3.2 gedicht

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Introduction

Les 3 Gedichten; weten wat rijm is. Eenvoudige gedichten begrijpen. Strofen. Benoemen wel/niet leuk

Over grenzen: thema over grenzen - gedicht pesten

Gedicht

strofen

rijm

Doelen van de les

• Je weet wat gedichten zijn en je kunt ze herkennen
• Je weet wat strofen zijn en je kunt ze herkennen
• Je weet wat rijm is en je kunt dit herkennen/aanwijzen
• Je kunt een eenvoudige gedicht schrijven
• Je kunt het onderwerp 'pesten' verwerken in een gedicht

 

Waar denk je aan bij het woord poëzie?

Kenmerken van poëzie

• De regels zijn niet volgeschreven; op de bladzijde is dus veel wit.

• Soms rijmen gedichten, soms ook niet.
• Een gedicht kan heel kort zijn, maar ook langer.
• Soms vertelt een gedicht een verhaal, meestal gaat het over gevoelens en gedachten.
• In een gedicht wordt de taal soms anders gebruikt, waardoor je moet nadenken over de betekenis van het gedicht.
  

Lees het gedicht

VOOR DE KLAS

 

Ik wou dat ik een slak was

dan kroop ik in mijn huisje weg

een wandelende tak was

onzichtbaar in een kale heg

ik wou dat ik behang was

bij het plafond daar bovenaan

maar liever nog niet-bang-was

om dadelijk voor de klas te staan

Bas Rompa

Welke kenmerken heb je in het gedicht herkend?

1. Het gedicht vertelt een verhaal.
2. Het gedicht gaat over gevoelens en gedachten.
3. In het gedicht zit rijm.
4. In het gedicht zit geen rijm.

Strofen

Teksten zijn verdeeld in alinea's, dat zijn stukken tekst die bij elkaar horen. Gedichten zijn vaak ook verdeeld in stukken. Deze stukken tekst noem je strofen. Tussen elke strofe zit een witregel.

Lees het gedicht

Uit hoeveel strofen bestaat dit gedicht?

1. Eén
2. Twee
3. Drie
4. Vier

Rijm

• In sommige gedichten zit rijm. Je spreekt van rijm als de klanken in de delen van woorden (lettergrepen) hetzelfde zijn.  

• Bijvoorbeeld: school en rode kool of gedichten en zwaailichten.
  

Eindrijm

Rijm kan op allerlei manieren voorkomen. Als de woorden aan het einde van een regel rijmen, noem je dat eindrijm. 

Zie  het voorbeeld van Toon Hermans hiernaast.

Hommelrijm

Laatst vroeg ik aan een hommel:

'Waar gaat gij heen met spoed?'

Ze zei: 'Ik ga naar Zaltbommel,' 

ik dacht: wat rijmt dat goed.

toen riep een tweede hommel:

'En ik moet naar het Gooi!'

Ik dacht: wel-voor-de-drommel

ook dát rijmt wederom mooi.

Bijna geen rijm

Er zijn ook gedichten waar bijna geen rijm in zit.

Zie het voorbeeld van Judith Herzberg hiernaast.

De zee

De zee kun je horen

Met je handen voor je oren

In een kokkel,

In een mosterdpotje

Of aan zee.

Rijmloos

Gedichten die helemaal geen rijmende woorden hebben, noemen we rijmloos.

Zie het voorbeeld van Hans Andreus hiernaast.

     Zo mooi anders

Je bent zo

mooi 

anders

dan ik,

natuurlijk

niet meer of

minder

maar

zo mooi

anders,

ik zou je

nooit

anders dan

anders willen.

Eind rijm

 Er zijn verschillende soorten rijm:

• Mannelijk of staand rijm: de laatste, beklemtoonde lettergreep rijmt. Bijvoorbeeld: gaan – staan, gedruis – sluis
  

• Vrouwelijk of slepend rijm: een beklemtoonde rijmende lettergreep wordt gevolgd door een onbeklemtoonde lettergreep.

      Bijvoorbeeld: kopen – lopen, eter – beter

• Glijdend rijm: Een beklemtoonde rijmende lettergreep wordt gevolgd door twee onbeklemtoonde lettergrepen.

      Bijvoorbeeld: kabbelen – babbelen, kinderen – hinderen

Een gedicht hoeft niet

te rijmen. Ook hoe de tekst

op het papier is gezet, maakt dat je spreekt over een gedicht.

Zie het gedicht hiernaast.

Begin rijm

Een gedicht kan ook beginnen met steeds hetzelfde woord

of dezelfde klank

Mama, waar heb jij het geluk gelaten?

Ted van Lieshout

Mama, waar heb jij het geluk

gelaten? Ik had het hier

neergelegd en nou is het weg!

Je zult het wel ergens hebben laten

slingeren of het is gestolen of

misschien per ongeluk weggegooid.

Wie zou mijn geluk willen stelen?

Wie niet?

Lees het gedicht

1. Welke kenmerken van gedichten herken je?
2. Uit hoeveel strofen bestaat dit gedicht?
3. Zit er in dit gedicht eindrijm, of bijna geen rijm of is het rijmloos?

Schrijf een gedicht met als thema 'pesten'

. je schrijft het gedicht in duo's

. je gedicht heeft minimaal 8 regels

. bedenk wat je wil verwoorden in je gedicht (maak eerst een woordweb)

. bedenk de vorm van je gedicht en schrijf je gedicht uit 

. maak een foto van je gedicht en upload deze in CumLaude

Heb je de doelen bereikt?

• Weet je wat gedichten zijn en kun je ze herkennen?
  
• Weet wat strofen zijn en kun je ze herkennen?
  
• Weet je wat rijm is en kun je dit herkennen/aanwijzen?
  
• Kun je eenvoudig gedicht schrijven?