AFP 2.3.14

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Anatomie, Fysiologie en Pathologie

Les 14

Periode 3

Leerjaar 2

Vorige les

Waar staan de 5 F's voor bij galstenen?

Wat zijn de kenmerkende symptomen van galstenen?

Wat doet gal binnen de spijvertering?

Wat voor stoffen produceert de alvleesklier?

En wat doen deze stoffen?

Lesindeling 

1. Welkom + Rapid (5 min.)
2. Vorige les (5 min.)
3. Lesindeling en Lesdoelen (5 min.)
4. Theorie dikke darm (15 min.)
   
5. Theorie Appendicitis (15 min.)
6. Zelf aan de slag (20 min.)
7. Pathologie Colitis Ulcerosa  (20 min.)
8. Afsluiting + huiswerk (5 min.)

Lesdoelen

Aan het eind van de les kunnen jullie:

• Benoemen op welke manier de dikke darm is opgebouwd en welke functies deze heeft.
  
• Vertellen welke aandoeningen de dikke darm kent, welke symptomen hierbij horen en op welke manier deze aandoeningen behandeld kunnen worden.

Wat gebeurt er waar?

1. Mond
2. Slokdarm
3. Maag
4. Dunne darm
5. Lever/galblaas
6. Alvleesklier

Wat zorgt er voor de mechanische/chemische vertering? Wat voor stoffen komen er vrij en wat doen deze? Waar worden welke voedingsstoffen opgenomen?

De dikke darm

De dikke darm (colon): Laatste deel van de spijsvertering

• Ongeveer 1.5 meter lang
• Bevat onverteerde resten uit dunne darm
• Bevat veel (goede) bacteriën
• Bacteriën produceren o.a. vitamine K!
• Dikke darm neemt ook vocht op uit voedselbrij

Ontlasting: Slijm, water, onverteerde voedingsresten en 

darmbacteriën

Krijgt binnen wat de dunne darm niet kan verwerken, zoals voedingsvezels. Deze voedingsvezels worden afgebroken door de bacteriën in de dikke darm. 

De dikke darm neemt de door bacteriën geproduceerde vitamine K op. Vitamine K is nodig voor de bloedstolling.

De dikke darm bestaat uit verschillende onderdelen:

• Caecum: blinde darm
• Appendix: wormvormig aanhangsel
• Opstijgende - dwarse - afdalende en s-vormige darm
• Rectum: endeldarm

Ontlasting

Peristaltiek dikke darm:

• Drie spierbanden over de lengte van de dikke darm
• Hun samentrekkingen zorgen voor bolling van de darm
• In de 'instulpingen' wordt slijm geproduceerd

Ontlasting wordt uiteindelijk opgeslagen in rectum:

• Meer ontlasting in rectum = meer druk op wand
• Meer druk op de wand = aandrang (defecatiedrang)
• Uitwendige kringspier ontspannen = ontlasten

Het slijm helpt de voedselbrij om zich te verplaatsen door de darm.

Anus heeft een inwendige en uitwendige kringspier. De inwendige kringspier ontspant zich bij toenemende druk, wat zorgt voor defecatiedrang.

Pathologie van de dikke darm

Lastig onderscheid in ziektes van dikke darm en van dunne darm...

Voor de dikke darm behandelen we:

• Appendicitis
• Colitis Ulcerosa en Coloncarcinoom
• Darmpoliepen
• Divertikels
• Ileus 
• Obstipatie

Histologisch onderzoek is ook van belang bij bijvoorbeeld het vaststellen van carcinomen na het afnemen van een biopt.

Appendicitis

Appendicitis: Blindedarmontsteking

• Eigenlijk ontsteking wormvormig aanhangsel
• Door verstopping van aanhangsel

Symptomen: 

• Pijn rechtsonder in de buik
• Koorts (> 37.5 graden)
• Misselijkheid en/of braken
• Diarree of obstipatie

De verstopping kan ontstaan door ingedikte ontlasting, of door een ophoping van slijm en bacteriën

Drukpijn, loslaatpijn en vervoerspijn (alle kleine bewegingen, zoals in een auto, doen pijn)

Appendicitis (2)

Diagnostiek:

• Op basis van de symptomen en lichamelijk onderzoek
• Bloedafname voor ontstekingswaarden
• Eventueel een echo of CT-scan

Complicaties:

• Uitbreiding van infectie naar buikvlies
  
• Perforatie van wormvormig aanhangsel

Behandeling: meestal operatief verwijderen (via kijkoperatie of via een snee in de buik).

Heel soms wordt er ook alleen gebruik gemaakt van antibiotica.

Zelf aan de slag

Open de opdracht 'Pathologie dikke darm' in CumLaude (week 5)

Beantwoordt de vragen met behulp van internet.

Let op: de vragen kunnen in de toets terugkomen!

Pathologie van de dikke darm

Lastig onderscheid in ziektes van dikke darm en van dunne darm...

Voor de dikke darm behandelen we:

• Appendicitis
• Colitis Ulcerosa en Coloncarcinoom
• Darmpoliepen
• Divertikels
• Ileus 
• Obstipatie

IBD

IBD: Inflammatory Bowel Disease

• Chronische ontstekingen van de darm 
• Ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa

Bij beide ziekten is de oorzaak onbekend:

• Verstoord afweersysteem
• Erfelijkheid
• Leefstijlfactoren

Verschil Crohn en Colitis:

1. Plek van de ontsteking: Alleen in de dikke darm en endeldarm
2. Ernst van de ontsteking: Ontstekingen beperken zich tot de slijmvlieslaag. Hierdoor ontstaan alleen oppervlakkige ontstekingen aan de binnenkant van de darm.
3. Uitgebreidheid van de ontsteking: De darm is aaneengesloten ontstoken en de endeldarm is er altijd bij betrokken.
4. Darmvernauwingen: Deze treden vrijwel nooit op bij colitis ulcerosa.

Verschillen Crohn en Colitis

Colitis Ulcerosa

Colitis Ulcerosa: Ontsteking van de dikke darm (colon = dikke darm, -itis = ontsteking), waarbij zweren gevormd worden (ulcerosa).

• Komt vaker voor dan ziekte van Crohn
• Diagnose vooral tussen 15 en 40 jaar
• Komt vaker voor bij mannen

Colitis Ulcerosa: Symptomen

Symptomen binnen maagdarmstelsel: 

• Diarree, vaak met bloed en slijm
• Moeite met het ophouden van de ontlasting
• Buikpijn en een opgezette buik
• Vermoeidheid en gewichtsverlies
• Misselijkheid en minder eetlust
• Koorts

Symptomen buiten de darm: ontstoken gewrichten, ogen, huid en lever

Bloed en slijm omdat het slijmvlies van de dikke darm door de ontstekingen makkelijk bloedt. 

Doordat rectum vaak ook ontstoken is, is het ophouden van de ontlasting moeilijk en is er vaak sprake van loze aandrang.

Diarree doordat de dikke darm ontstoken is en geen vocht opneemt.

Diagnostiek

1. Bloedonderzoek: vaststellen van ontsteking en evt. bloedarmoede
2. Colonoscopie: Bekijken van binnenkant darm en nemen van biopten
3. Fecestest: Uitsluiten van bacteriële infectie

Colitis Ulcerosa: Behandeling

Behandeling: grotendeels hetzelfde als Crohn

• Ontstekingsremmers
• Immunosuppressiva 
• TNF-alpha-remmers
• Maar ook: antibiotica en diarreeremmers
• En operaties...

Antibiotica om teveel aan bacteriën in de darm te verminderen

Soms sluiten ze de dunne darm aan op de anus als operatie.

Coloncarcinoom

Coloncarcinoom: Dikke darmkanker

• Bij patiënten die langer dan 8 jaar Colitis of Crohn hebben
• Bij patiënten met darmpoliepen
• Erfelijkheid (10-15%)
• Ongezonde voeding en leefstijl
• Ouderdom

Na 8 jaar krijgen patiënten met CU en Crohn dan ook jaarlijks een controle colonoscopie. 

Ongezonde voeding (alcohol, veel vet, rood vlees etc.) kan leiden tot verandering van het slijmvlies van de dikke darm

Bijvoorbeeld...

Links: darmkanker

Rechts: darmpoliep

Een poliep is een goedaardige tumor die meestal pas ontstaat bij patiënten ouder dan 50. Poliepen geven zelf vaak geen klachten, maar kunnen wel gaan bloeden. Als het er veel zijn, dan kunnen zij ook voor veranderingen in de ontlasting zorgen. 

Poliepen kunnen uiteindelijk ook veranderen in kwaadaardige tumoren.

Coloncarcinoom (2)

Symptomen: Afhankelijk van de locatie

• (Blijvende) verandering ontlastingspatroon
• Bloed en/of slijm bij de ontlasting
• Aanhoudende (vage) buikpijn
• Gewichtsverlies, vermoeidheid
  
• Icterus (door uitzaaiingen naar de lever)

Diagnostiek: Altijd colonoscopie (met biopt)
Behandeling: Vrijwel altijd operatief verwijderen

Lijken op ziekte van Crohn en Colitis, daarom vaak lastig te onderscheiden.

Vermoeidheid door bloedarmoede vanwege langdurig bloedverlies bij tumor. 

Behalve colonoscopie kan ook CT, MRI, echo etc. uitgevoerd worden. 

Vaak goede prognose. 

Huiswerk

• Verder gaan met een samenvatting/lijst met moeilijke woorden bij het spijsverteringsstelsel
  
• (Af)Maken Expert College: Ileus (P), Colitis Ulcerosa (P) en Dikke darmkanker (P)