Thema 14

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Thema 14

Een samenvatting van BS 1 t/m 7

We doen dit in 2 delen.

Vandaag deel 1 en morgen deel 2

Thema 14

Deel 1

- Constant milieu

- De huid

- De lever en de nieren

- Gaswisseling bij dieren

Constant inwendig milieu

Zintuigcellen

Zenuwcellen

Hormonen

Helpen allemaal bij regelen van constant inwendig milieu

- Het constant houden van het inwendig milieu vindt plaats door opname, opslag en uitscheiding van stoffen.

- Hormonen, zintuigen en zenuwcellen zijn belangrijk voor een constant inwendig milieu. Denk bv. aan insuline. 

Inwendig milieu	- De weefselvloeistof - Het bloedplasma
Uitwendig milieu	- De omgeving om je heen - Lucht in je longen - Inhoud in je darmkanaal

Een constant inwendig milieu

Bouw van de huid

De huid bestaat uit:

1. Opperhuid (hoorn- en kiemlaag): de hoornlaag slijt steeds af en wordt aangevuld door cellen uit de kiemlaag.
2. Lederhuid: met zweet- en talgklieren, spieren, bloedvaten en zintuigjes. 
3. Onderhuids bindweefsel: met bloedvaten, zenuwen en vet. Vet isoleert tegen kou.

De opperhuid

De eerste laag van de huid is de opperhuid.

Bestaat uit:

• Hoornlaag - beschermt tegen beschadiging, uitdroging en ziekteverwekkers
• Kiemlaag - bevat pigment

Op temperatuur blijven

De huid helpt je lichaamstemperatuur op 37°C te houden.

Je koelt af door het wijder worden van bloedvaatjes in de huid en door te zweten.

Je houdt warmte vast doordat bloedvaatjes in de huid nauwer worden en door te rillen.

Als je het koud hebt, krijg je ook kippenvel. Dat helpt niet om de warmte vast te houden.

Temperatuurregeling

Afkoelen:
- Bloedvaten verwijden in de huid (meer warmteverlies)
- Zweten

Verwarmen:

- Bloedvaten verkleinen in de huid (minder warmteverlies)
- Kippenvel krijgen

- Rillen

De Lever

• De lever werkt mee aan het constant houden van het glucosegehalte in het bloed.
• De lever kan sommige voedingsstoffen omzetten. De lever kan bijvoorbeeld uit eiwitten fibrinogeen vormen.
• De lever maakt gal die wordt uitgescheiden en tijdelijk wordt opgeslagen in de galblaas.
• De lever breekt afvalstoffen af, zoals dode rode bloedcellen.
• De lever breekt overtollige eiwitten af. Eiwitten kunnen niet in het lichaam worden opgeslagen. De lever breekt eiwitten af die niet meteen worden gebruikt. Hierbij ontstaat de giftige afvalstof ureum. Ureum wordt door de lever aan het bloed afgegeven. De nieren halen het uit het bloed.
• De lever haalt gifstoffen uit het bloed en breekt deze af (bijvoorbeeld alcohol, drugs en medicijnen). De onwerkzaam gemaakte gifstoffen worden door de nieren uitgescheiden.

De poortader

De poortader loopt van de verteringsorganen naar de lever.

Erg belangrijk: 

Nu kan de lever :

- direct controleren of er geen gifstoffen inzitten

- De gifstoffen afbreken

- Glucose opslaan als glycogeen (zodat je suikergehalte in je bloed niet te hoog wordt)

Hepatitis

• Ontsteking van de lever door hepatitisvirus
• Een besmet persoon heeft dan hepatitis 

Hepatitis B

- bloed, sperma, vaginaal vocht

- eerst milde verschijnselen

- later leverkanker of levercirrose

Nieren

Nieren zuiveren je bloed.

Vies bloed komt binnen via de nierslagader, wordt in de niermerg en nierschors gezuiverd en schoon bloed verlaat de nier via de nier ader.

Urine

In de nieren wordt het bloed gezuiverd. Er ontstaat dan urine. Urine is een afvalstof en moet je lichaam verlaten. Via de nierbekken stroomt urine naar de urineleider en wordt dan opgeslagen in de blaas

Gaswisseling huid

kieuwen

• Vissen gebruiken hun kieuwen om zuurstof uit het water te filteren

• Ze gebruiken hun bek en de kieuwdeksel om water langs de kieuwlamellen te krijgen
  

• Net als longen een groot oppervlakte voor gaswisseling

3. Tracheeën --> insecten

 luchtbuizen (tracheën) in het insectenlichaam

Via gaatjes in het skelet (STIGMA's) komt de lucht in de tracheeën (luchtbuisjes)

Thema 14

Deel 2

- Ademhalingsstelsel

- In- en uitademen

- Luchtkwaliteit

Ademhalingsstelsel

Ademen

Hoe is je ademhalingsstelsel gebouwd?

• Neusholte en keelholte > hier komt de lucht binnen
• Keelholte > hierlangs gaat de lucht naar de luchtpijp
• Luchtpijp > bevat kraakbeenringen, vervoert lucht naar longen
• Bronchiën > splitsing van de luchtpijp naar de longen
• Luchtpijptakjes > kleinere vertakkingen
  van de bronchiën

• Longblaasjes > via deze blaasjes gaat zuurstof in de bloedbaan en koolstofdioxide uit de bloedbaan

Het ademhalingsstelsel van de mens

• Gaswisseling: opnemen van zuurstof en afgeven van koolstofdioxide.
• Ademhalen: de lucht continu verversen in je longen.

longblaasje

gaswisseling

Ademhalingsstelsel: de organen

Mondholte/neusholte

keelholte

luchtpijp

bronchien

luchtpijptakjes

longblaasjes

Het ademhalingsstelsel

• Lucht gaat via luchtpijp, bronchiën en bronchioli naar longblaasjes.
  
• Gaswisseling gebeurt in longblaasjes, waar bloed zuurstof opneemt en koolstofdioxide afgeeft.
  
• Bloed transporteert opgenomen zuurstof naar weefsels.
  
• In weefsels geeft bloed zuurstof af, die door cellen wordt gebruikt voor glucoseverbranding.
  
• Verbranding produceert koolstofdioxide, dat door bloed wordt opgenomen en naar longen vervoerd.
  
• In longen wordt koolstofdioxide uit het bloed afgestaan en zuurstof opgenomen voor herhaling van proces.

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Kijk goed naar de stand van huig en strotklepje

Ademhaling

Huig is open, lucht kan keel in

Strotklep is open, lucht kan luchtpijp in

Slikken

Huig is dicht, eten gaat niet in de neusholte

Strotklep is dicht, eten gaat slokdarm in

Verslikken

Huig of strotklep sluit niet goed, eten gaat luchtpijp in

Borstademhaling

Inademen:

• Tussenribspieren trekken samen
• Ribben en borstbeen bewegen omhoog
• Borstholte en longen worden groter
• Lucht wordt naar binnengezogen

Uitademen:

• Tussenribspieren ontspannen
• Ribben en borstbeen zakken omlaag
• Borstholte en longen worden kleiner
• Lucht wordt naar buiten geperst

Borstademhaling

Tussenribspieren:
Spannen --> inademen
Ontspannen --> uitademen

Beweging ribben en borstbeen.

Buikademhaling

Inademen:

• Middenrifspieren trekken samen
• Middenrif beweegt omlaag
• Borstholte en longen worden groter
• Lucht wordt naar binnengezogen

Uitademen:

• Middenrifspieren ontspannen
• Organen drukken middenrif omhoog
• Borstholte en longen worden kleiner
• Lucht wordt naar buiten geperst

Buikademhaling

Middenrifspieren:
Samentrekken --> inademen
Ontspannen --> uitademen

Beweging middenrif en de buikwand

Luchtkwaliteit

Alle lucht die we inademen is verontreinigd

• Uitlaatgassen: koolstofdioxide, stikstofdioxide, zwaveldioxide, roet, fijnstof
  
• Hoge concentratie = smog
  
• Zelfs bij parfum adem je deeltjes in
• Bij roken veel schadelijke deeltjes
• Mensen met een longziekte zijn hier extra gevoelig voor

Effecten van Luchtvervuiling

- Luchtvervuiling kan leiden tot ademhalingsproblemen en verergering van longaandoeningen.

- Dit zorgt er ook voor dat de luchtkwaliteit een stuk slechter wordt.

Astma

• Chronisch
• Bij astma zijn de bronchiën ontstoken

• Spiertjes in de luchtwegen trekken samen bij een astma-aanval. 

COPD

Bij COPD zijn je longen beschadigd. Per dag neem je 10.000 liter zuurstof op, maar de COPD alleen de helft. Met COPD heb je minder energie. COPD is niet te genezen en roken is de oorzaak.

Twee vormen van COPD

• Chronische bronchitis
•  Longemfyseem