Theorie toets 1

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Herhaling

Bezits-s

Regel 1

Als het geen problemen oplevert met de uitspraak, schrijf je de s vast aan het woord.

Bijvoorbeeld: 

De auto van Bert - Berts auto

De zonnebril van Janne - Jannes zonnebril

De thee van mijn moeder - mijn moeders thee

De pen van Samirah - Samirahs pen

Regel 2

Als je het woord met een vaste s niet meer goed uit kunt spreken, gebruik je 's. 

Dit gebeurt bij de laatste letters i, a, o, u, en y, als deze letters op het einde van het woord lang klinken.

Regel 2

Bijvoorbeeld:

De stoel van Evi - Evi's stoel

De tractor van Hugo - Hugo's tractor

Het boek van Julia - Julia's boek

De voetbal van Philip Cocu - Philip Cocu's voetbal

Regel 3

Als het woord eindigt op een s of een s-klank, dan schrijf je alleen een apostrof (').

Bijvoorbeeld: 

De jas van Bas - Bas' jas

De tas van Lies - Lies' tas

De straat van oom Maurice - oom Maurice' straat

Het hok van Max - Max' hok

Bijvoeglijk naamwoord

Basisregel

Meestal eindigt een bijvoeglijk naamwoord op een -e.

Staat er de, het, dit, die, dat of deze voor het bijvoeglijk naamwoord, dan schrijf je -e.

Bijvoorbeeld:

De mooie fiets

Het knappe meisje

Die blauwe jas

Uitzondering: een

Staat het woord een voor een bijvoeglijk naamwoord, dan kijk je of het zelfstandig naamwoord een de-woord of een het-woord is.

Is het zelfstandig naamwoord een de-woord, dan schrijf je wel een -e. Is het zelfstandig naamwoord een het-woord, dan schrijf je geen -e.

Bijvoorbeeld

De grote tractor - een grote tractor

De zwarte tas - een zwarte tas

De lelijke hond - een lelijke hond

Het kleine vliegtuig - een klein vliegtuig

Het moeilijke boek - een moeilijk boek

Het zwarte tasje - een zwart tasje

Uitzondering: stoffelijk bijvoeglijk naamwoord

Als een bijvoeglijk naamwoord aangeeft van welke stof/materiaal een zelfstandig naamwoord gemaakt is, dan schrijf je -en.

De houten tafel

De metalen fiets

De gouden medaille

Een rieten dak

Stoffelijk bijvoeglijk naamwoord

Maar als het stoffelijk bijvoeglijk naamwoord een woord uit een andere taal is, dan schrijf je geen -e of -en.

Bijvoorbeeld:

Een plastic bekertje

De polyester tas

Een acryl kledingstuk

Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord

Als een voltooid deelwoord eindigt op -d of -t, zet je er een -e achter en schrijf je het zo kort mogelijk.

De trui is gekocht - de gekochte trui

De bloem is gezeefd - de gezeefde bloem

De weg is verbreed - de verbrede weg

Let op als er -dd of -tt nodig is voor de uitspraak:

De plant is verpot - de verpotte plant  

Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord

Als een voltooid deelwoord eindigt op -en, schrijf je het als bijvoeglijk naamwoord precies hetzelfde.

Het ei is gevallen - het gevallen ei

De race is gelopen - de gelopen race

Samenstellingen

Basisregel

Als het kan, schrijf je de woorden gewoon aan elkaar. Dit kan alleen als er dan geen problemen zijn met lezen of uitspreken van het woord.

Bijvoorbeeld:

Rugzak

Maximumsnelheid

Badkamerdeur

Koppelteken

Als er wel problemen zijn met het lezen of uitspreken van een woord, kun je een koppelteken gebruiken. 

Dit is bijvoorbeeld zo als er door het samenstellen van twee klinkers, een andere klank ontstaat.

Bijvoorbeeld:

Na-apen

Mini-emmer

Koppelteken

Je gebruikt ook een koppelteken bij een samenstelling met een afkorting, aparte letter of symbool.

Bijvoorbeeld:

Dvd-speler

%-teken

Tussen-s

Tussenletters

Tussen de woorden van een samenstelling gebruik je vaak extra letters, dit zijn tussenletters.

Om te weten welke tussenletters je gebruikt, moet je het eerste woord eerst in meervoud zetten.

Tussenletters

Eindigt het eerste deel in het meervoud op -en of -n, maar nooit op -s, dan krijgt het woord in een samenstelling de tussenletters -en of -n.

Bijvoorbeeld:

Tandenborstel

Kattenkruid

Enveloppenverpakking

Tussenletters

Kun je het eerste deel van het woord in het meervoud zowel met -(e)n als met -s schrijven, dan gebruik je de tussenletter -e.

Bijvoorbeeld:

Vitaminepillen (vitaminen/vitamines)

Secondewijzer (seconden/secondes)

Tussenletters

Eindigt het eerste deel van het woord op -eren, dan schrijf je in de samenstelling -er. 

Bijvoorbeeld:

Kinderfeest (kinderen) 

Rundersalade (runderen)

Tussenletters

Als het eerste deel van de samenstelling verwijst naar iets dat uniek is, schrijf je geen -en, maar alleen een -e. 

Bijvoorbeeld:

Zonnebloem

Koninginnedag

Tussenletters

Ook als het eerste gedeelte van de samenstelling geen meervoud heeft, schrijf je geen -en, maar alleen een -e. 

Bijvoorbeeld:

Roggebrood

Rijstepap

Tussenletters

Als het eerste gedeelte nauwelijks meer als woord te herkennen is of niet meer letterlijk opgevat kan worden , schrijf je geen -en, maar alleen een -e. Dit is vaak zo bij uitdrukkingen.

Bijvoorbeeld:

Bakkebaard

Spillepoot

Tussenletters

Je schrijft een tussenletter -s, als je deze hoort in de uitspraak van het woord.

Bijvoorbeeld:

Bakkersroom

Streepjescode

Verlovingsring

Tussenletters

Als het tweede gedeelte van de samenstelling met een -s begint, kun je de tussen-s niet meer horen. Vergelijk de samenstelling dan met een andere samenstelling, die met hetzelfde woord begint.

Bijvoorbeeld:

Stationsstraat (stations-plein)

Dorpsschool (dorps-raad)

Verkleinwoorden

Basisregel

Meestal maak je een verkleinwoord door -je, -pje, -tje of -etje achter het woord te zetten.

Bijvoorbeeld:

De rups -  het rupsje

De boom - het boompje

De maan - het maantje

De man - het mannetje

Uitzondering 1

Eindigt het woord op een -a, -o of -u, dan verdubbel je de klinker. 

Bijvoorbeeld:

De auto - het autootje

De opa - het opaatje

Het menu - het menuutje

Uitzondering 2

Soms moet je de klinker in het midden van het woord verdubbelen.

Bijvoorbeeld:

Het gat - het gaatje

Het blad - het blaadje

Uitzondering 3

Eindigt het woord op een -y die je uitspreekt als ie, of op een -u die je uitspreekt als oe, dan schrijf je -'tje. 

Bijvoorbeeld:

De baby - het baby'tje

De tiramisu - het tiramisu'tje

Uitzondering 4

Een verkleinwoord van een cijfer, een letter of een afkorting schrijf je ook met een apostrof (').

Bijvoorbeeld:

De cd - het cd'tje

De 5 - het 5'je

Uitzondering 5

Eindigt een woord op -ing, dan haal je de g weg en schrijf je -kje.

Let op: soms gebruik je ook -etje.

Bijvoorbeeld:

De koning - het koninkje

De ring - het ringetje

Uitzondering 6

Eindigt een woord op -i, dan voeg je een extra -e toe. 

Eindigt een woord op -é, voeg je ook een extra e toe en haal je het accent weg.

Bijvoorbeeld:

De taxi - het taxietje

Het café - het cafeetje

Uitzondering 7

Eindigt het woord op een -e die je niet uitspreekt, dan laat je deze weg bij het verkleinwoord.

Bijvoorbeeld:

De giraffe - het girafje

Uitzondering 8

Eindigt het woord op een -d of een -t die je niet uitspreekt, dan voeg je bij het verkleinwoord geen extra -t toe. 

Bijvoorbeeld:

De brancard - het brancardje

De biscuit - het biscuitje

Toets

Maandag 1 maart, online via LessonUp

Zorg dat je de theorie uit deze LessonUp leert, maak Studiemeter af en bekijk de theorie in je boek.