2021-2022 voorbereiding CE deel 2

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 3

Lezen en luisteren

Centraal examen

Nederlands

Programma

- Tekstsoorten

- onderwerp en hoofdgedacht

- Inleiding  kern slot

- Signaalwoorden

- Tekststructuren

-Bronnen zoeken en beoordelen

- Beeldspraak 

Informeren (tekstsoort: informatieve tekst)--> Voorbeelden: journaal, nieuwsbericht, woordenboek, schoolboek

Overtuigen (tekstsoort: betogende tekst)--> Voorbeelden: betoog, klachtenbrief

Instrueren (tekstsoort: instructieve tekst) -->Voorbeelden: recept, gebruiksaanwijzing, handleiding, instructie

 Amuseren (tekstsoort: amuseren) --> Voorbeelden: gedichten, verhalen, songteksten

Tekst

Informeren

Activeren

Vermaken

Instrueren

Verkiezingsaffiche

Reclame-folder

Handleiding

Gedicht

Krantenartikel

Songtekst

Geboortekaartje

Onderwerp

- Waar gaat de tekst over?

- Titel, inleiding

- één tot drie woorden

Examen:

- Wat is het onderwerp van deze tekst?

- Wat is het deelonderwerp van alinea 5?

Hoofdgedachte

- Belangrijkste wat een schrijver over het onderwerp duidelijk wil maken. 

- Titel, inleiding, slot

- Hele zin

Examen:

- Wat is de hoofdgedachte van tekst 3?

Functies inleiding

- De aandacht van de lezers trekken
- Het onderwerp introduceren (aanleiding benoemen)

- een 'inkijkje' in de tekst geven, hoe wordt het aangepakt?

- Een verwachting scheppen
- Een vraag stellen

De kern

- De kern is het middenstuk van de tekst en kan uit meerdere alinea's bestaan.

- De alinea's hoeven niet allemaal een tussenkopje/deeltitel te hebben. 

De verschillende deelonderwerpen komen aan de orde. 
In de kern wordt eigenlijk het onderwerp dus verder uitgewerkt. 

Slot

- Een samenvatting geven
- Een conclusie trekken
- Een toekomstverwachting schetsen
- Een aanbeveling doen
- Een vraag meegeven aan de lezers

Voorbeeld tekst

Je hoort steeds vaker dat suiker uit suikerhoudende dranken extra slecht is voor je gezondheid. Waarom eigenlijk precies?

  

In suikerhoudende dranken als frisdrank zit veel energie uit suiker. De dranken verzadigen echter veel minder goed dan vast voedsel. Hierdoor wordt de energie die iemand inneemt met .....

Is de tekst een inleiding of een slot?

1. inleiding
2. slot

Ander voorbeeld

Je hoort ouderen vaak zeggen: “Vroeger was alles beter!” Vroeger speelden de kinderen buiten in plaats van de hele dag naar hun tablet te staren. Vroeger praatten mensen met elkaar in plaats van een afstandelijk Whatsapp-berichtje te sturen. Vroeger kon je spontaan bij iemand op de koffie in plaats van een afspraak te moeten maken in de digitale agenda’s. Klopt dit wel? Was vroeger daadwerkelijk alles beter dan nu?

Welke ->belangrijkste<- functie heeft deze inleiding?

1. Vraag stellen
2. Aandacht trekken
3. Een verwachting scheppen
4. Het onderwerp introduceren

Kortom: Maak tijd vrij in je drukke agenda om met je partner door te brengen! Als je vriend of vriendin graag een avondje op de bank doorbrengt om gezellig samen film te kijken, kies er dan voor om thuis te blijven in plaats van op stap te gaan met vrienden. Het is cliché, maar waar: een relatie bestaat uit geven en nemen!

Welke
->belangrijkste<-
functie heeft het slot?

1. Een samenvatting geven
2. Een toekomstverwachting schetsen
3. Een conclusie trekken
4. Een aanbeveling doen

signaalwoorden

Ik ben naar de stad geweest. Ik heb een trui gekocht. Ik heb een broek gekocht. Ik heb schoenen gekocht.

Ik ben naar de stad geweest. Ik heb een trui gekocht. Ook heb ik een broek gekocht. Verder heb ik nog schoenen gekocht. 

Een aantal tekstverbanden + signaalwoorden

Tegenstelling: maar, hoewel, toch, daarentegen

Vergelijking: evenals, zo

Oorzaak/gevolg: daardoor, doordat, het gevolg is, vanwege

Doel-middel: door middel van, om, zodat, daarvoor

Reden of verklaring: want, omdat, daarom, hierom
Voorwaarde: als, indien, mits, tenzij

Samenvatting/conclusie: kortom, dus, al met al

Opsomming: en, ook, nog, bovendien, verder, tevens, ten eerste, ten tweede, ten slotte, vervolgens

In de theorie staat een tabel met nog meer tekstverbanden en signaalwoorden. Bekijk dit tabel goed en probeer zoveel mogelijk tekstverbanden/signaalwoorden uit je hoofd te leren!

Tijd

(volgorde in tijd)

Opsomming

(meerdere zaken benoemen)

Argumentatie

(een reden of conclusie geven)

voorbeeld/

toelichting

(voorbeeld of uitleg geven)

Dus

aangezien

ook

onder andere

verder

bovendien

nadat

namelijk

daarom

Zoals

Met welk tekstverband hebben we hier te maken?

Als jij mijn tas inpakt, koop ik onderweg iets lekkers voor je.

1. Volgorde van tijd
2. Opsomming
3. Voorwaarde
4. Voorbeeld

Met welk tekstverband hebben we hier te maken?

Mijn oom kwam in een lange file terecht. Daardoor kwam hij te laat op mijn bruiloft.

1. Oorzaak-gevolg
2. Tegenstelling
3. Opsomming
4. Voorbeeld

Verwijswoorden

Tekststructuren

Veel teksten zijn opgebouwd volgens een vaste structuur.

Het is belangrijk dat je die herkent, omdat je daardoor de tekst beter begrijpt.
Ook kan er een vraag op het examen komen over welke structuur de tekst is. 

Argumentatiestructuur

Inleiding: standpunt

Middenstuk: argumenten (voor en tegen met weerlegging) voor je standpunt

Slot: herhaling standpunt

Probleem - oplossingsstructuur

Inleiding: probleem

Middenstuk: oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen

Slot: de beste oplossing

Verklaringsstructuur

Inleiding: beschrijving verschijnsel

Middenstuk: redenen, oorzaken en gevolgen

Slot: beste verklaring, samenvatting

Vraag – antwoordstructuur

Inleiding | vraag

Middenstuk | antwoorden

Slot | samenvatting of conclusie

Je hoort ouderen vaak zeggen: “Vroeger was alles beter!” Vroeger speelden de kinderen buiten in plaats van de hele dag naar hun tablet te staren. Vroeger praatten mensen met elkaar in plaats van een afstandelijk Whatsapp-berichtje te sturen. Vroeger kon je spontaan bij iemand op de koffie in plaats van een afspraak te moeten maken in de digitale agenda’s. Klopt dit wel? Was vroeger daadwerkelijk alles beter dan nu?

Welke tekststructuur kun je herkennen

1. Probleem-oplossingsstructuur
2. Vraag-antwoordstructuur
3. Verleden/heden/toekomststructuur
4. Voor-en nadelenstructuur

Betrouwbaarheid bronnen

Betrouwbaar:

- boeken
- krantenartikelen
- woordenboeken
- Wikipedia

Kijk naar:

- Deskundigheid of de onafhankelijkheid van de schrijver
- Jaartal
- Wat is het doel van de website/bron?
- Hoe is de tekst geschreven?
- Staan er veel spelfouten in?
-  Beoordeel de samenhang binnen een tekst

Nepnieuws

Informatie met een misleidende boodschap. Deze wordt verspreid om er geld mee te verdienen. Ook kun je hiermee de mening van mensen beïnvloeden, zoals bijvoorbeeld in de politiek.

Vormen nepnieuws

- Satire of parodie: bepaalde zaken uitvergroten of om te amuseren.

 

- Zelf bedachte informatie: nieuwe teksten ontwikkelen die volledig fout zijn

Onhandig: Rutte vergat Rollercoaster Tycoon uit te zetten tijdens toespraak

Een onhandig moment vanavond tijdens de toespraak van premier Rutte. Terwijl hij het volk toesprak vanuit het Torentje, was overduidelijk gefluit en gejoel te horen uit het spelletje Rollercoaster Tycoon.

Rutte heeft inmiddels zijn excuses aangeboden en zegt voortaan het spelletje op pauze te zetten.

Deep fake

De Britse mediawaakhond Ofcom heeft ruim 200 klachten binnengekregen over de deepfake-kersttoespraak van koningin Elizabeth op Channel 4. Deze werd gelijktijdig uitgezonden met haar officiële - en echte - kerstrede die op andere Britse kanalen als de BBC, ITV en SkyNews te zien was.

Phishing

Cybercriminaliteit 

Tien tips om dit herkennen

- Als er om persoonlijke informatie wordt gevraagd
- Je krijgt een bericht uit onverwachte hoek

-> let vooral op afzenders! naam, net niet goed... vreemd...

Beeldspraak

Letterlijk taalgebruik

Figuurlijk taalgebruik: beeldspraak

Hij is een beer van een vent (vergelijking)

Na het sporten pompt mijn hart sneller: letterlijk

Er wordt een nieuw café geopend in hart van de stad: figuurlijk

parodie

sarcasme

cynisme

Waarom spreekt de arts hier van tragedie?

1. Omdat er een patiënt is overleden
2. De patiënt had langer geleefd als hij gezond was
3. De arts mist zijn I-pod
4. Er worden teveel fouten gemaakt.

Welk probleem wordt besproken in het fragment

1. Slechte beheersing van de Nederlandse taal
2. Hun zoon haalt alleen maar onvoldoendes
3. Buitenlandse mensen hebben te weinig kennis van de Nederlandse taal