P7-Check de begrippen

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Wat is politiek?

- Organisaties en instellingen 

zoals de Tweede Kamer, regering, 

burgemeester, gemeenteraad, Europese Unie, VN. 

- Machtsstrijd Over de verdeling van de macht en over de 

beslissingen die genomen worden (het politieke spel).

- Beleid Hoe de samenleving er uit zou moeten zien 

en welke middelen hiervoor nodig zijn.

Het systeemmodel

Het systeemmodel beschrijft dat politieke besluitvorming in de volgende vier fasen verloopt. Na de vierde fase begint altijd weer de eerste fase.

1. Invoer

2. Omzetting

a. Politieke agendavorming

b. Beleidsvoorbereiding

c. Beleidsbepaling

3. Uitvoer 

4. Terugkoppeling 

Voorbeeld systeemmodel

1. INVOER: Jongeren voeren actie voor studiefinanciering, die je gewoon krijgt en niet hoeft te lenen, PvdA en Groenlinks steunen de jongeren hierin.

2. OMZETTING: PvdA en Groenlinks zetten het op de politieke agenda van de Tweede Kamer (a: Politieke agendavorming), zij denken een plan uit en leggen het voor in de Tweede Kamer (b. Beleidsvoorbereiding), er wordt nog wat geschaafd aan het plan en uiteindelijk wordt het goedgekeurd door de Tweede en Eerste Kamer (c. Beleidsbepaling).

3. UITVOER: Het plan wordt uitgevoerd. 

4. TERUGKOPPELING: Hoe is het verlopen? Moet er wat aangepast worden? 

Invoer

De fase INVOER bestaat uit:

- de eisen/wensen die vanuit de samenleving naar voren worden gebracht

- de steun die maatschappelijke groepen 

geven aan het politieke systeem. 

Poortwachters 

- Dit zijn de mensen/groepen die bepalen welke 

eisen op de publieke en politieke agenda komen.

- Poortwachters kunnen individuen, 

belangengroepen, politieke partijen en de media zijn. 

Omzetting

De fase OMZETTING bestaat uit
 De omzetting van eisen/wensen in 

overheidsbeleid en bestaat uit drie stappen:

a. Politieke agendavorming: politici en 

beleidsmakers zijn bereid om problemen uit de samenleving aan te pakken. 

b. Beleidsvoorbereiding: het verzamelen en analyseren van 

informatie en het geven van adviezen over wat het beleid moet worden.

c. Beleidsbepaling: nemen van beslissingen over wat het beleid zal worden.

Uitvoer

De fase UITVOER bestaat uit
Politieke besluiten en andere maatregelen

of handelingen, die het resultaat zijn 

van de omzettingsfase. 

Terugkoppeling

De fase TERUGKOPPELING bestaat uit 

Reacties van de samenleving op politieke 

besluiten en evaluatie van het beleid.

In hoeverre zijn de problemen opgelost door het nieuwe beleid? 

Zijn er nieuwe problemen ontstaan door het nieuwe beleid?

Hoe moeten we deze nieuwe problemen aanpakken?

En met deze laatste vraag zijn we weer terug in fase 1 (INVOER).

De nieuwe wensen die zijn ontstaan na de terugkoppeling kunnen 

ook weer ingevoerd worden in het politieke systeem.

Barrièremodel

Bij het barrièremodel ligt de nadruk op 

de macht in besluitvorming.

Realisatiemacht: de macht om iets voor elkaar te krijgen (realiseren).

Hindermacht: de macht om iets tegen te houden (verhinderen).

Of een maatschappelijk probleem aandacht krijgt van politieke partijen en leidt tot overheidsbeleid, hangt af van de uitkomst van strijd tussen mensen en groeperingen met tegengestelde belangen en opvattingen.

 

Voorbeeld barrièremodel

Bijvoorbeeld de strijd om jongeren meer financiële 

ondersteuning te geven om te studeren. 

Realisatiemacht:  LSVB (Landelijke Studenten Vakbond),
LAKS (Landelijk Aktie Komitee Scholieren), Groenlinks, D´66.

Hindermacht: De meer rechtse partijen in de
Tweede Kamer, zoals bijvoorbeeld VVD. 

 

Barrièremodel (4 drempels)

Om iets voor elkaar te krijgen moeten vier drempels (barrières) 

overwonnen worden.

1e drempel: Erkenning krijgen van een wens of probleem.

2e drempel: Toekennen van een hoge prioriteit aan een wens of probleem.

3e drempel: Beslissen over de oplossing van een wens of probleem.

4e drempel: Uitvoeren van het besluit m.b.t. de oplossing van een wens of probleem.

Voorbeeld 4 drempels

Bijvoorbeeld de strijd om jongeren meer financiële 

ondersteuning te geven om te studeren. 

1e drempel: Er is veel aandacht in de media voor studenten met schulden (erkenning).

2e drempel: Het probleem wordt besproken in de Tweede Kamer (prioriteit).

3e drempel: De Tweede Kamer stemt over een nieuw voorstel met betrekking tot studiefinanciering (beslissing over een oplossing).

4e drempel: Er komt een nieuw systeem van studiefinanciering, waardoor studenten minder in de schulden komen te zitten (uitvoeren van het besluit).

Pressiegroepen vs. politieke partijen

Pressiegroepen en politieke partijen spelen een 

belangrijke rol bij politieke besluitvorming. 

Pressiegroep: Komen op voor één onderwerp en willen het overheidsbeleid beïnvloeden zonder kandidaten te stellen voor verkiezingen (bijv. LAKS). 

Politieke partij: houdt zich bezig met de samenleving als geheel en moet daarbij verschillende belangen afwegen. Zij proberen via verkiezingen politieke macht te verwerven om hun doelen te bereiken (bijv. Groenlinks).

Dat bepaal ik zelf wel!

De laatste 50 jaar zijn we minder afhankelijk geworden van instituties zoals: 

- Gezin

- Sociale klasse

- Kerk

- Arbeid 

- Huwelijk 

Het individu moet tegenwoordig meer zelf zijn weg uitstippelen, dit wordt steeds minder bepaald door anderen. 

Zowel positief ...

De vrijheid om een eigen weg te gaan en 

de wil om onbeperkt van het leven te genieten. 

Veel mensen zijn tegenwoordig meer dan 

vroeger losgekomen van hun afkomst en omgeving.

Meer sociale en geografische mobiliteit.

... als negatief.

Meer egoïsme

Totaal losgeslagen verzelfstandiging 

van mensen, weinig bindingen met 

andere mensen en groepen.

Toename van eenzaamheid. 

Ontwikkeling democratisering

- In de 19e eeuw werd er voor het eerst 

een volksvertegenwoordiging gevormd.

- Daarbij horen politieke grondrechten 

en actief en passief kiesrecht. 

- Politieke partijen vertegenwoordigen 

hierbij de ideeën en meningen van de burgers.

Steeds meer invloed ...

1917: de mannen in Nederland krijgen actief kiesrecht

1919: actief kiesrecht voor vrouwen

En daarna is de leeftijd waarop men 

naar de stembus mocht verlaagd van 

oorspronkelijk 24 jaar (in stappen) 

naar 18 jaar in 1971.

Wat is het verschil tussen actief en passief kiesrecht?

Steeds meer inspraak ...

• Representatieve democratie
  Iedereen die stemt wordt vertegenwoordigd in de 2e kamer. 
• Directe democratie (iedereen kan direct meebeslissen). 

- In het gezin?

- In bedrijven, scholen, organisaties?

- Ziekenhuizen?

- Media omroepen?

Steeds meer rationalisering?!

Vanaf 17e eeuw begon ´de verlichting´.

- Wetenschap steeds meer centraal. 

- Godsdienstige tradities en bovennatuurlijke minder centraal.

´Sinds wanneer´ is de aarde rond?

Wat doe je als je ziek bent geworden?

Is alles wat er gebeurt rationeel te verklaren?

 

Avondklok en rationalisering?!

´Het proces van het ordenen en systematiseren van de werkelijkheid met de bedoeling haar voorspelbaar en beheersbaar te maken en van

het doelgericht inzetten van middelen 

om zo efficiënt en effectief mogelijke 

resultaten te bereiken´. 

Ordenen vs. sytematiseren

Ordenen: Bijhouden hoeveel besmettingen er zijn, wie er besmet raken, waar ze besmet raken etc.

Systematiseren: Bovenstaande getallen vele 

dagen achter elkaar bijhouden en op basis 

daarvan trends vaststellen, conclusies 

trekken en beslissingen nemen.

Voorspelbaar vs. beheersbaar

Voorspelbaar: Als we weten wie, waar, wanneer, hoe en hoe vaak het coronavirus wordt doorgegeven, kunnen we overwegen of een avondklok een goede maatregel is.

Beheersbaar: Door de juiste maatregelen te 

nemen de gezondheid en de economische 

belangen zo goed mogelijk beschermen.

Efficient vs. effectief

Efficient: met zo weinig mogelijk moeite zoveel mogelijk doen.

Bijvoorbeeld voor weinig geld zo veel mogelijk vaccins kopen.

Effectief: alleen dat doen wat het beste resultaat geeft.

Onderzoeken hoe goed de verschillende vaccins 

werken en verstandig afwegen óf en hoeveel je er 

dan in moet investeren.

KERNCONCEPT Institutionalisering (2)

Het (1) waarbij een (2) van waarden en min of meer geformaliseerde (3) vastgelegd wordt in standaardgedragspatronen, die het gedrag
van mensen en hun onderlinge (4) reguleren

Staatsvorming

De institutionalisering van politieke macht 

tot een staat.

Hoe onstonden de eerste staten?

In de loop de eeuwen ontstond er steeds meer 

behoefte vanuit steden in bepaalde gebieden 

om een groter eigen gebied (staat) af te bakenen. 

Staatsvorming

Een eigen staat kan economische en militaire bescherming bieden. 

Bijvoorbeeld:

- eigen wetten

- eigen munt

- belastingstelsel

- eigen leger 

- de staat als rechtsprekende macht bij conflicten.

- bescherming tegen de macht van de staat waar je onderdeel van bent.

Kan ik ook een staat beginnen?

Wanneer is er sprake van een staat (interne soevereiniteit)?

1. een staat regeert over een groep mensen;

2. binnen een vastgesteld grondgebied;

3. heeft het geweldsmonopolie en belastingmonopolie.

Externe soevereiniteit (naar buiten toe) betekent 

dat het staatsgezag niet ondergeschikt is aan 

het gezag van andere staten. 

Is er in Nederland sprake van externe soevereiniteit?
(Het staatsgezag is niet ondergeschikt aan andere staten).

Global society!

Proces van uitbreiding en intensivering van contacten en afhankelijkheden over grote afstand en landsgrenzen heen.

- Economisch (multinationals, EU)

- Juridisch (EVRM, Internationaal strafhof)

- Politiek (VN, EU, NAVO)

- Sociaal-cultureel (migratie, reisweken, festivals)

- Ecologisch (communicatie via internet)

Globaliseringstendens

Sinds 1970 is de globalisering enorm versneld. 

- Alle delen van de wereld zijn met elkaar verbonden.

- Processen aan de ene kant van de wereld hebben consequenties voor andere delen van de wereld.

Positief ...

De voorstanders (hyperglobalisten) zien 

groeimogelijkheden.

- Economische ontwikkeling.

- Technologische oplossingen 

voor wereldwijde problemen. 

- Culturele uitwisseling, lokale 

culturen kunnen zich verrijken.

... of negatief

De tegenstanders (andersglobalisten) trappen op de rem. 

- Overproductie, overconsumptie, belasting 

van het milieu en uitputting van grondstoffen. 

- Internationale economische crises.

- Culturen gaan te veel op elkaar lijken. 

- Mondiale markt met weinig aanbieders, weinig keuze in aanbod, en weinig kans op toetreding tot deze markt.