Mariken van Nieumeghen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Lesdoelen

Aan het eind van de les weet je meer van de middeleeuwen en de middeleeuwse literatuur.

Je kunt een presentatie maken en geven.

Je weet wie Mariken van Nieumeghen is en je kunt vragen beantwoorden over het verhaal.

Wat weet je nog van de middeleeuwen?

Middeleeuwen

• Ongeveer van 500 (val van Romeinse Rijk) tot 1500 (renaissance, hernieuwde interesse in klassieke oudheid)
  
• 'Tussenperiode' tussen twee beschavingen > verval
• Toch nog belangrijke uitvindingen, zoals de zandloper, bril en stijgbeugels
• Standenmaatschappij: geboorte bepaalde je stand. 1: geestelijkheid, 2: adel, 3: boeren.

Wat weet je nog van Reinaert de Vos?

Groepsopdracht

- Op de volgende slide staan  7 vragen die betrekking hebben op de middeleeuwen.

- In een groepje ga je deze 7 vragen beantwoorden en van deze vragen maak je een presentatie van maximaal 2 minuten. De presentatie kan gemaakt worden in Powerpoint, Prezi of een andere tool waarin je kunt presenteren.

- Aan het eind van de les presenteren jullie de antwoorden op de vragen aan de klas.

Groepsopdracht

1.    Welke taal werd in de middeleeuwen gesproken in de Lage Landen en wat zijn kenmerken van deze taal?

2.    Welke verhaalsoorten waren er in de middeleeuwen? Vertel er iets over.

3.    Wat kun je vinden over rederijkerstoneel?
4.    Wat zijn kenmerken van literatuur in de renaissance?
5.    Wat is de rol van de duivel in de middeleeuwen?
6.    Wat kun je vinden over de rol van de rooms-katholieke kerk in de middeleeuwen?
7.    Wat kun je vinden over de boekdrukkunst in de middeleeuwen?

Presentaties

Korte presentatie van 2-3 minuten waarin je de rest van de klas uitlegt hoe het zit.

Les 2

• Groepspresentaties
• Uitleg Mariken
  
• Quizvragen over uitleg
• Klassikale bespreking
  

Mariken van Nieumeghen

• 1500 (overgangsfase)
• Schrijver?
  
• Mirakelspel
• De rol van de kerk
• Toneelstuk of verhaal?
• Thema
• Historische werkelijkheid
  

Mariken van Nieumeghen is het enige mirakelspel dat bewaard is gebleven uit onze middeleeuwen.

1. waar
2. niet waar

Toneel werd nooit gebruikt in kerkdiensten.

1. waar
2. niet waar

De resten van het Wittevrouwenklooster waar Mariken haar laatste jaren doorbracht, zijn te zien in Stadsschouwburg De Vereeniging in Nijmegen.

1. waar
2. niet waar

Hoeveel jaar was Mariken samen met Moenen?

1. 5
2. 6
3. 7
4. 8

Wat waren de gevolgen voor de mens in relatie tot de kerk rondom het sterke geloof in de duivel?

In welke culturen speelt de duivel tegenwoordig nog een grote rol?

Les 3 & 4

Lezen

Lesdoelen

Aan het eind van de les weet je meer van heksenvervolging in de middeleeuwen.

Je weet wie de hoofdpersonages zijn in Mariken van Nieumeghen.

Je kunt een bewerking maken van hfd 7.

Je kunt samenwerken.

 De slimste leerling van de klas....

Mariken van Nieumeghen stamt uit de tijd dat heel West - Europa in de ban was van heksen.

Wat weet jij van heksen? Overleg met je buurman en buurvrouw en schrijf 5 woorden op die te maken hebben met heksenvervolging in de middeleeuwen.

De docent maakt aan het eind de juiste woorden bekend...

Pact met de duivel

Brandstapel

Waterproef

Heksenwaag

Vrouwen

Inleiding verhaal

Het weesmeisje Mariken wordt door haar oom, de priester Gijsbrecht, voor boodschappen naar de grote stad Nijmegen gestuurd. Omdat ze niet voor het donker weer thuis kan komen, vraagt ze onderdak bij haar tante, een kwaadaardig wijf dat haar voor slet uitscheldt en haar onderdak weigert.

Je gaat de komende 15 minuten Hfd 1 t/m 4 zelfstandig lezen.

Kijk ook naar het origineel aan de rechterkant en noteer per hoofdstuk 2 woorden die je opvallen.

Wie zijn de hoofdpersonages in de eerste 4 hoofdstukken?

Welke woorden heb je genoteerd tijdens het lezen van hoofdstuk 1 t/m 4?

Hdst 5 en 6 worden voorgelezen...

Emmy en Moenen reizen naar Antwerpen en belanden in café In den Boom. Daar ontmoeten ze twee stamgasten. 

Opdracht:

Je maakt in groepjes van vier een eigen bewerking van hoofdstuk 7. 

Je bent enigszins vrij om de vorm te kiezen. 

Een aantal zaken dient wel terug te komen, namelijk:

• De plek waar de scène zich afspeelt
• Welke kunsten heeft Moenen aan Emmy geleerd? 
• Een gedeelte van het gedicht dat Emmy of Moenen voordraagt
  

Lees in viertallen hoofdstuk 7 door.

Bepaal welke vorm je wilt gaan kiezen voor de scène. Jullie mogen gaan vloggen, een toneelstukje opnemen, een krantenartikel schrijven, een social media-account openen, een stripje maken – wees vooral creatief.

Denk om de onderdelen die erin terug moeten komen.

Hoe ga je te werk?

Les 5 en 6

• Literatuur in de middeleeuwen
  
• Middelnederlands
  
• Vertalen
  

Lesdoelen

Je weet wat er met  Rederijkersliteratuur wordt bedoeld.

Je begrijpt dat het Nederlands door de eeuwen is veranderd.

Literatuur in de middeleeuwen

• Rijm
• Luisteren
  
• Middelnederlands
• Andere woorden
• Dubbele ontkenningen
• Klanken

Met welk voorbeeld kun je de tekst van Mariken waarschijnlijk vergelijken?

1. fragment van 500 jaar geleden
2. fragment van 1000 jaar geleden
3. fragment van 1500 jaar geleden

Rederijkersliteratuur

1. Het refrein: gedicht met meerdere strofen met aan het slot van iedere strofe een 'stokregel'

2. Rondeel: het gedicht loopt rond en de regels vormen een cirkel. Een rondeel bestaat meestal uit acht regels waarvan de eerste twee ook de laatste twee zijn, en de eerste regel bovendien herhaald wordt in de vierde. Het is een rijmend gedicht van 8 regels waarin versregels 1, 4 en 7 hetzelfde zijn, net als versregels 2 en 8.

3. Aldicht: alle woorden van een regel rijmen op alle woorden van de volgende regel. 

4. Retrograde: dit gedicht kun je probleemloos van achter naar voren lezen.

RONDEEL

 

Die gheen pluymen kan en can strijcken 1

Die en dooch ter werelt niet 2

Is hy aerm, hy en sal niet rijcken

Die gheen plymen kan en can strijcken 4

Alomme soe heeft hy 't achterkijcken

Hy wordt verschouen waer men hem siet

Die gheen pluymen en can strijcken 7

Die en dooch ter wereldt niet. 8

Anthonis de Roovere

1

4

7

2

8

aldicht

Rederijkersgedicht dat zo gebouwd is dat alle woorden die in de verschillende versregels op een overeenkomstige plaats staan, met elkaar rijmen. Hieronder twee voorbeelden van dergelijke verzen uit Matthijs de Casteleins Const van rhetoriken (1555):

Lacht dy sat. Tstick valt coen.

Wacht my dat. Ick zalt doen.

('Rondeelen, van allen soorten: van drie syllaben', p. 63)

Voord, zijd, niet, moe: wild, my, saen, versinnen;

Hoord, zwijd, siet, toe: stild, wy, gaen, beghinnen.

('Al dicht, oft van woordt te woorde', p. 29)

Lit: S.A.P.J.H. Iansen, Verkenningen in Matthijs Casteleins Const van rhetoriken (1971).

retrograde oftewel kreeftdicht

Opdracht

Bedenk net als de Rederijkers een gedicht die voldoet aan een van de volgende kenmerken:

1. Het refrein: gedicht met meerdere strofen met aan het slot van iedere strofe een 'stokregel'

2. Rondeel: het gedicht loopt rond en de regels vormen een cirkel. Een rondeel bestaat meestal uit acht regels waarvan de eerste twee ook de laatste twee zijn, en de eerste regel bovendien herhaald wordt in de vierde.

3. Aldicht: alle woorden van een regel rijmen op alle woorden van de volgende regel.

4. Retrograde: dit gedicht kun je probleemloos van achter naar voren lezen.

Huiswerk: zelfstandig lezen hfd 8 t/m 11

Les 7 en 8

• Literatuur in de middeleeuwen
• Hfd 12 en 13 lezen
• Terugkoppeling naar de Geestelijke literatuur

Lesdoelen

Je kunt de personages uit Mariken van Nieumeghen karakteriseren. 

Je weet wat er met geestelijke literatuur wordt bedoeld.

Je weet wat er in je portfolio gaat  en wat dit betekent voor je PTA.

Op welke manier speelt volgens jou de kerk een rol in Mariken van Nieumeghen?

Lezen hfd 12 en 13

Opdracht:

Lees nu in tweetallen het slot van het verhaal (hoofdstuk 14 en 15.)

Maak samen  een mindmap waarbij Emmy/ Mariken, Moenen, oom en tante ieder een plek krijgen op het vel papier. 

Geef per karakter weer wie ze zijn en wat hun rol in het verhaal is.

Hoe verhoudt het goed en kwaad zich in deze personages? Denk hierbij aan de geestelijke literatuur...

Eindopdracht

Hoe zie jij Mariken? Verwerk hierin de volgende thema’s: liefde/religie/familie/zondig-vroom/

Ga aan de slag met bijvoorbeeld:

Instagramaccount

Datingprofiel

Nieuwsbericht

Filmpje

Stripverhaal

Etc... Wees creatief en verras ons!!!!!!!!!

Tot slot

Tot slot:

Wat gaat in je portfolio:

• De presentatie uit les 1 en 2
• Bewerking van les 7
• Rederijkersliteratuur:                                een  zelfgemaaktgedicht
• Foto van de mindmap
• De eindopdracht