les 1: tekstsoorten en doelen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Lezen

Deze les

• Lezen
  
• Korte terugblik onderwerp en hoofdgedachte
  
• Tekstdoelen
  
• Tekstsoorten
  

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je welke tekstdoelen er zijn
• weet je welke tekstsoorten er zijn

• Kun je tekstdoelen en tekstsoorten herkennen

Toetsen periode 2

• Begrijpend lezen 3x
  
• Schrijven column 9x
  
• Boekenbattle 2x
  

Hoofdgedachte

• Wat wil de schrijver bereiken of duidelijk maken met de tekst?
  
• De hoofdgedachte van de tekst is in één zin samengevat waar de tekst over gaat. 
• Meestal staat de hoofdgedachte in de inleiding of in het slot van de tekst. 
• De hoofdgedachte is nooit een vraag.

Onderwerp

• Het onderwerp van een tekst vind je door te letten op: 
  

• de kop 
  
• de eerste zin of de eerste alinea 
  
• een illustratie bij de tekst 
  
• het onderwerp schrijven we altijd op in één of enkele woorden.

Wat is de juiste vorm van het onderwerp?

1. Een volledige zin
2. Eén of een paar woorden
3. Een werkwoord
4. Slechts één woord

Je hebt net een tekstje gelezen. Wat is daarin de hoofdgedachte?

1. Een aantal derdejaars vmbo-leerlingen van het Carmel College Salland is van start gegaan met het project Xperience.
2. Bij het project gaat het om 'grenzen verleggen'.
3. Twee groepen vertrokken naar het buitenland.
4. Eén groep gaat in de eigen omgeving aan de slag.

Termen

• Tekstvorm -> de vorm waarin in een tekst is geschreven. Is de tekst geschreven als reclame, voor een lesboek, voor een krant, voor een website, als handleiding etc.
  
• Tekstdoel -> hangt samen met de hoofdgedachte van de tekst: met welk doel heeft de schrijver de tekst geschreven?
• Tekstsoort -> bedoelen we: is de tekst een informatieve, betogende, aansporende/activerende, beschouwende, uiteenzettende  of een amuserende tekst

Tekstdoelen

• Schrijvers van teksten hebben altijd een doel voor ogen. Ze vragen zich bij het schrijven altijd af wat ze willen bereiken. 
  
• In totaal zijn er vijf tekstdoelen:
  

1.  Informeren
   
2.  Opiniëren/beschouwen
   
3.  Overtuigen/betogen
   
4. Activeren
   
5. Amuseren
6. *Instrueren is een bonus.

Informatieve teksten

• Informerende teksten geven geen oordeel over de inhoud. Ze presenteren de feiten zonder poespas. Ze zijn dus objectief en leggen iets uit.
• We zien dit terug in encyclopedieën, nieuwsberichten, schoolboeken, recepten, notulen en gebruiksaanwijzingen.
• Objectief

Opiniërende teksten

• Opiniërende teksten zijn bedoeld om de lezer een mening te laten vormen en aan het denken te zetten. 
  
• De schrijver geeft zelf niet heel duidelijk zijn persoonlijke mening, maar laat wel merken dat er over het onderwerp nagedacht/gediscussieerd moet worden. 
  
• Opiniërende teksten zijn beschouwingen, ingezonden brieven en columns.
  
• Objectief/subjectief

Betogende teksten

• Schrijver probeert de lezer te overtuigen van zijn mening en probeert de lezer zijn mening over te laten nemen. De schrijver zoekt dus medestanders.
• Je ziet dit in betogen, recensies, ingezonden stukken en in columns
• Subjectief

Amuserende teksten

• Amuserende teksten willen de lezer vermaken. Het verhaal hoeft dus niet serieus of waar te zijn, zolang de lezer het maar leuk vind om te lezen. 
• Boeken/roman, sprookjes, gedichten en andere verzonnen verhalen.
  
• Objectief/subjectief of verzonnen

Activerende teksten

• Activerende teksten hebben als doel om de lezer aan te zetten om iets te doen. 
• Je ziet dit terug in betogen , ingezonden stukken, columns, maar bijvoorbeeld ook in reclames. Daar word je immers aangezet tot het kopen van een product.

uiteenzetting

betoog

schoolboektekst

recensie

roman

beschouwing

gedicht

ingezonden brief

Informeren

Opniniëren

Amuseren

overtuigen

Zet de juiste tekstsoorten bij de juiste tekstdoelen.

Informeren

Betogend

Activeren

nieuwsbericht

Folder van dierenarts om je huisdier in te laten enten

Een oproep op een website om te gaan protesteren. 

Artikel op website Voedingswijzer om elke dat fruit en groente te eten.

folder over verschillende workshops in het buurthuis.

Noem de vijf tekstdoelen!

Welke onderdelen vind jij nog lastig?

Aan de slag!

VWO

Stap 1: open het boek Op Niveau (VWO 3)

Stap 2: Ga aan de slag met opdrachten over tekstdoelen en tekstsoorten. Op bladzijde 130 t/m 137. 

Stap 3: Cambiumned: https://www.cambiumned.nl/oefeningen/opdracht-2-schrijfdoelen-en-tekstsoorten/

Havo 

Stap 1: open het boek Op Niveau (Havo 3)

Stap 2: Maak van opdracht 1, vraag 8, 9, 10 en 11. op bladijze 29 en 30.

Stap 3: Opdracht Cambiumned: https://www.cambiumned.nl/oefeningen/opdracht-2-schrijfdoelen-en-tekstsoorten/