De Bodem Leeft - introductieles

• Natuur, Leven en Technologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2-4

De levende bodem

Als je een worm in tweeën snijdt leven beide delen verder en heb je dus twee wormen. Waar of niet waar?

1. Waar
2. Niet waar

Het is niet waar, beide delen leven niet verder

de staart sterft af, eventueel overleeft het voorste deel.

Wie schreef er een boek over de regenworm: Midas Dekkers of Charles Darwin?

1. Midas Dekkers
2. Charles Darwin

Charles Darwin. Dekker schreef alleen korte verhalen over wormen.

Ref: Vegetable mould and earth-worms

Charles Darwin, 1881.

Het boek behandelt Darwins onderzoek naar het gedrag van regenwormen en de invloed van wormen op grond.

Het meten van de korrelgrootte van grond doen we met: een zandlineaal of met een schuifmaat?

1. Zandlineaal
2. Schuifmaat

Hoe vaak passeren alle zandkorrels en bodemdeeltjes in de bovenste 10 cm van de bodem het darmkanaal van wormen, in een goed ontwikkeld grasland?

1. 1 keer per 5 jaar
2. 1 keer per 50 jaar

Welke grondsoort heeft gemiddeld de laagste pH: rivierklei of zeeklei?

1. Rivierklei
2. Zeeklei

rivierklei heeft de laagste pH, ongeveer pH 6 á 7

Als we alle zichtbare bodemdiertjes (wormen, insecten, spinnen, aaltjes) uit 1 hectare op één hoop gooien, dan is het gezamenlijk gewicht gelijk aan twee koeien.

Wanneer we dat zouden doen met alle bodembacteriën, dan komen we op:

1. 0,5 koe
2. 5 koeien

De bacteriën in 1 hectare grond hebben een gezamenlijk gewicht dat overeen komt met dat van 5 koeien.

De Bodem Leeft

Nederland heeft een rijke historie aan bodemkundig onderzoek. Hieruit is veel bekend over de samenstelling en opbouw van de grond onder onze voeten. Het bodemleven is echter lang buiten beeld gebleven.

Gezonde bodem

In de bovenste lagen van de bodem bevindt zich een onvoorstelbaar grote hoeveelheid leven. Dat bodemleven zorgt ervoor dat de bodem zijn vele functies - zoals de productie van (voedsel)gewassen, het op peil houden van de bodemvruchtbaarheid, het natuurlijke vermogen om ziekten en plagen te onderdrukken, het zuiveren van water, of de afbraak van verontreinigingen - kan blijven uitoefenen.

bodemleven is ook enorm divers

Het bodemleven noemen we daarom wel de ‘groene motor’ van het milieu. Het bodemleven is ook enorm divers. Net als in een tropisch regenwoud leven de organismen in een subtiel evenwicht met elkaar en zijn ze onderling sterk verweven. Is er te veel of te weinig van een bepaald organisme, dan raakt dat andere soorten. De bodem is dan niet in evenwicht; de groene motor begint te sputteren en in het ergste geval loopt ‘ie vast. Dit leidt tot extra kosten voor bijvoorbeeld waterzuivering, kunstmestgebruik, gewasbeschermingsmiddelen enz. die bij duurzaam beheer van de bodem kunnen worden vermeden.

mensheid profiteert van de bodem (ecosysteem dienst vd bodem of Natuurlijk Kapitaal)

Kortom, onze bodem is meer dan een simpele drager van gewassen, mensen, machines, wegen en bebouwing. Ze is ook meer dan substraat waarin planten groeien na toediening van voedingsstoffen en water. De bodem is een functioneel en dynamisch systeem; robuust en kwetsbaar tegelijk. Met al haar organismen is de bodem de basis onder ons bestaan. De mensheid profiteert van de bodem via zuurstof in de lucht, stofkringlopen, voedselproductie voor een fors toenemende wereldbevolking, houtproductie, afbraak van verontreinigingen, klimaatregulatie, schoon grondwater, landschap en ga zo maar door. Een gevarieerd bodemleven (biodiversiteit) maakt de bodem stressbestendig. Een stabiele bodem zorgt voor een gezond gewas. Het zelfreinigende vermogen van de bodem - dat wil zeggen verontreinigingen worden geneutraliseerd, meststoffen worden afgebroken en mineralen worden gebonden - houdt het grondwater en het oppervlaktewater schoon.

Reden genoeg om de bodem en de organismen onder de loep te nemen en uit te zoeken hoe ze optimaal benut en beheerd kunnen worden.

ecosysteemdiensten

De voordelen die bodemgebruikers hebben van de natuurlijke eigenschappen van een duurzaam beheerde bodem worden ecosysteemdiensten genoemd. Zeg maar: functies van het ecosysteem die nuttig zijn voor de mens. We beginnen steeds meer te begrijpen hoe de bodem en het bodemleven bijdragen aan de ecosysteemdiensten en welke bodemgebruikers hiervan profijt hebben.

Bodemgebruikers

Bodemgebruikers heb je in allerlei soorten en maten. De boer natuurlijk, maar ook het waterschap, de recreant, de natuurbeheerder en de overheid die de belangen van alle burgers behartigt – ook al lopen die belangen niet altijd parallel. Het is in principe mogelijk om het bodembeheer nauwkeurig af te stemmen op zowel de kwaliteiten die de bodem van zichzelf heeft als op de wensen die de bodemgebruikers hebben. Ecosysteemdiensten zijn hierbij de steunpilaar voor het bodembeheer.

Onderzoek doen

 Wat heb je nodig?

• Een schep
  
• Eventueel een weegschaaltje
  
• Eventueel een vergrootglas
  

Wat gaan we doen?

• Onderzoeken hoeveel wormen er in de bodem zitten
  
• Onderzoeken welke soort(en) wormen dit zijn
  
• Berekenen hoeveel (kg) wormen er in 1ha van de grond zitten
  

Onderzoek doen

Probeer een beschrijving te maken van de plek waar je bodemonderzoek gaat doen.

Denk daarbij aan:

• Bodembedekking (welke begroeiing?)
  
• Bodemgebruik
  
• Algemene beschrijving

Maak foto’s

Plag steken

• Zorg dat je een plag van ongeveer 20x20x20 cm uitgraaft. Hoeveel wormen zitten daarin? Doorzoek de plag op regenwormen.
• Probeer ook de soort worm te herkennen. Met een zoekkaart kan je verschillende soorten herkennen.
• Verzamel eventueel de andere bodemdieren
  

Onderzoek doen

• Je weet nu hoeveel wormen je hebt gevonden in de plag van 20x20x20 cm. Hoeveel wormen zitten er dan in 1 vierkante meter?
  
• Hoeveel wormen zitten er in 1 hectare?
  
• Als je er vanuit gaat dat een worm ongeveer 0,25 gram weegt. Hoeveel kilogram wormen zitten er dan in een hectare?
  

Bedankt voor het veldwerk!