2.4 Romeinen en Germanen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

2.4 Romeinen en Germanen

Leerdoel

In deze paragraaf leer je:

-welke kenmerken de Germaanse cultuur had

- welke contacten de Romeinen en Germanen hadden

- wat gebeurde met het Romeinse erfgoed

Kenmerkend aspect: 

De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa.

Verschillen Romeinen en Germanen

De Germaanse cultuur

• De Germanen komen uit Noord-Europa
  
• In de 3e eeuw v.Chr. trokken steeds meer Germanen richting het zuiden
  
• In Nederland woonden zij eerst in de gebieden die nu Friesland, Groningen, Drenthe en Overijsel zijn, maar later trokken zij ook naar het zuiden
• Door de veroveringen van Caesar kregen de Romeinen voor het eerst te maken met de volken ten oosten van de Rijn, de Germanen.
• De Germanen leefden in een landbouwsamenleving. Krijgsheren en hun families vormden elites die voortdurend onderling strijd voerden.
• Door de welvaart was het Romeinse rijk aantrekkelijk voor de Germanen.

In de 3e eeuw v.Chr komen Germaanse volken vanuit Denemarken naar Duitsland en Nederland. In het zuiden gaan ze tussen de Kelten wonen

Elbe-politiek

Slag bij het Teutoburgerwoud

• 9 n. Chr. 
• Quinctilius Varus en Arminius
• 3 Romeinse legioenen

Romeinen en Germanen

• In 9 n.C. versloegen de Germanen een Romeins leger tijdens de Slag in het Teutoburgerwoud. 
• De Romeinen trokken zich terug achter de Rijn, die de grensrivier (limes) werd. Daar waren de contacten met de Germanen meestal vreedzaam.
• De Romeinen sloten met de Bataven in Duitsland een verdrag. De Bataven verhuisden naar de Betuwe door dit bondgenootschap.
• In de grensgebieden, waar de Romeinen en Germanen ook met elkaar handelden, ontstond een Germaans-Romeinse cultuur.

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Bij Nijmegen (Noviamagus) en Xanten (Castra Vetera) lagen castra. Een castra is een groot fort, meestal voor een legioen. Dit was een leger van ongeveer 6000 soldaten. 

Bij Utrecht (Trajectum) lag een castellum. Een castellum is een klein fort, meestal voor een cohort. Dit was een leger van ongeveer 600 soldaten.

De Tubanten (Tubanti) waren Germanen die in het oosten van het huidige Nederland woonden. De naam kom je tegenwoordig in dit gebied nog regelmatig tegen: de naam Twente is er van afgeleid, net als de naam van de regionale krant Tubantia.

De Bataven woonden in het gebied rond de grote rivieren. Dit gebied heet tegenwoordig de Betuwe, en vermoedelijk komt de naam van de Bataven

Het Romeinse erfgoed (1)

In de 3e eeuw raakte het Romeinse rijk in verval:

• handel en productie namen af door epidemieën
  
• het aantal inwoners daalde daardoor
  
• het Romeinse bestuur kon niet meer voor veiligheid zorgen
  

De Romeinen hadden steeds meer moeite om de grenzen te bewaken:

• vanaf de 3e eeuw toename van Germaanse invallen
  
• door de afname van de Romeinse bevolking werden Germaanse soldaten in dienst genomen
  
• toename van Germaanse bondgenoten in de grensgebieden
  

Het Romeinse erfgoed (2)

• In 395 trokken Germaanse Goten, Hunnen en Germaanse Vandalen het Romeinse rijk binnen. Diverse Germaanse troepen stichtten koninkrijken in Romeins gebied.

• Deze migraties noemt men volksverhuizingen.

• In 395 werd het Romeinse rijk gesplitst door keizer Theodosius:                                                                                                   - West-Romeinse rijk (tot 476)                                                               - Oost-Romeinse rijk (hoofdstad Constantinopel, tot 1453)

• In de voormalige West-Romeinse gebieden vormden de Germanen een kleine heersende meerderheid.

Het Romeinse erfgoed (3)

• De Germanen namen elementen van de Grieks-Romeinse cultuur over:                                          Latijn bleef in gebruik voor het vastleggen van wetten

• Romaanse streektalen werden overgenomen en ontwikkelden zich tot o.a. het Frans en Italiaans

• Noordelijker gebieden werden deel van het Germaanse cultuurgebied, het Germaanse element werd dominant in de religie en de taal.