2: Schatkist aarde (havo)

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

H2: Schatkist aarde

§1: Het gezicht van de aarde verandert

buiteNLand 3H

H2: Schatkist aarde

§1: Het gezicht van de aarde verandert

Wat gaan we doen?

• Uitleg 2.1
• Maken opdrachten 
• Huiswerk

Leerdoelen

• Je weet hoe de aarde veranderde in de afgelopen 4,5 miljard jaar;
• Je begrijpt waardoor het leven op aarde grote veranderingen onderging;
• Je kunt met behulp van de geologische kalender verschillen tussen perioden aflezen.

H2: Schatkist aarde

§1: Het gezicht van de aarde verandert

Uitleg

Precambrium

• eerste continenten verschijnen
• alleen leven onder water
• aan het einde ontstonden de eerste levensvormen op het aardoppervlak

Paleozoïcum

• continenten bewegen naar elkaar toe
  
• supercontinent Pangea is gevormd

Mesozoïcum

• planten en dieren veranderen
• tijdperk van de dinosauriërs
• Pangea valt uit elkaar en huidige continenten ontstaan

Kenozoïcum

• uitsterven van dinosauriërs
• leven zoals wij dat nu kennen ontstaat (met aan het einde de mens)

jong

oud

Massaextinctie

440 miljoen jaar geleden werd het kouder en werden grote delen land bedekt met landijs

Massaextinctie

65 miljoen jaar geleden zorgde een grote meteorietinslag voor veel stof in de atmosfeer. Hierdoor stierven veel planten en dieren.

Zichtbaar leven

Massa-

extincties

Het massaal uitsterven van 

planten en dieren.

H2: Schatkist aarde

§1: Het gezicht van de aarde verandert

Leerdoelen 2.1 herhaling

• Je weet hoe de aarde veranderde in de afgelopen 4,5 miljard jaar;
• Je begrijpt waardoor het leven op aarde grote veranderingen onderging;
• Je kunt met behulp van de geologische kalender verschillen tussen perioden aflezen.

H2: Schatkist aarde

§1: Het gezicht van de aarde verandert

Maken

Hoe?

• Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
• Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
• Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.

Wat ga ik doen?	Benodigdheden?
Lezen 2.1	Leerboek
Maken 2.1	Werkboek

Permian extinction

H2: Schatkist aarde

§2: Het dagboek van de aarde

buiteNLand 3H

H2: Schatkist aarde

§2: Het dagboek van de aarde

Wat gaan we doen?

• Herhaling
  
• Uitleg 2.2
• Maken opdrachten
• Huiswerk

Leerdoelen

• Je weet hoe een fossiel in een gesteente terechtkomt.
• Je begrijpt waarom bodemlagen en fossielen veel kunnen vertellen over de geologische geschiedenis van de aarde.
• Je kunt met behulp van voorbeelden de relatieve en absolute ouderdom van bodemlagen vaststellen.

jong

oud

Fossielen: een (versteend) overblijfsel of afdruk van een dier of plant

Doggerbank

Kalksteen: gesteente dat ontstaat door het samenpersen van de kalkhoudende resten (botten) van zeedieren 

H2: Schatkist aarde

§2: Het dagboek van de aarde

Uitleg

Door gesteenten en fossielen te bestuderen leren we meer over de geschiedenis van de aarde:

• Fossielen
• Gesteenten

Sedimentgesteenten

Gesteenten (zand en klei) worden laag voor laag afgezet. De onderste laag is het oudst, de bovenste laag het jongst. Na miljoenen jaren zijn de lagen weggezakt en tot sedimentgesteente samengeperst.

Stollingsgesteenten

Stollingsgesteenten zijn gevormd door vulkanische activiteit. Graniet is ontstaan door ondergronds gestold magma. Wanneer je graniet tegenkomt weet je dat er ooit een vulkaan heeft gestaan.

Metamorf gesteenten

Metamorf gesteente is een sediment- of stollingsgesteente dat onder invloed van temperatuur en druk is veranderd. Vb: kalksteen veranderd in marmer.

Sedimentgesteente

Bestaat uit lagen                           Vaak met fossielen van zeedieren

Stollingsgesteente: gesteente dat ontstaat door het afkoelen van magma

Dit gesteente is keihard, 

graniet bijvoorbeeld

Metamorf gesteente: Gesteente dat door hoge druk en hoge temperatuur veranderde.

Kalksteen

Marmer

H2: Schatkist aarde

§2: Het dagboek van de aarde

Uitleg

Door gesteenten en fossielen te bestuderen leren we meer over de geschiedenis van de aarde.

Om te bepalen hoe oud een laag is kun je de relatieve en absolute ouderdom bepalen.

relatieve ouderdom	absolute ouderdom
de laag bovenop is de jongste laag de laag onderop is de oudste laag	door radioactief materiaal in gesteente te meten kan de ouderdom bepaald worden

H2: Schatkist aarde

§2: Het dagboek van de aarde

Maken

Hoe?

• Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
• Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
• Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.

Wat ga ik doen?	Benodigdheden?
Lezen 2.2	LB 32-33
Opdracht 1-2-3-4-5-6-7-8	WB 32-33

H2: Schatkist aarde

§2: Het dagboek van de aarde

Leerdoelen 2.2 herhaling

• Je weet hoe een fossiel in een gesteente terechtkomt.
• Je begrijpt waarom bodemlagen en fossielen veel kunnen vertellen over de geologische geschiedenis van de aarde.
• Je kunt met behulp van voorbeelden de relatieve en absolute ouderdom van bodemlagen vaststellen.

H2: Schatkist aarde

§4: Delfstoffen in Nederland

buiteNLand 3H

H2: Schatkist aarde

§4: Delfstoffen in Nederland

Wat gaan we doen?

• Herhaling 2.3
• Uitleg 2.4
  
• Maken 2.4
• Herhaling Nederland

Leerdoelen

• Je weet welke delfstoffen in Nederland gevonden worden.
• Je begrijpt waarom Nederland delfstoffen heeft.
• Je kunt met bodemdoorsnedes aangeven waar aardolie, aardgas en aardolie in de Nederlandse ondergrond voorkomen.

Welke delfstof ontstaat hier?

Welke begrip hoort hier bij?

Welke delfstof ontstaat hier?

Delfstoffen    Nederland

Nederland tijdens het Carboon

Ontstaan steenzout

https://schooltv.nl/video-item/ontstaan-van-steenzout-nederland-bestond-uit-alleen-zee

Ontstaan kalksteen

https://schooltv.nl/video-item/ontstaan-van-kalksteen-eigenlijk-zijn-het-schelpjes

H2: Schatkist aarde

§4: Delfstoffen in Nederland

Leerdoelen 2.4 herhaling

• Je weet welke delfstoffen in Nederland gevonden worden.
• Je begrijpt waarom Nederland delfstoffen heeft.
• Je kunt met bodemdoorsnedes aangeven waar aardolie, aardgas en aardolie in de Nederlandse ondergrond voorkomen.

H2: Schatkist aarde

§4: Delfstoffen in Nederland

Maken

Hoe?

• Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
• Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
• Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.

Wat ga ik doen?	Benodigdheden?
Lezen 2.4	Boek pagina 38 & 39
Opdrachten 2.4	Boek pagina 42 & 43
Herhaling Nederland	Pagina 44