7.1 Nieuwe ideeën over samenleven

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

7.1 Nieuwe ideeën over samenleven

Planning

- Introductie

- Leerdoelen en KA's 

- Uitleg

- Opdracht

- Bespreken

- KA's

Leerdoelen

1. Je kunt het ontstaan van verlichte ideeën beschrijven en verklaren

2. Je kunt meerdere verlichte ideeën benoemen en uitleggen, waaronder de trias politica en het sociaal contract.

3. Je kunt verklaren waarom verlichte denkers belang hechten aan onderwijs en de verspreiding van kennis

4. Je  kunt met voorbeelden uitleggen wat verlicht absolutisme inhoudt.

KA's

27. Rationeel optimisme en 'verlicht' denken wat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

28. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)

De rede

- De wetenschappelijke revolutie van 17e eeuw leverde veel kennis op over natuur en de wereld

- Systematisch onderzoek, waarneming, en het gebruik van ratio waren methodes waarmee wetenschappers deze kennis hadden verkregen

- Het gebruik van ratio had voor natuurwetenschappers grote positieve gevolgen

- Zou het rationeel nadenken dan ook voor bestuderen van de mens en samenleving gebruikt kunnen worden?

- De overtuiging dat door het gebruik van ratio een betere maatschappij kon worden ontwikkeld, is kenmerkend voor het verlichte denken en wordt rationeel optimisme genoemd

- De vanzelfsprekendheid van adel en geestelijken kwam ter discussie te staan

- Ook over religie lieten filosofen zich kritisch uit

- Zij waren zo gericht op de ratio dat zij op zoek gingen naar godsbewijs

- Hierdoor conflict met de kerk

- Natuurlijke rechten

Afspraken tussen volk en bestuur

- Voor verlichte denkers wijze waarop bestuur en machtsverhouding moest worden vormgegeven belangrijk onderwerp

- Zij keurden absolutisme af, niet gebaseerd op ratio, maar op tradities en droit divin

Thomas Hobbes, John Locke, Jean-Jacques Rousseau:

- volk moet besluiten tezamen een politieke gemeenschap vormen (sociaal contract)

- Volk moest uit haar midden bestuurders kiezen, die belangen volk moesten behartigen en aan het volk moesten verantwoorden

- Zo lag soevereiniteit bij volk, waar het thuishoorde 

Trias Politica

Verlichte vorsten

- Meeste koningen hielden vast aan absolutisme (ancien régime)

- Toch stonden sommige vorsten wel open voor verlichte denkbeelden: Frederik van Pruisen

- Hij zag zichzelf als 'eerste dienaar van de staat' 

- Hij wees droit divin af en vond dat hij verantwoording schuldig was aan het volk, waarmee hij een sociaal contract had

- Hij vond wel dat contract altijd bindend was en volk hem niet kon afzetten

- Hij gaf volk geen inspraak in bestuur, maar zette zich wel in voor hun welzijn

- Bijvoorbeeld door geloofsvrijheid toe te staan en onderwijs te verbeteren

- Verlicht absolutisme

- Tsarina Catharina de Grote (Rusland) vond verlichte ideeën over gelijkheid van alle mensen en vrijheid voor volk interessant

- Ze streefde ernaar dat Rusland een grondwet zou krijgen

- Russische edelen niet mee eens

- Catherina was afhankelijk van de adel voor het bestuur van haar grote land, dus grondwet verdween al snel uit beeld

Opdracht

Wat: maak opdracht "Overtuig een vorst"

Hoe: werk in groepen van drie of vier

Tijd: 15 minuten

Hulp: gebruik je boek of steek je hand op

Klaar: lees "extra uitdagingen" 

Bespreken

Leerdoelen

1. Hoe zijn verlichte ideeën ontstaan en hoe kun je dit verklaren?

2. Hoe kun je verlichte ideeën herkennen en benoemen?

3. Waarom hechtten verlichte denkers belang aan onderwijs en de verspreiding van kennis?

4. Wat houdt verlicht absolutisme in? Wat zijn voorbeelden van verlicht absolutisme?

KA's

27. Rationeel optimisme en 'verlicht' denken wat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

28. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)

Afsluiting

Volgende week dinsdag: toets bespreken

Volgende week vrijdag: presentatie PO