Ontwikkelingspsychologie

Ontwikkelingspsychologie in een notendop

Herhaling 2de graad

Definitie ontwikkelingspsychologie

is de wetenschappelijke studie (1) naar de patronen van groei, verandering en stabiliteit (3) bij mensen (2) vanaf de conceptie tot aan ouderdom.  Het accent ligt op de jaren tot de volwassenheid, waarin veranderingen het snelst opvolgen (Feldman, 2020).

Ontwikkelingspsychologie wordt onderverdeeld in levensloopfasen

Prenatale fase (conceptie tot geboorte)

 Baby (geboorte tot 1,5 jaar)

 Peuter (1,5 jaar tot 3 jaar)

Vroege kindertijd (3 jaar tot 6 jaar)

 Midden kindertijd (6 jaar tot 12 jaar)

 Adolescentie (12 jaar tot 20 jaar)

Vroege volwassenheid (20 jaar tot 30 jaar)

 Midden volwassenheid (30 jaar tot 50 jaar)

 Late volwassenheid (vanaf 50 jaar)

Westers onderzoek, dus Westerse gemiddelde

  

Ontwikkelingspsychologie wordt onderverdeeld in ontwikkelingsdomeinen of - gebieden

Fysieke ontwikkeling

Cognitieve ontwikkeling

Sociaal emotionele ontwikkeling

Seksuele ontwikkeling

Morele ontwikkeling

Persoonlijkheidsontwikkeling

Ontwikkelen wordt gekenmerkt door 

3 ontwikkelingsvormen

Groeien	Rijpen	Leren
Het lichaam neemt in ‘omvang’ en in mogelijkheden toe.	De organen maken zich klaar om hun functie op te nemen.	Er worden nieuwe mogelijkheden aangeleerd.

Ontwikkelen in een sociale wereld

Er zijn veel factoren die de menselijke ontwikkeling beïnvloeden:

• enerzijds behoren we tot een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek geboren zijn en daardoor vaak beïnvloedt worden door dezelfde sociaal historische gebeurtenissen: voorbeeld corona, oorlog in Oekraïne... Dit zijn normatieve gebeurtenissen.
•  anderzijds zijn er ook niet normatieve gebeurtenissen, dit zijn gebeurtenissen die zich enkel in het leven van bepaalde mensen: voorbeelden lotto winnen, ondergaan van een levensbedreigende operatie...

Ontwikkelingspsychologie doorheen de tijd

•  Eind 18de eeuw was het populair om kinderbiografieën bij te houden, dit had dankzij  Charles Darwin (evolutietheorie) een wetenschappelijk karakter.
• Industrialisatie en opkomst van de leerplicht zorgt voor nieuwe psychologische inzichten en het ontstaan van de ontwikkelingspsychologie.
• Tijdens de eerste helft van de 20ste eeuw ontstond er ook studies, zoals de Genetic studies of Genius waarbij op een grootschalige systematische en langdurige manier onderzoek gedaan werd naar de ontwikkeling van kinderen. Het zijn deze studies die het belang van de discipline zichtbaar maakte voor een groeiende groep mensen.

Belangrijke begrippen

• Vooruitgang in de ontwikkeling: als de persoon nieuwe mogelijkheden verwerft (voorbeeld: baby kruipt - rechttrekken - stappen)
• Achteruitgang in de ontwikkeling: d.w.z. dat we bepaalde vaardigheden minder goed kunnen (voorbeeld: reukzin bij de geboorte)
• Continue verandering in de ontwikkeling: geleidelijk, de prestaties vloeien op een bepaald niveau voort uit die van de vorige niveaus (voorbeeld: taal)
• Discontinue verandering in de ontwikkeling: vindt plaats in unieke fasen, waarbij in elke fase andere vaardigheden aan bod komen. (overgang kindertijd - puberteit)

Belangrijke begrippen

• Kritische periode: in een levensloopfase vindt een bepaalde ontwikkeling van een kenmerk plaats. Indien dit niet in die periode gebeurt, is het moeilijk(er) om die eigenschap later te ontwikkelen. Stimulatie van de omgeving is noodzakelijk in zo’n periode (voorbeeld: aanleren van taal)
• Gevoelige periode: zijn we extra nieuwsgierig om een bepaald onderdeel van de ontwikkeling te leren ( voorbeeld: 1ste leerjaar - leren schrijven). 

• Nature - Nurture debat: draait om de vraag of wie we zijn meer bepaald wordt door onze genen (nature) of door onze omgeving en ervaringen (nurture). Een voorbeeld van het samenspel tussen nature en nurture is intelligentie.  

Belangrijke vraagstukken bij thema's van de ontwikkelingspsychologie (2de en 3de graad)

Enkele belangrijke ontwikkelingstheorieën in de geschiedenis

• Cognitieve ontwikkelingstheorie van Jean Piaget 
• Hechting volgens John Bowlby 
• De psychosociale ontwikkelingstheorie van Eric Erikson
• Morele ontwikkelingstheorie van Lawrence kohlberg 
• De psychoanalyse volgens Sigmond Freud 

Cognitieve ontwikkelingstheorie van Jean Piaget 

Een cognitief schema is een innerlijke weergave van onderwerpen.  We vormen in ons leven innerlijke schema's van allerlei zaken zoals bijvoorbeeld onze ouders, liefde, oorlog... 

Deze schema's veranderen door de ontwikkeling van onze

hersenen en de ervaringen die we mee

maken.

Cognitieve ontwikkelingstheorie van Jean Piaget 

• Senso-motorisch handelen (0-2 jaar): objectpermanentie
• Pre-operationeel denken (2-7 jaar): symbolisch denken, hun denken is nog steeds niet logisch
• Concreet-operationeel denken (7-12 jaar): systematisch en logisch denken
• Formeel-operationeel denken (vanaf 12 jaar): abstract denken en redeneren

Hechtingstheorie John Bowlby 

Volgens Bowlby zijn er vijf instinctieve reacties die verband houden met gehechtheid: zuigen, zich vastklampen, volgen, huilen en glimlachen. Hij benadrukte het belang van een goede interactie tussen ouder (opvoeder) en kind nodig is om een goede hechting tot stand te laten komen.

In eerste instantie omschreef deze theorie de hechting bij jonge kinderen, maar ondertussen is de theorie uitgebreid naar de hechting bij relaties tussen volwassenen 

(partneranalyse).

De psychosociale ontwikkelingstheorie van Eric Erikson