Les 4: Hoofdgedachte en onderwerp

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Lezen

Hoofdgedachte

• Wat wil de schrijver bereiken of duidelijk maken met de tekst?
  
• De hoofdgedachte van de tekst is in één zin samengevat waar de tekst over gaat. 
• Meestal staat de hoofdgedachte in de inleiding of in het slot van de tekst. 
• De hoofdgedachte is nooit een vraag.

Onderwerp

• Het onderwerp van een tekst vind je door te letten op: 
  

• de kop 
  
• de eerste zin of de eerste alinea 
  
• een illustratie bij de tekst 
  
• het onderwerp schrijven we altijd op in één of enkele woorden.

Wat is de juiste vorm van het onderwerp?

1. Een volledige zin
2. Eén of een paar woorden
3. Een werkwoord
4. Slechts één woord

Je hebt net een tekstje gelezen. Wat is daarin de hoofdgedachte?

1. Een aantal derdejaars vmbo-leerlingen van het Carmel College Salland is van start gegaan met het project Xperience.
2. Bij het project gaat het om 'grenzen verleggen'.
3. Twee groepen vertrokken naar het buitenland.
4. Eén groep gaat in de eigen omgeving aan de slag.

Dus het onderwerp van een tekst is waar de tekst over gaat en de hoofdgedachte van een tekst is wat de schrijver van die tekst de lezer duidelijk probeert te maken.

Waar vind je de hoofdgedachte?

• Meestal in de eerste alinea of in het slot van een tekst. 
  

• De hoofdgedachte hoeft niet letterlijk in de tekst te staan. 
  

• Let op! Twee teksten met hetzelfde onderwerp kunnen heel goed twee verschillende hoofdgedachtes hebben.

Wat is de hoofdgedachte van deze video?

Alineaopbouw

Een goede alinea bestaat uit een een kernzin en uit een uitwerking van de kernzin in de overige zinnen. De kernzin bevat de belangrijkste informatie.

De kernzin vind je meestal aan het begin van een Alinea.

Welke zin is de kernzin van deze alinea?

1. De eerste zin
2. De laatste zin
3. De tweede zin
4. De alinea heeft geen kernzin

Welke bewering klopt niet?

1. Een hoofdgedachte is de hele tekst in één zin.
2. Een hoofdgedachte is nooit een vraag.
3. Een hoofdgedachte is de centrale vraag van de tekst.
4. Een hoofdgedachte verwijst ook naar het onderwerp.

Verbindingsmanieren

Alinea's kunnen op verschillende manieren met elkaar verbonden worden.

1. Door het gebruik van een signaalwoord

Aan het begin van de alinea staat een signaalwoord, bijvoorbeeld: ten eerste, verder, maar, daarnaast

Verbindingsmanieren

2. Door herhaling

Aan het begin van de alinea worden worden of een groep woorden uit de vorige alinea herhaald. Dit kan in andere woorden.

Verbindingsmanieren

3. Door overgangszinnen met een verwijzing

Overgangszinnen staan meestal aan het begin van een alinea. In de zinnen staat vaak een verwijzing naar iets wat eerder gezegd is, vaak in de vorm van verwijswoorden zoals die, dat, deze, hiermee, hiervan, zulke, zo'n

Voorbeeld:

Alinea: In de laatste ijstijd was de Noordzee nog land. Je kon helemaal van Nederland naar Engeland lopen. Op die vlakte leefden allerlei dieren die nu zijn uitgestorven, zoals de wolharige mammoet, het reuze hert en de sabeltandtijger. De botten hiervan komen nog steeds regelmatig naar boven in de netten van vissers. Hun sleepnetten schuren immers over de Noordzeebodem waar de overblijfselen van de prehistorische dieren liggen.

Verbindingsmanieren

4. Door aankondigende zinnen

Een aankondigende zin staat meestal aan het eind van een alinea en vertelt wat je verderop in de tekst kunt verwachten.

Alinea: Laten we eens stuk voor stuk gaan bekijken wat de argumenten van de clubleiding nu echt waard zijn. Ten eerste het gebrek aan geld om nieuwe spelers te kunnen kopen. Als je naar de begroting kijkt, is er voldoende geld. Het wordt echter aan allerlei andere zaken uitgegeven.

Alineaverbanden (les 1)

• uitspraak - opsomming
• uitspraak - tegenstelling
• uitspraak - voorbeeld
• middel - doel
• oorzaak - gevolg
• uitspraak - vergelijking
• uitspraak - reden

Deze verbanden kunnen ook tussen zinnen voorkomen

 Alineaverbanden

• Uitspraak-conclusie: dus, concluderend, hieruit volgt na een of meer uitspraken een conclusie
  

• Uitspraak-samenvatting: samenvattend, kortom, al met al
  

Na een of meer uitspraken worden de belangrijkste punten worden samengevat

• Uitspraak-voorwaarde: mits, als, indien, tenzij, op voorwaarde dat
  

Na een of meer uitspraken wordt een voorwaarde gesteld

Welk alineaverband herken je in deze alinea?

1. Uitspraak-conclusie
2. Uitspraak-samenvatting
3. Uitspraak-voorwaarde

Welk signaalwoord herken je daarbij?

Opdracht

Gebruik de overige tijd van de les om, als je dat nog niet hebt gedaan, het gekozen boek van je groepje uit de mediatheek te halen.

Ligt het boek niet in de mediatheek? Haal het boek dan voor de volgende les uit de bibliotheek!

Vanaf volgende les gaan we weer lezen!

Welk punt denk jij dat Arjen met deze video probeert te maken?

Opdracht kiezen in Op Niveau 

• Tot het einde van de les mag je, in stilte, zelf kiezen welke opdrachten je gaat maken. Ben je klaar, maak dan een andere opdracht. 
• Leerlingen met vragen over de lesstof mogen bij mij komen.

Opdrachtenboek Op Niveau vwo 3 kun je downloaden bij de les van vandaag () in SomToday.

• Les 1: signaalwoorden. Bladzijde 35 t/m 39.
• Les 1: zinsverbanden. Bladzijde 39 t/m 43 
• Les 2: opbouw alinea en tekst; hoofdgedachte en verbindingsmanieren. Bladzijde 83 t/m 87


• Les 3: tekstdoelen en tekstsoorten. Bladzijde 130 t/m 137.   
• *Les 3: tekstdoelen en tekstsoorten. Cambiumned 

formuleer een hoofdgedachte bij de combinatie van tekstdoel en onderwerp die je docent noemt!

formuleer een hoofdgedachte bij de combinatie van tekstdoel en onderwerp die je docent noemt!

formuleer een hoofdgedachte bij de combinatie van tekstdoel en onderwerp die je docent noemt!

Lesdoelen

• Je kunt een hoofdgedachte formuleren vanuit twee verschillende dimensies.
• Je leert dat het herkennen van tekstdoelen kan helpen bij het formuleren van een hoofgedachte.
• Je leert hoofgedachten formuleren aan de hand van willekeurige onderwerpen en tekstdoelen. 
• Je kunt aan de hand van een zelfgeformuleerde hoofdgedachte aan de slag met je column.

Hoe nu verder?

• Schrijfplan
• Kladversie
• Redigeren
• Netversie
• Klaar met Nederlands tot volgend schooljaar!