Taalverzorging C samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Taalverzorging C samenstellingen

Programma

-Huiswerk controleren + nakijken	10 min
-Herhalen werkwoordspelling	5 min
-Samenstellingen	15 min
-Oefenen	45 min

Leerdoelen

Wat behandelen we vandaag?

• Je weet hoe je een samenstelling schrijft;
• Je kan correcte samenstellingen maken en foute samenstellingen verbeteren;
• Je kan bijzonderheden uitleggen in de schrijfwijze van samenstellingen;
• Je kan zelf nieuwe voorbeelden van juiste of onjuiste samenstellingen vinden en bedenken. 

Samenstellingen

Aaneenschrijven	Spaties	Tussen-s
Samengestelde woorden met één klemtoon. Feestbeest, limonadeglazen.	In een eigen naam. Anne Frankhuis. Dode Zeezout.	Als je een extra s hoort. Koningsdag, buitenshuis.
Meerdere woordsoorten mogelijk. Lichtgeel, derdewereldlanden.	Soms afhankelijk van de betekenis. Uitzicht en uit zicht. Meedoen en mee doen.	Soms begint het rechterdeel met een s waardoor je de tussen-s niet hoort. Vervang. Dorpsstraat, levensstijl.
Afgeleid van een werkwoord. lesgegeven, kampeeruitrusting.
Bijwoorden. Hierheen, daarvandaan.
Engelse leenwoorden. Flatscreen, feelgoodmovie.
Eigennaam. TikTokdansje.

Samenstellingen

Tussen-en	Tussen-e	Tussen-er
Als het linkerdeel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is met een meervoud op -en. Boekenweek, krantenbezorger, sterrenstelsel.	Als het linkerdeel van de samenstelling: - meervoud heeft op -s. Lentekriebels. - meervoud heeft op -s en -en. Keuzestress. - geen meervoud. P lattegrond. - uniek is. Zonneschijn. - een bijvoeglijk naamwoord verstrekt. Apetrots, pikkedonker.	Bij woorden in het meervoud eindigen op -eren. Eierdop, kinderfiets.

Koppelteken

Als klinkers botsen.	zee-eend, auto-onderdelen, lente-ui.
Bij gelijkwaardige combinaties, zoals bij combinaties van titels en beroepen.	chef-kok, rood-wit-blauwe vlag, kaas-uienpizza.
Tussen alle woorden van een vaste woordgroep.	een-op-een, kant-en-klaarmaaltijd.
Bij aardrijkskundige namen en samenstellingen die daarvan afgeleid zijn.	West-Terschelling, Nieuw-Zeelander.
Na afkortingen, letters, cijfers en speciale tekens.	PvdA-leden, L-vormig, 65-plusser. MAAR havoklas en pincode.
Na voorvoegsels: adjunct, aspirant, assistent, bijna, collega, ex, interim, kandidaat, leerling, meester, niet, non, oud, sint, substituut.	Meester-metselaar, kandidaat-astronauten, Sint-Janskathedraal.
Volgende deel begint met hoofdletter.	Oud-Hollands, Pro-Frans, Anti-AliExpress.
Anderstalige woorden die normaal los geschreven worden.	Déjà-vugevoel, out-of-the-boxdenken.

Je schrijft een tussen-n in de samenstelling als...

1. het eerste deel een bn is dat eindigt op -en
2. het eerste deel een zn is
3. het eerste deel een zn is en het meervoud eindigt op -en
4. het eerste deel een zn is dat eindigt op -en

Wat moet je als eerste doen om te bepalen of de samenstelling geschreven wordt
met een tussen-n?

1. Je splitst de samenstelling in losse woorden.
2. Je kijkt of het eerste deel een meervoud heeft op -en.
3. Je kijkt of er bijzonderheden zijn.
4. Je kijkt of het eerste deel een zn is.

Hoe schrijf je dit woord?

1. zonnebril
2. zonnenbril

Met of zonder tussen-n?

1. kattebak
2. kattenbak

Met of zonder tussen-n?

1. hogeschool
2. hogenschool

Met of zonder tussen-n?

1. spinnenwiel
2. spinnewiel

Waarom schrijf je maneschijn zonder tussen-n?

1. Je hebt er maar één van.
2. Het eerste deel heeft twee meervouden.
3. Het eerste deel heeft alleen een meervoud op -s.
4. Het juiste antwoord staat er niet tussen.

Waarom schrijf je horlogemaker zonder tussen-n?

1. Je hebt er maar één van.
2. Het eerste deel heeft twee meervouden.
3. Het eerste deel heeft alleen een meervoud op -s.
4. Het juiste antwoord staat er niet tussen.

Aan de slag!

Wat? Lezen theorie handboek (184-186) + maken opdracht 3 t/m 8 van Taalverzorging C.

Hoe? Oefenboek en antwoorden in schrift

Tijd? 25 minuten

Hulp? Zelfstandig

Klaar? Lezen in leesboek