdwijnen van kleine landschapselementen, hoogstamboomgaarden en oude houten schuren, hadden een groter negatief effect.[2

bosuil

De bosuil is de meest voorkomende uilsoort in Europa. Je vindt hem op allerlei plekken: van bossen tot grote woonwijken.

Wist je dat uilen met zwarte ogen zoals de bosuil 's avonds jagen?

De bosuil eet van alles, vandaar dat hij op veel verschillende plekken kan wonen. Zo eet hij veel kleine zoogdieren zoals jonge konijnen en duiven. maar ook insecten.

Donkere ogen

Bosuilen zijn er in drie verschillende kleuren: grijs, donkerbruin en roestrood. Alle kleuren hebben wel een soort strepen op hun verenpak. Welke kleur heeft deze bosuil?

Informatieve kijkafbeelding

Vertel: Dit is een bosuil. Kijk eens goed. Hoe kunnen we hem herkennen?

Doe: Klik op de hotspots voor tips, weetjes en antwoorden.

Bosuil

Meest voorkomende uilensoort in europa. bossen en woonwijken

eet van alles vandaar ook dat hij op veel verschillend eplekken kan leven vooral kleine zoogdieren, konijnen duiven en insecten.

bosuilDe bosuil is iets groter dan de ransuil. Bosuilen broeden al heel vroeg in het jaar in holle bomen of nestkasten. De bosuil laat zich vroeg in het jaar goed waarnemen en verraad zijn aanwezigheid door zijn luide kenmerkende geroep. De soort leeft van kleine knaagdieren, egels, vogels en zelfs kikkers.

Zijn verspreidingsgebied beslaat heel Europa en Azië en een deel van Noord-Afrika. Met zo'n 5000 broedparen is de bosuil een algemene broedvogel in Nederland.

De bosuil is een fascinerend dier met een aantal interessante feiten:

Verscheidenheid aan prooien: Bosuilen jagen een verscheidenheid aan prooien, waaronder knaagdieren, reptielen, vogels en insecten.

Verspreidingsgebied: Bosuilen komen voor in veel delen van de wereld, waaronder Europa, Noord-Amerika, Azië en Afrika.

Nachtelijke jagers: Bosuilen zijn uitstekende nachtdieren en jagen 's nachts wanneer ze het meeste succes hebben bij het vinden van prooien.

Leven in holen: Bosuilen bouwen hun nesten in holen, zoals holen in bomen, rotswoningen of kunstmatige holen.

Uitstekend gehoor: Bosuilen hebben uitstekend gehoor en kunnen prooien horen bewegen, zelfs door dikke lagen sneeuw.

Communicatie door geluid: Bosuilen communiceren met elkaar door geluiden, zoals gekrijs en gepiep.

Unieke vleugelstructuur: Bosuilen hebben unieke vleugels die speciaal zijn ontworpen om stil te vliegen tijdens het jagen. Dit maakt hen bijzonder effectief in het jagen op prooien die op de grond leven.

Levensduur: Bosuilen kunnen tot 15 jaar oud worden in het wild.

oehoe

Ze hebben grote oorpluimen van wel 8 centimer! Dit zijn geen oren. Die zitten verstopt onder hun verenvacht.

Oehoe's zijn te herkennen aan hun oranje ogen

Bosuilen hebben donkere en lichtbruine veren met donkere vlekken en strepen.

Doordat hij zich goed kan aanpassen woont hij op veel verschillende plekken. Het belangrijkste is voor de oehoe dat er in de zomer en winter genoeg voedsel is.

De oehoe is de grootste uil van Europa. Hij is wel 70 centimeter lang en heeft een spanwijdte van 1.70 meter.

Informatieve kijkafbeelding

Vertel: Dit is een oehoe. Kijk eens goed. Hoe kunnen we hem herkennen?

Doe: Klik op de hotspots voor tips, weetjes en antwoorden.

ooRPLUIMEN ZIJN NIET D EOREN DIE ZITTEN ASYMETRISCH ONDER DE VEREN.

te herkennen aan de oranje ogen

groiotste uil van europa 70 cm groot 170 cm spanwijdte

De oehoe is een bijzonder dier met een aantal interessante feiten:

Grootte: De oehoe is een van de grootste uilen ter wereld, met een spanwijdte van soms meer dan 120 cm.

Verspreidingsgebied: De oehoe komt voor in Noord-Amerika en Canada.

Oehoes in de wildernis: Oehoes kunnen in de wildernis worden aangetroffen in bossen, parken en natuurgebieden.

Unieke uiterlijk: De oehoe heeft een unieke, herkenbare uitstraling, met een wit gezicht, bruine kleur en gele ogen.

Jagers op de grond: Oehoes jagen op de grond en eten een verscheidenheid aan prooien, waaronder knaagdieren, reptielen, vogels en insecten.

Nachtelijke jagers: Oehoes zijn uitstekende nachtdieren en jagen 's nachts wanneer ze het meeste succes hebben bij het vinden van prooien.

Uitstekend gehoor: Oehoes hebben uitstekend gehoor en kunnen prooien horen bewegen, zelfs door dikke lagen sneeuw.

Communicatie door geluid: Oehoes communiceren met elkaar door geluiden, zoals gekrijs en gepiep.

Levensduur: Oehoes kunnen tot 15 jaar oud worden in het wild.

Bescherming: Oehoes worden beschermd door wetgeving en worden beschouwd als een waardevolle soort vanwege hun belangrijke rol in het ecosysteem.

hartvormig wit gezicht

Ze eten vooral veldmuizen.

In bossen is de kerkuil bijna nooit. Je vindt hem eerder in een landschap die door de mens is gemaakt, zoals een boerenlandschap.

Kerkuilen worden actief als het donker is om in het open veld te jagen.

kerkuil

Geelbruine buik met zwarte spikkels

donkere ogen

Bruinoranje veren

Informatieve kijkafbeelding

Vertel: Dit is een kerkuil. Kijk eens goed. Hoe kunnen we hem herkennen?

Doe: Klik op de hotspots voor tips, weetjes en antwoorden.

hartvormig gezicht

je vind hem veelal in het landschap gemaakte landschap.

Kerkuil

kerkuilVan de 15 soorten kerkuilen komt er slechts één voor in Nederland. Deze prachtige uil nestelt veelal in schuren, bijgebouwen, ruïnes en dergelijke, soms ook in boomholten.

De kerkuil jaagt 's nachts. Hij vliegt dan laag over de grond met een lichte veerkrachtige slag, verandert vaak van richting en blijft soms boven een bepaald punt hangen. Enkel op zijn uitzonderlijke scherpe gehoor kan hij zijn prooi lokaliseren en grijpen. Hij vangt meestal kleine knaagdieren. Schommelingen in het aantal prooidieren bepalen gedeeltelijk het broedsucces en de talrijkheid van de kerkuil.

De kerkuil is een fascinerend dier met een aantal interessante feiten:

Verscheidenheid aan prooien: Kerkuilen jagen een verscheidenheid aan prooien, waaronder knaagdieren, reptielen, vogels en insecten.

Verspreidingsgebied: Kerkuilen komen voor in veel delen van de wereld, waaronder Europa, Noord-Amerika, Azië en Afrika.

Nachtelijke jagers: Kerkuilen zijn uitstekende nachtdieren en jagen 's nachts wanneer ze het meeste succes hebben bij het vinden van prooien.

Leven in holen: Kerkuilen bouwen hun nesten in holen, zoals holen in bomen, rotswoningen of kunstmatige holen.

Uitstekend gehoor: Kerkuilen hebben uitstekend gehoor en kunnen prooien horen bewegen, zelfs door dikke lagen sneeuw.

Communicatie door geluid: Kerkuilen communiceren met elkaar door geluiden, zoals gekrijs en gepiep.

Unieke vleugelstructuur: Kerkuilen hebben unieke vleugels die speciaal zijn ontworpen om stil te vliegen tijdens het jagen. Dit maakt hen bijzonder effectief in het jagen op prooien die op de grond leven.

Levensduur: Kerkuilen kunnen tot 20 jaar oud worden in het wild.

Symboliek: Kerkuilen worden vaak beschouwd als een symbool van wijsheid en kennis, en worden vaak afgebeeld in verhalen en mythen als wezen die antwoorden kennen op raadselachtige vragen.

Bruine veren
met witte vlekjes

Gele snavel

Gele ogen

steenuil

Je kunt de steenuil vinden op grote stukken land met oude bomen, struiken, heggen en weitjes, waar ze genoeg schuilmogelijkheden, broedholen en zitplaatsen hebben om vanuit te jagen én voedsel te vinden.

Het is de kleinste uil van Nederland.

Ze eten vooral veldmuizen, maar ook andere kleine zoogdieren, kleine vogels en insecten.

Informatieve kijkafbeelding

Vertel: Dit is een steenuil. Kijk eens goed. Hoe kunnen we hem herkennen?

Doe: Klik op de hotspots voor tips, weetjes en antwoorden.

De steenuil is met een lengte van zo'n 22 centimeter de kleinste uil van ons land. Hij is zeer gehecht aan zijn nesthol in een knotwilg of onder een dak. Steenuilen jagen 's nachts op de grond op wormen, grote insecten of reptielen.

Ze komen voor van Zuid-Rusland tot en met Engeland, van het Middenoosten tot Noord-Afrika. In ons land is de Steenuil met 8000 broedparen een algemene broedvogel. Dit is overigens in Groningen en Friesland nauwelijks te merken want in deze noordelijke provincies is de soort zeldzamer dan in de rest van Nederland.

De steenuil is een fascinerend dier met een aantal interessante feiten:

Verscheidenheid aan prooien: Steenuilen jagen een verscheidenheid aan prooien, waaronder insecten, wormen, muizen, kleine zoogdieren en zelfs kleine vogels.

Uniek uiterlijk: Steenuilen hebben een uniek uiterlijk, met grote, ronde ogen, korte poten en lange, gekartelde vleugels.

Verspreidingsgebied: Steenuilen komen voor in veel delen van de wereld, waaronder Europa, Noord-Amerika, Azië en Afrika.

Nachtelijke jagers: Steenuilen zijn uitstekende nachtdieren en jagen 's nachts wanneer ze het meeste succes hebben bij het vinden van prooien.

Leven in holen: Steenuilen bouwen hun nesten in holen, zoals holen in bomen, rotswoningen of kunstmatige holen.

Uitstekend gehoor: Steenuilen hebben uitstekend gehoor en kunnen prooien horen bewegen, zelfs door dikke lagen sneeuw.

Communicatie door geluid: Steenuilen communiceren met elkaar door geluiden, zoals gekrijs, gepiep en geknal.

Levensduur: Steenuilen kunnen tot 15 jaar oud worden in het wild.

Weet jij de namen nog van deze vier uilen?

bosuil

steenuil

oehoe

kerkuil

Horen en vliegen

Video

Doe: Bekijk de video.

Vertel: In deze video leerden wij hoe uilen kunnen horen en hoe zij zo stil kunnen vliegen. Weet jij nog hoe? (Klik naar de volgende slide voor de vragen)

Hoe kunnen uilen horen?

1. door hun oren aan de zijkant van hun hoofd
2. hun gezicht vangt geluid op
3. hun snavel vangt geluid op
4. ze hebben geen oren

Antwoord: A en B: Hun gezicht vangt het geluid op voor hun oren aan de zijkant van hun hoofd.

Extra uitleg: Veel uilen hebben rond hun ogen een cirkel van veren, de ‘sluier’. Deze sluier geeft mensen vaak het gevoel dat een uil een gezichtsuitdrukking heeft. Maar, deze stijve, bijzonder gevormde veren hebben een heel andere functie. Ze zorgen ervoor dat geluid tot wel 10 x wordt versterkt en naar de oren geleid. Uilenoren zijn trouwens gaatjes aan de zijkant van de kop, verstopt onder de veren van die sluier.

Hoe kunnen uilen zo stil vliegen?

1. ze flapperen weinig met hun vleugels
2. door de haakjes aan hun vleugels
3. door hun flexibele veren
4. door hun brede vleugels

Antwoord: B en C. Door hun soorten veren.

Extra informatie: Wanneer lucht beweegt, neemt het geluid mee. Hoe meer beweging er is in de lucht, hoe meer geluid. De uil die maakt maar weinig bewegingen in de lucht, dus is er weinig geluid, maar vooral de veren zorgen ervoor dat hij zo stil kan vliegen.

https://schooltv.nl/video/nieuws-uit-de-natuur-uilen-en-muizen/#q=braakbal

8.39-11.23

Bekijk de video van de braakballen

Vertel: 

Hoeveel braakballen braakt een uil gemiddeld uit?

1. Elke dag één.
2. Maximaal drie keer op een dag.
3. Na elke maaltijd vaak wel één.
4. Eén braakbal in twee dagen.

A. Elke dag één.

B. Maximaal drie keer op een dag.

C. Na elke maaltijd vaak wel één.

D. Eén braakbal in twee dagen.

Voorbeelden van braakballen

Vertel: 

Practicum: Braakbal pluizen.

Doel practicum

- Je pluist een braakbal uit en brengt de gevonden muizensoorten in kaart met behulp van een zoekkaart.

Vertel: 

Practicum: Braakbal pluizen.

 Je komt met name muizenbotjes tegen in een braakbal.

De soort kun je herkennen aan de schedel, de kaken en het gebit.

Er zijn 3 groepen muizen:

• Woelmuizen
  
• Spitsmuizen
  
• Ware muizen
  

Vertel: 

Braakballen

Video

Doe: Bekijk de video.

Vertel: Door braakballen uit te pluizen krijg je veel te weten over wat te uilen eten. In braakballen zit namelijk materiaal dat niet verteerd kan worden in de maag van een uil zoals botjes of haren. Hierdoor kunnen we herkennen wat ze eten.

Wist je dat: Uilen niet de enige vogels zijn die braakballen maken? Doordat de braakballen van uilen vaak bij elkaar gevonden worden en groot zijn, vallen ze vaker op. Alle vogels kunnen braakballen maken. 

Kenmerkend voor deze groep is het zigzagpatroon in de kauwvlakken van de kiezen in de onderkaak. 

Voorbeeld van een woelmuis

Rosse woelmuis

Vertel: 

Spitsmuizen hebben kleine scherpe tandjes om insecten fijn te kunnen kauwen. 

Voorbeeld van een Spitsmuis

Huisspitsmuis

Vertel: 

Ware muizen hebben knobbelkiezen, net als bij de mens. 

Voorbeeld van een ware muis

Dwergmuis

Vertel: 

Practicum: Braakbal pluizen. 

Voorbeeld zoekkaart. 

Vertel: 

Practicum: Braakbal pluizen. 

Voorbeeld zoekkaart. 

Vertel: 

Aan de slag

Maak een tweetal

ontleed en braakbal

analyseer de botjes. 

Plak de botjes 

Benodigdheden: zwart papier, lijm. 

Analyseer de braakbal

Vergelijk met de mens

Analyseer de braakbal

Mop

Stelling

Waarom wordt een volwassen uil geassocieerd met wijsheid en een uilskuiken met domheid?

wist je dat...

...het ene oor van de uil net wat hoger zit dan het andere.

...de oehoe de grootste uilensoort is met een hoogte van 70 centimeter en een spanwijdte van 1 meter 70.

...de sneeuwuil van Harry Potter, Hedwig, gespeeld werd door een Nederlandse uil.

...de wetenschappelijke naam van de Oehoe Bubo bubo is.

...een uil zijn kop voor driekwart kan rond draaien. 

Wat betekenen deze spreekwoorden met 'uil'?

een dutje doen

een stomkop zijn

Een uiltje knappen

Hij is een uil.

Sleepvraag

Vraag: Wat betekenen deze spreekwoorden met uil?

Doe: Sleep de spreekwoorden naar de juiste betekenis.

Wat weet je nog?

Verwerkingslide

Wat hebben de leerlingen geleerd uit deze les? Draai aan de spinner door op 'GO!' te klikken. Wanneer je een vraag hebt gehad, klik op 'Nog een keer draaien zonder ...'. Ga alle vragen af.

Soorten braakballen