2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat

Deze les

Korte terugblik vorige les

10 minuten a/d slag met opdrachten

Uitleg + stellingen

Afmaken huiswerk 

Wat is een rechtsstaat?

Nederland is een rechtsstaat

Een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid

Rechtsbescherming

Wetten beschermen ons tegen machtsmisbruik van de overheid

Rechtshandhaving 

Staat moet ervoor zorgen dat wij ons aan de wet houden

De politie mag je niet zomaar oppakken

1. Rechtshandhaving
2. Rechtsbescherming

De politie doet alcoholcontroles bij automobilisten

1. Rechtshandhaving
2. Rechtsbescherming

In een rechtsstaat moet ook de overheid zich aan de wet houden

1. Waar
2. Niet waar

In dit land zijn meerdere politieke partijen toegestaan

1. Democratie
2. Dictatuur

Er is sprake van censuur

1. Democratie
2. Dictatuur

Een rechter moet lid zijn van de grootste politieke partij

1. Democratie
2. Dictatuur

Je mag de overheid aanklagen als je het niet eens bent met een beslissing

1. Waar
2. Niet waar

Aan de slag

10 minuten stil aan het werk

2.2 Maken opdracht 2, 3, 4, 5, 7, 9 en 10

(Bij opdracht 4 is één verschil genoeg)

Leerdoel

Je kan de voorwaarden voor de rechtsstaat benoemen en uitleggen 

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat 

Nederland is een rechtsstaat

Een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid

Voorwaarden rechtsstaat

om te zorgen voor de veiligheid van de burgers, te zorgen dat ze gelijk worden behandeld en in vrijheid kunnen leven 

1. Grondwet met grondrechten 

2. Er is een machtsverdeling --> Trias Politica

3. Het legaliteitsbeginsel 

4. Onafhankelijke rechtspraak 

1. Grondwet

Belangrijkste document 

Grondrechten zijn de basis voor menswaardig bestaan

Onder te verdelen in klassieke en sociale grondrechten 

0

Uitleg klassieke en sociale grondrechten. 

Klassieke grondrechten

Beschermen ons tegen de overheid 

Geven ons rechten tegen een te machtige overheid

Hier mag je voor naar de rechter stappen als je denkt dat hier niet aan voldaan is 

Bijvoorbeeld: 

• Artikel 1: discriminatieverbod 


• Artikel 4: Kiesrecht


• Artikel 7: Vrijheid van drukpers 


• Artikel 8: Recht op vereniging


• Artikel 9: Recht op vergadering


• Artikel 10: Onaantastbaarheid van de persoonlijke levenssfeer


• Artikel 11: Onaantastbaarheid van het lichaam


• Artikel 13: Briefgeheim

Sociale grondrechten

Plichten van de overheid: 

zorgen voor een goed bestaan

Zijn pas later (21ste eeuw) in de Grondwet gekomen

Overheid moet zich ervoor inspannen, maar je kan er niet voor naar de rechter stappen 

bijvoorbeeld:

• Recht op veilig bestaan


• Recht op onderwijs


• Recht op gezondheidszorg


• Recht op woongelegenheid


• Recht op bewoonbaar gebied


• Recht op rechtsbijstand


• Recht op werk

Grondwet

Grondwet kán aangepast worden

Maar het is niet zo als gewone regels als minimumleeftijd voor alcohol

2x stemmen is nodig

Voorbeeld: Kiesrecht voor alle mannen en 2 jaar later alle vrouwen

2. Machtenscheiding

Franse filosoof Montesquieu (1689 - 1755): 'De ervaring leert dat iedereen die de macht heeft, geneigd is daar misbruik van te maken'

Daarom machtenscheiding!

Verdeling van de macht - Trias Politica

• Maakt absolutisme en dictatuur onmogelijk
• Voorkomt onrechtvaardigheid
• Checks and balances: Verschillende machten
  controleren elkaar en ‘houden elkaar scherp’. 
• Logisch? In dictaturen is er geen controle en kan de politie zo maar boetes uitschrijven of kunnen politici geld aannemen om plannen uit te voeren.

Wetgevende macht

• TAAK: Maakt wetten
  
• Parlement en regering samen
• Parlement controleert of de uitvoerende macht zijn werk goed doet.
  

Uitvoerende macht

• TAAK: Voert wetten uit
  
• Regering 
• Is politiek verantwoordelijk       --> dagelijks bestuur van land.
  
• Geeft leiding aan ambtenaren, militairen en politie

Rechterlijke macht

• TAAK: Rechtspraak, is onafhankelijk
• Beoordeelt of mensen straf moeten krijgen.
  
• Geeft een oordeel als burgers, bedrijven en overheid een conflict hebben.
  

3. Het legaliteitsbeginsel

De overheid mag alleen de vrijheid van burgers beperken als dat in wetten is vastgelegd. 

Dus wat niet in de wet staat = niet strafbaar. 

Nieuwe wetten worden niet met terugwerkende kracht toegepast. 

--> Waarom belangrijk / logisch?

--> Waarom soms een probleem?

De _______ macht is verantwoording verschuldigd aan de wetgevende macht. De _______ macht is verantwoording schuldig aan de burgers. De burgers hebben invloed op de wetgevende macht door middel van _______.
De _______ macht controleert vervolgens de uitvoering van de wetten en regelgeving en treedt op als _______ bij conflicten tussen machten. De rechterlijke macht wordt gecontroleerd door de uitvoerende macht die de rechterlijke macht organiseert.

verkiezingen

wetgevende

rechterlijke

uitvoerende

scheidsrechter

Straffen in Nederland

Hierna een aantal strafbare feiten.

Test je kennis...

Wat kost de boete voor appen op de fiets?

1. 90 euro
2. 95 euro
3. 100 euro
4. 159 euro

Hoe lang is levenslang in Nederland?

1. De rest van je leven
2. 30 jaar
3. 25 jaar
4. 20 jaar

Wat is de maximale straf bij een verkrachting?

1. 6 jaar
2. 10 jaar
3. 12 jaar
4. 100 uur taakstraf

Wat is de maximale strafmaat voor doodslag?

1. 5 jaar gevangenis
2. 10 jaar gevangenis
3. 15 jaar gevangenis
4. 25 jaar gevagenis

Huiswerk 2.2 

maken opdracht 2, 3, 4, 5, 7, 9 en 10