HC1-VWO6-Nederlanden in opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

'De Nederlanden in opstand'

7 september 2020

Hoorcollege Geschiedenis

Hoorcollege Geschiedenis

- 1 hoorcollege per week

- 1 verdiepingsles per week

- geen devices tijdens het hoorcollege

- zèlf aantekeningen maken

- vragen aan het eind van het uur

Lesdoel

Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden?

De Nederlanden

Bourgondische Rijk (1384-1482)

Spaanse Rijk in de tijd van Karel V (1519-1556)

Bourgondische Rijk

Stamboom van de Bourgondische vorsten

Filips de Goede 

Filips de Goede: 

- Brabant, Limburg Holland, Zeeland bij Bourgondië

- oprichting van de Staten-Generaal (1464)

- begint met centralisatiepolitiek

Karel de Stoute:

- Grote Raad van Mechelen opgericht (1473)

- veel gebiedsuitbreiding

Maria van Bourgondië:

- Groot Privilege (1477)

Habsburgse Rijk

Stamboom van Karel V

Karel V 

Karel V

Habsburgse Rijk

Karel V 

Karel V

Zeventien Verenigde Nederlanden

- 17 zelfstandige gewesten met eigen wetten en regels

- zelfstandigheid gekregen door het Groot Privilege (1477)

Karel V (1500-1558)

Karel V 

Karel V

1506: heer der Nederlanden (door overlijden vader Filips de Schone)

1516: koning van Spanje (door overlijden grootvader Ferdinand II van Aragon)

1519: aartshertog van Oostenrijk (door overlijden grootvader Maximiliaan I)

1519: keizer van het Heilige Roomse Rijk (gekozen door Duitse keurvorsten

Karel V (1500-1558)

Karel V 

Karel V

Centralisatiepolitiek

- benoeming van landvoogden/landvoogdessen

- instellen van Collaterale Raden (Raad van State, Geheime Raad en Raad van Financiën) (1531) vv

- inkomsten verhogen door beden in te voeren (1543)

Godsdienstpolitiek

- (streng) katholiek

- geen ruimte voor andersdenkenden

Karel V (1500-1558)

Karel V 

Karel V

Reformatie

- Maarten Luther > 95 stellingen (1517)

- Johannes Calvijn > predestinatieleer 

Karel V (1500-1558)

Karel V 

Karel V

Godsdienstpolitiek

- Rijksdag van Worms (1521) vv

- (Nederlandse) Inquisitie wordt ingesteld (1522)

- Bloedplakkaat (1550)

- Vrede van Augsburg (1555)

1522: kerkelijke rechtbank om ketters te vervolgen

1550: het drukken, schrijven, verspreiden en bezitten van ketterse boeken en afbeeldingen, het bijwonen van ketterse bijeenkomsten, het prediken van een tegendraadse religie en het huisvesten van ketters, met de doodstraf en inbeslagname van alle goederen beantwoord.

1555: Karel V verdeelt zijn rijk in tweeën:

Spaanse Rijk (Spanje en Nederlanden) naar zoon Filips II

Oostenrijkse erflanden naar broer Ferdinand

Filips II (1527-1598)

Karel V 

Karel V

1555: koning van Spanje, heer der Nederlanden

- centralisatiepolitiek

- godsdienstpolitiek

Filips II (1527-1598)

Karel V 

Karel V

Ce

graaf van Egmont

graaf Horne

Willem van Oranje

Granvelle

Margaretha van Parma

hoge adel

koning

Centralisatiepolitiek leidt tot machtsverlies van de hoge adel

Filips II (1527-1598)

Karel V 

Karel V

Granvelle

Margaretha van Parma

Godsdienstpolitiek leidt tot verzet van hoge en lage adel

1564: Willem van Oranje: vorsten mogen zich niet bemoeien met het geloof van hun onderdanen.

1566: Smeekschrift: lage adel vraagt om milde behandeling van ketters

'ce ne sont que des gueux'

Filips II (1527-1598)

Karel V 

Karel V

Gevolgen van de centralisatiepolitiek en godsdienstpolitiek

- onvrede bij de hoge adel (privileges, macht)

- onvrede bij de lage adel (openbare orde moeilijk te handhaven)

- onvrede bij (protestantse) bevolking (kettervervolging)

- Hagenpreken

- Geuzenpenning 'en tout fidelles ay roy, jusques ä porter la besace' (in alles trouw aan de koning tot aan het dragen van de bedeltas)

Beeldenstorm (1566)

Karel V 

Karel V

- Hagenpreken

- Geuzenpenning 'en tout fidelles ay roy, jusques ä porter la besace' (in alles trouw aan de koning tot aan het dragen van de bedeltas)

Raad van Beroerten (1567)

Karel V 

Karel V

Hertog van Alva (IJzeren Hertog) komt met 10.000 soldaten naar de Nederlanden om de orde te herstellen d.m.v. de Raad van Beroerten.

- 12.000 veroordelingen

- 1000 executies

Alva neemt ook landvoogdschap over van Margaretha van Parma

Raad van Beroerten (1567)

Karel V 

Karel V

5 juni 1568: Grote Markt, Brussel

Egmont en Horne worden geexecuteerd

Tiende Penning (1569)

Karel V 

Karel V

Alva voerde drie belastingen in: 

- Honderdste Penning: eenmalige belasting van 1% op alle bezittingen van roerende en onroerende aard (vgl. ozb) 

- Twintigste Penning: omzetbelasting van 5% op de verkoopprijs van onroerende goederen (huizen, landgoederen, enz.) (vgl. overdrachtsbelasting)

- Tiende Penning: omzetbelasting van 10% op de verkoop van roerende goederen (eten en drinken, kleding enz.) (vgl. btw)

In werkelijkheid is de Tiende Penning van Alva nooit geheven, maar gedurende twee jaar afgekocht voor een bedrag van twee miljoen gulden

Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden?

- politieke oorzaak: macht van de adel wordt aangetast

- godsdienstige oorzaak: kettervervolgingen

- economische oorzaak: belastingen/armoede

Nederlandse Opstand 

(1568-1648)