Havo 2.1: Wat is een rechtsstaat, 2.2: Voorwaarden voor een rechtstaat en 2.3: Criminaliteit en opsporing

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

2.1: Wat is een rechtsstaat, 

2.2: Voorwaarden voor een rechtsstaat 

2.3: Criminaliteit en opsporing

Wat gaan we doen vandaag?

Lesdoelen

Uitleg:

Wat is een rechtsstaat en wat zijn daar de voorwaarden van?

Zelf aan de slag

Check lesdoelen

Lesdoelen

Aan het einde van de les...

• ..kun je uitleggen wat een rechtstaat is
• ..wat de voorwaarden voor een rechtsstaat zijn en wat deze inhouden
• ..aan welke regels de politie zich moet houden tijdens het opsporen van criminaliteit

Wat is een rechtsstaat?

Wat is een rechtstaat?

Een land waar regels en wetten voor iedereen gelden, óók de overheid

Scheiding der machten: wetgevend, uitvoerend, rechterlijk -> gescheiden om machtsmisbruik te voorkomen

Gelijkheid voor de wet: iedereen wordt gelijk behandeld door de wet

Wat zijn kenmerken van een rechtsstaat?

Rechtsgebieden

Publiek recht:

• Regels over de relatie tussen overheid en burger (ook organisaties/bedrijven)
• Kleine overtredingen (door rood rijden) en zware misdrijven (moord)
• Altijd tussen Openbaar Ministerie en burger

Privaatrecht:

• Regels over relatie tussen burgers onderling -> rechtspersonen
• Bijvoorbeeld: huwelijk, scheiding, erfenis

Scheiding der machten

Wetgevende macht: Wetten worden gemaakt (parlement, Staten-Generaal)

Uitvoerende macht: Voert de wetten uit, bestuurt het land (regering, ministers)

Rechterlijke macht: beoordeeld of wetten correct worden toegepast (rechtbanken en rechters)

De grondwet

Grondwetten vormen de basis voor rechtsstaten. De grondwet:

• begrenst de macht van de staat
• legt fundamentele rechten van burgers vast
• geeft aan hoe de machtsorganen van de staat zijn georganiseerd
• drukt de eenheid van de natie uit

Klassieke en sociale grondrechten

Klassieke grondrechten: beschermen individuele vrijheden

• Vrijheid van meningsuiting
  
• Recht op privacy
  
• Recht op een eerlijk proces

Sociale grondrechten: bevorderen van welzijn en sociale rechtvaardigheid

• Recht op onderwijs
• Recht op sociale zekerheid
• Recht op arbeid

Recht kan worden aangepast

Regels veranderen, net als de tijd:

• Slavernij
• Rassenscheidingswetten
• Doodstraf

Over de grondwet.
a. Wat is een grondwet?
b. Waarom is een grondwet belangrijk

Grondrechten kun je verdelen in klassieke grondrechten en sociale grondrechten.
Wat is (volgens jou) het kenmerkende belangrijkste verschil?

Worden grondrechten geschonden door de coronamaatregelen? En welke grondrechten dan?

Criminaliteit en opsporing

Regels in Nederland -> vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht (eerste wetboek verscheen in 1809)

Misdrijven:

• Serieuze strafbare feiten
• Moord en diefstal
• Vaak zwaardere straffen

Overtredingen:

• Minder ernstige feiten
• Hard rijden, verkeerd parkeren
• Lagere straffen, zoals boetes of korte gevangenisstraffen

Opsporingsbevoegdheden politie

1. Politie doet o.l.v officier van justitie onderzoek naar een zaak

-> opmaak proces-verbaal

2. Officier van justitie:

• Seponeert
• Doet de zaak zelf af 
• Stapt naar de rechter (vervolging)

Opsporingsbevoegdheden politie

De politie mag bepaalde zaken zonder toestemming van OvJ:

• Staande houden: tijdelijk iemand stoppen, geen arrestatie, meestal kortdurend
• Aanhouden: officieel arresteren -> vermoedens van een misdrijf of overtreding
• Fouilleren

Zelf aan de slag

Wat?	Je leest de volgende paragrafen: 2.1: Wat is een rechtsstaat? 2.2: Voorwaarden voor een rechtsstaat Je maakt daarbij de volgende opdrachten: 2.1: opdr: 1 t/m 11, 13. 2.2: 1 t/m 9, 11, 15
Hoe?	Dit doe je individueel
Hoe lang?	Te bespreken in de les
En dan?	Klaar? Dan mag je 2.3: Criminaliteit en opsporing lezen en de volgende opdrachten daarbij maken: 2.3: 1 t/m 5, 7, 8, 10, 11, 13.