Thema 5 Gaswisseling en uitscheiding B1 Gaswisseling

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 12

Gaswisseling en uitscheiding

Oriëntatie 

+

B1

Gaswisseling

Leerdoelen Oriëntatie

1 Je kunt de werking van adrenaline, glucagon en insuline benoemen.

2 Je kunt de verschillen noemen tussen ingeademde lucht en uitgeademde lucht.

3 Je kunt beschrijven hoe een inademing en een uitademing tot stand komen.

4 Je kunt de delen van de nieren en urinewegen noemen met hun kenmerken en functies.

5 Je kunt uitleggen hoe regelkringen een rol spelen bij het handhaven van de homeostase bij de mens.

Uitscheiding

Uitscheiding: 

• Bij stofwisselingsprocessen ontstaan afvalstoffen
• Proces van afvoeren van afvalstoffen noem je uitscheiding
• Organen voor uitscheiding zijn longen, huid, nieren en lever.
• Kwijtraken van afvalstoffen via ontlasting noem je geen uitscheiding

Ademhalingsstelsel

Neusslijmvlies

• neusharen grote ingeademde stofdeeltjes tegenhouden.
  
• slijmvlies in de neus kleine stofdeeltjes en ziekteverwekkers opvangt.
• het slijm de binnenstromende lucht vochtig maakt.
  
• het bloed in de bloedvaten in het neusslijmvlies de lucht verwarmt.
  
• zintuigcellen in het reukzintuig in de neus de binnenstromende lucht keuren op ‘vreemde geurtjes’.

Keelholte en luchtpijp

• Huig sluit neusholte af
• Strotklepje sluit luchtpijp af 
• Luchtpijp verbindt keelholte met longen
• Vertakt zich in 2 bronchiën 
• Wand bevat hoefijzervorimge kraakbeenringen, zodat luchtpijp open blijft 
• Bronchiën vertakken zich in kleinere zijtakjes: bronchiolen
• Bronchiolen  kunnen vernauwen of verwijden door spierweefsel
• Adrenaline zorgt voor verwijding

Longblaasje met longhaarvat

BiNaS 83A

Aanvoer van zuurstof

• Homeostase wordt verstoord door afname van O2-concentratie en toename CO2-concentratie
• Diffusie van zuurstof en koolstofdioxide veroorzaakt door concentratieverschil 
• CO2 opgelost in bloedplasma
• zuurstofconcentratie (zuurstofdruk (pO2)) en koolstofdioxideconcentratie (koolstofdioxidedruk (pCO2)): aandeel moleculen in een vloeistof
• verschil in concentraties gehandhaafd door verversing lucht
• Geen verschil in stikstofconcentratie tussen de lucht en bloedplasma

Transport van zuurstof

• Hemoglobine: vier heemgroepen met ijzeratoom
• Als zuurstof bindt aan ijzer vormt het oxyhemoglobine
• Hb + O2 ↔ HbO2
• Hb maximale hoeveelheid zuurstof gebonden: verzadigd
• Hoge zuurstofspanning: bindt zuurstof (reactie naar rechts)
• Lage zuurstofspanning: zuurstof laat los (reactie naar links)

Verzadigingscurve

Transport van koolstofdioxide

23%

70%

Transport CO2

• In organen diffusie van CO2 naar bloed in haarvaten
• Longhaarvaten opgeloste CO2 diffundeert vanuit bloedplasma naar vocht van longblaasjes
• Aan hemoglobine gebonden CO2 en H+ komt vrij en diffundeert ook
• Longen reguleren uitscheiding CO2 door aanpassing diepte en snelheid van de ademhaling

Invloed van de pH

• pH bloed heeft invloed op ligging van evenwicht: Hb + O2 ↔ HbO2
• pH van het bloed wordt beïnvloed door CO2-concentratie
• Bij weefsel met cellen in rust is de pCO2 ongeveer 2,7kPa en pH bloed in haarvaten ongeveer 7,4
• In actief weefsel door dissimilatie veel CO2 en dus pCO2 hoger (tot 11kPa).
• Deze CO2 wordt opgenomen in bloed haarvaten en vormt samen met water H2CO3 dat uiteenvalt in H+ en HCO3-
• Door toename van H+-ionen daalt de pH en verschuift evenwicht naar links: er komen meer zuurstofmoleculen vrij
• Ook bij hogere lichaamstemperatuur verschuift evenwicht naar links