25-11: middeleeuwen, taal&literatuur

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Deze les

Taal en literatuur in de middeleeuwen

Stukje lezen

Nodig: pen en papier, geen laptops

Lesdoelen

Aan het eind van de les:

... weet je welke talen er in Nederland gesproken werden in de tijd van de middeleeuwen.

... weet je wat de leescultuur was in de tijd van de middeleeuwen.

Oudnederlands

Uit de tijd van het Oudnederlands hebben we slechts één enkel zinnetje, een korte tekst geschreven omstreeks 1100:

‘Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we nu?’

Wat zou dit kunnen betekenen?

Betekenis

‘Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we nu?’

 ‘Alle vogels zijn nesten begonnen, behalve ik en jij. Waar wachten we nog op?’

Filmpje

Kijkvragen:

1. Door wie werd de zin waarschijnlijk geschreven?

2. Waarom werd de zin waarschijnlijk geschreven?

3. Waarom is deze zin zo bijzonder?

www.hetklokhuis.nl

3:15 - 8:32

Filmpje

Kijkvragen:

1. Door wie werd de zin waarschijnlijk geschreven?

2. Waarom werd de zin waarschijnlijk geschreven?

3. Waarom is deze zin zo bijzonder?

Onze taal

1. Oudnederlands                        Gelobistu in got alamehtigan fadaer
   - Tot ong. 1150
   - Staat dichtbij het Latijn
2. Middelnederlands/ Diets     Gheloofsdu in God den allemaghtigen vadere - Vanaf 1150
   - Lijkt al meer op onze taal
3. Nieuwnederlands 
   - Vanaf ong. 1550

Middelnederlands

• Veel literatuur vanaf 1175 bewaard gebleven in manuscripten (origineel geschrift)
• Oudste bewaard gebleven volledige tekst is van Hendrik van Veldeke (12e eeuw)

6:14 - 9:15

(Voor)leescultuur

• Voornamelijk geestelijke geleerden kon lezen en schrijven en zij schreven teksten in het Latijn
• Veel volksteksten op rijm. Waarom?
• Schrijvers gingen uiteindelijk in opdracht van de adel in de volkstaal schrijven
• Vaak vertalingen van Latijnse en Franse teksten
• Doel: publiek vermaken én iets leren

Vraag

Vóór 1450 werden boeken nog stuk voor stuk met de hand overgeschreven. Waarom was dat? 

Geestelijke literatuur

• De kerk en het geloof speelden een belangrijke rol in de middeleeuwen
• Er was veel geestelijke literatuur 

1:21 - 2:42

Beatrijs

• We lezen samen een fragment uit Beatrijs
• Jullie maken in duo's de twee vragen die erbij horen
• Voor de vragen krijgen jullie 5 minuten 

Antwoorden

1. Het is meer een plek voor prostitués. Dat is Beatrijs niet.
2.  Het gedrag van de jongen is niet 'hoofs', want een van de belangrijkste eigenschappen van hoofs gedrag is de zelfbeheersing.

Terugkoppeling lesdoelen

Als het goed is:

... weet je welke talen er in Nederland gesproken werden in de tijd van de middeleeuwen.

... weet je wat de leescultuur was in de tijd van de middeleeuwen.

Duim omhoog voor JA en duim naar beneden voor NEE