§2.2 Sociale wetten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

Nederland in de 19e eeuw (1800-1900)

Heb jij een bijbaantje? Zo ja, welk bijbaantje?

Leerdoelen:

Aan het eind: 

1. kun je omschrijven hoe de werkomstandigheden in de ijzeren eeuw (19e eeuw) uiteindelijk verbeterden;

2. weet je te vertellen de geschiedenis over het feit dat jij nu verplicht naar school moet;

3. begrijp je welke rol het socialisme en het liberalisme spelen in de ijzeren eeuw.

4. Kun je een oorzaak en een gevolg opsommen van de Medische Revolutie;

5. kun je een mening geven op de vraag: "Hebben de feministen nu hun doel behaald"? 

+ kun je voor jezelf uitleggen waarom Aletta Jacobs absoluut in het geschiedenisboek hoort.

Leven en werken in armoede

In de 19e eeuw (1800-1900):

- Slechte woonomstandigheden, bv veel mensen dicht op mekaar, geen schoon drinkwater, geen wc en riool, geen verwarming, weinig ramen, eenzijdig eten, enz.  (zoals plaatje hiernaast van een kelderwoning in wijk de Jordaan in Amsterdam)

- Slechte werkomstandigheden, bv lage lonen, ongezonde lucht, lange werktijden (12 - 16 uur p/d), geen vakantiedagen, en was je ziek? Direct ontslagen en geen loon. Kortom, de arbeiders worden uitgebuit. 

 - is kinderarbeid heel gewoon, soms werken kinderen van 5 jaar al in een fabriek! Zij zijn heel goedkoop + kunnen makkelijk overal bij met hun kleine vingers

Volgende dia: dagverloop van een kind.

Volgende dia: Welkom in de ijzeren eeuw - Kelderwoning in de Amsterdamse Jordaan (2:20) met 2 quizvragen.

Zojuist zag je een scene van 'Welkom in de ijzeren eeuw' van 1800 tot 1900.

Dit is ook wel de...

1. 17e eeuw
2. 18e eeuw
3. 19e eeuw
4. 20e eeuw

Hoeveel mensen woonden in de kelderwoning in de Amsterdamse wijk de Jordaan

1. 12 mensen
2. 13 mensen
3. 14 mensen
4. 15 mensen

de Sociale Kwestie

Een paar procent van de mensen is heel rijk, bv de fabriekseigenaren. Zij worden de genoemd de hoge burgerij.

Zij noemen het probleem van de slechte werk -en woonomstandigheden ook wel de Sociale Kwestie (Kwestie= een probleem).

Maar hoe moet dit probleem worden opgelost?

Wie helpt de arbeiders? 

• Sommige fabrikanten geven de arbeiders wél wat extra's (soms ook uit eigen belang: een fittere arbeider werkt harder...), maar toch leven de meeste arbeiders in bittere armoede.

• Gevolg: Arbeiders gaan samenwerken in vakbonden (= een vereniging met mensen met hetzelfde beroep die samen opkomen voor betere werkomstandigheden. (samen sta je sterk!). Vakbonden organiseren ook stakingen, een georganiseerd verzet. 

Een oplossing voor het probleem is het invoeren van sociale wetten door de overheid waar de arbeiders recht op krijgen, vooral de politieke stroming de socialisten (streven naar meer gelijkheid tussen fabriekseigenaar en arbeider) stimuleerden deze weten. 

Radicale socialisten willen deze wetten met behulp van geweld, gematigde socialisten zonder geweld.

De bekendste radicale socialist is de Duitser Karl Marx en schrijft in zijn boek Das Kapital dat de bezitloze arbeidersklasse (het proletariaat) in een revolutioniaire opstand moet komen tegen de bezittende klasse (de bourgeoisie / rijke burgerij). Als atheïst (een ongelovige) vindt hij dat het geloof als middel wordt gebruikt om het volk dom te houden.

De rijke burgers (bv fabrieksbazen) (de bourgeoisie)  kiezen voor de denkrichting 'het liberalisme' en willen zo min mogelijk overheidsbemoeiens, dus bv geen wetten.

Een oplossing voor de Sociale Kwestie

 Tweede Kamerlid en liberaal Samuel van Houten dient in 1874 een nieuw wetsvoorstel in (recht van initiatief).

• Gevolg: de allereerste sociale wet: het Kinderwetje van van Houten (1874). Kinderarbeid in landbouw en mijnbouw nog wel toegestaan.
• de Leerplicht (1901): van 6 tot 12 jaar verplicht naar school.
  
• de Woningwet (1901): een woning moet aan bepaalde eisen voldoen.

Sociale wetten:

Volgende dia: woningindeling voor en na de woningwet.

Vóór de Woningwet...

...na de Woningwet

Volgende dia: filmpje uitleg kinderwetje van van Houten (+2:00) met 1 quizvraag

Twee uitspraken:

1. Bekijk hiernaast een print screen van 0:05. De vrouw in de afbeelding hoort bij de rijke burgerij / bezitloze klasse.

2. De invoering van sociale wetten zijn een oorzaak / gevolg van de aanwezigheid van de sociale kwestie.

1. 1. rijke burgerij, 2. oorzaak
2. 1. rijke burgerij, 2. gevolg
3. 1. bezitloze klasse, 2. oorzaak
4. 1. bezitloze klasse, 2. gevolg

Twee uitspraken:

1. De Leerplichtwet werd eerder ingevoerd dan het Kinderwetje van van Houten.

2. Na de invoering van het Kinderwetje van van Houten mochten kinderen gewoon blijven op het land en in de mijnen.

Hierna: uitleg Medische Revolutie.

1. Alleen uitspraak 1 is juist
2. Alleen uitspraak 2 is juist
3. Beide uitspraken zijn juist
4. Beide uitspraken zijn onjuist

Medische Revolutie:

Tot 1850 sterft in Europese steden de helft van alle kinderen voordat zij 5 jaar zijn!

Bekende ziektes in de 19e eeuw zijn: cholera, syphilis, pokken, tuberculose.

Maar in 1860 ontdekt de Fransman Louis Pasteur dat  kleine wezens die niet met het blote oog zijn te zien (bacteriën) grote veroorzakers zijn bij het ontstaan van ziektes.

Gevolg is de ontwikkeling van medicijnen tegen deze ziektes, kortom een medische revolutie. 

Hierna: uitleg positie van de vrouwen

De positie van de vrouw

Tenslotte verandert ook de positie van de vrouw.

In de 19e eeuw mag een vrouw niet stemmen, niet studeren, geen eigen geld bezitten, enz. 

Vanaf 1870 gaan vrouwen zich tegen deze discriminatie steeds meer verzetten en eisen meer emancipatie (gelijke rechten voor vrouwen).

Deze vrouwen heten feministen, de bekendste is Aletta Jacobs.

Let op: een feminist hoeft niet altijd een vrouw te zijn.

Volgende dia: Filmpje: Waarom mochten vrouwen niet studeren? (1:30)

Welke uitspraak is subjectief (mening)?

Het tegenovergestelde is trouwens objectief (feit).

Hierna: 2 sleepvragen.

1. Mannen en vrouwen hebben nu stemrecht dankzij Aletta Jacobs
2. Aletta Jacobs kun je omschrijven als een feminist, want zij kwam op voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen.
3. Aletta Jacobs is het eerste meisje in Nederland dat mocht studeren, uiteindelijk werd zij dokter
4. Aletta Jacobs schreef op 17-jarige leeftijd een brief naar minister-president Thorbecke, waaruit blijkt dat zij veel lef had.

Sleep de onderstaande 5 gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde:

De invoering van het Kinderwetje van van Houten.

Meisjes mogen studeren.

Het vrouwen- kiesrecht wordt ingevoerd.

Abraham Kuyper richt de allereerste politieke partij (ARP) op.

Nederland krijgt een nieuwe grondwet.

Sleep de omschrijvingen naar het juiste plaatje:

Hierna: School TV 'Vroeger en Zo' - Aletta's strijd voor vrouwen - met opdracht (14:00)

Deze persoon ontdekt dat bacterien grote veroorzakers zijn bij ontstaan van ziektes. 

Deze persoon is een echte feminist. 

Deze persoon wordt gezien als de grote bedenker van het socialisme.

Deze persoon zorgt ervoor dat ook 'bijzondere scholen' overheidsgeld krijgen. 

Deze persoon heeft het Kinderwetje ingevoerd.

* Open in nieuw tabblad: School TV 'Vroeger en Zo' - Aletta's strijd voor vrouwen (14:00)

1. Welke rol speelde .....? Antwoord:

2. Wat is er toch zo bijzonder .....? Antwoord:

3. Wat is er momenteel nog .....? Antwoord:

4. Wie heeft nu nog steeds .....? Antwoord:

5. Welke mening heb ik zelf over .....? Antwoord: 

+. Hoe betrouwbaar.......? Antwoord:

Twee uitspraken:

1. Als kind vindt Aletta Jacobs school echt vreselijk, een oorzaak / gevolg is dat zij nadenkt om een einde aan haar leven te maken.

2. Aletta Jabos haalt haar doktersdiploma op de universiteit in Groningen in 1879, dus is dus de 18e eeuw / 19e eeuw.

1. 1. oorzaak, 2. 18e eeuw
2. 1. oorzaak, 2. 19e eeuw
3. 1. gevolg, 2. 18e eeuw
4. 1. gevolg, 2. 19e eeuw

Welke uitspraak is objectief (een feit)?

Het tegenovergestelde is trouwens subjectief (een mening)

1. Kinderen krijgen is een vrouwenplicht
2. Een vrouwelijke arts dient een lager salaris te krijgen dan een mannelijke arts
3. Als vrouwen ook mogen stemmen, dan zullen er ook minder oorlogen zijn.
4. Karel Gerritsen trouwt met Aletta Jacbos in 1884.

* Open in nieuw tabblad: School TV 'Vroeger en Zo' - Aletta's strijd voor vrouwen (14:00)

1. Welke rol speelde .....? Antwoord:

2. Wat is er toch zo bijzonder .....? Antwoord:

3. Wat is er momenteel nog .....? Antwoord:

4. Wie heeft nu nog steeds .....? Antwoord:

5. Welke mening heb ik zelf over .....? Antwoord: 

+. Hoe betrouwbaar.......? Antwoord:

Deze LessonUp-les kent veel plaatjes.
Zet hieronder via Google-afbeeldingen een plaatje die ik volgend schooljaar moet toevoegen als ik deze les nog een keer geef: