HC Steden en burgers Lage Landen H.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H.3 De Republiek (1602-1700)

HC Steden en burgers in de Lage Landen

Hoofdstuk 3:

In hoeverre bepaalde de burgerij de ontwikkelingen in de Republiek in de Gouden Eeuw (1602=1700)

Kenmerkende Aspecten:

23: Het streven van vorsten naar absolute macht.

24: De bijzondere laats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.

25: Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.

Beheersing van de wereldhandel

De Republiek beheerste een tijdlang de:

• Europese tussenhandel
• Wereldhandel
• Trok zeer veel arbeidsmigranten aan
  

Dit kon door de volgende Europese gebeurtenissen:

• Dertigjarige oorlog in Duitse rijk 
• Engeland en Frankrijk: burgeroorlogen door spanningen tussen vorsten en adel 

>> belemmert economische groei in die landen

Dertigjarige oorlog (1618-1648)

Oorlog tussen protestantse en katholieke vorstendommen in m.n. Duitse rijk waarbij veel Europese landen betrokken waren.

Veel vluchtelingen naar Republiek op zoek naar werk en veiligheid.

   >> Grote bevolkingsgroei Amsterdam, Duitse vluchtelingen hier groot aandeel in.

   >> Met name ingezet voor ongeschoold werk.

Ontwikkeling oorlogseconomie

Oorlogseconomie:

samenleving waarbij productie en handel in dienst staan van het winnen van een oorlog

Bijvoorbeeld:

- productie van oorlogsmaterieel (oorlogsschepen, munitie, wapens)

- winsten uit handel financieren de oorlog

- VOC/WIC verzwakken Spaanse handelspositie door inname Spaans/Portugese koloniën en buitmaken handelsschepen

Trippenhuis in Amsterdam. Louys en Hendrick Trip handelden in koper, teer, ijzer, wapens en munitie, en bezaten in Zweden mijnen, ovens, smederijen en geschut-gieterijen.

stadhouder <---> steden/gewesten

Economische groei

Beleid regenten gericht op welvaart en economische groei:

- bevorderen economische samenwerking (bijv. VOC/WIC)

- bevorderen innovatie (bijv. droogmakerijen)

- handhaven particularisme steden en gewesten

- waarborgen gewetensvrijheid burgers 

- beperken macht stadhouders (maar die willen meer eenheid en aanzien)

- open houding naar buitenlandse kooplieden

Republiek trekt veel migranten

• Val van Antwerpen
• Hugenoten (Frankrijk)
• Joodse bevolking (vervolgingen)
• Seizoensarbeiders uit Duitsland 

Grachtengordel Amsterdam

Steden in de Republiek

- explosieve groei steden in zeegewesten

- grote steden in m.n. Holland 

- in Holland en Utrecht ring van steden verbonden met netwerk van openbaar vervoer (dienstregeling trekschuit )

Amsterdam = bijzonder

De positie van Amsterdam was op enkele gebieden uitzonderlijk:

• Door haar stapelmarktfunctie  >> opslag in pakhuizen zorgt voor vraag + invloed op prijsvorming 
• Door haar eigen versie van de koopmansbeurs
  >> Europese handel groeit tot internationale handel
  >> Vergemakkelijken: Wisselbank en Beurs opgericht >> geld wisselen + andere financiële acties (lenen, cheques verrekenen).
  >> Belangrijkste handelsinstituut = Amsterdamse Beurs (koopmansbeurs) = ontmoetingsplaats voor iedereen die iets met de handel te maken had.

Rijke kooplieden

- investeren winsten in handel en nijverheid 

- financieren innovatieve projecten, zoals molens, droogmakerijen, teelt nieuwe gewassen (video 1 Beemster)

- kopen adellijke titels

- bouwen stadspaleizen 

- bouwen buitenhuizen (video 2)

- kopen kunst (video 3)

Opkomst Engeland en Frankrijk

1648: Vrede van Münster

1e stadhouderloze tijdperk: 1650-1672 --> geen stadhouder meer benoemd; raadspensionaris machtigste man in Republiek

Na 1648 stabiliteit in Engeland en Frankrijk --> centraal geregeerde staten door (absoluut) vorst

Economisch beleid van mercantilisme

Regenten: terugtrekking uit handel --> geld uitlenen

mercantilisme = economisch beleid om rijkdom land te vergroten door import te minimaliseren (door heffingen of verboden) en export te maximaliseren

Oranjegezinden <--> staatsgezinden

Economische stagnatie vooral voelbaar voor gemeen -->  onvrede gemeen --> willen stadhouder van Oranje terug (oranje/prinsgezind)

Regenten voorstander republiek zonder stadhouder (staatsgezind)

Escaleert in Rampjaar 1672: moord op raadspensionaris Johan de Witt en benoeming Willem III tot stadhouder 

Johan de Witt

Rampjaar 1672

• de Republiek wordt gelijktijdig aangevallen door Frankrijk (over land) en Engeland (over zee) met hulp van Keulen en Münster
• raadspensionaris Johan de Witt krijgt de schuld; wordt gevangengenomen en gelyncht 
• stadhouderschap hersteld met Willem III
• resulteert in oorlog (korte) met Engeland en (lange) met Frankrijk

Willem III

Einde gouden eeuw

Na 1672: 

• regenten blijven investeren in buitenland (en niet in economie van de Republiek)
• oligarchisering 
• Engeland breidt positie in wereldhandel ten koste van Republiek

    --> Engeland wordt centrum van handel en bankwezen

oligarchisering = macht komt in handen van kleine groep. Regenten benoemen familieleden in bestuursposities

x