Ordening 3m hh

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 1,2

Wat gaan we doen?

• Herhalen ordening
• stilteblok om te leren voor de toets
• vragen
  

korte uitleg Ordening

In de tijd zonder tv en internet gingen de jonge en rijkere mannen op expeditie. Die expeditie werd uitgevoerd met behulp van grote zeilschepen.

Geschiedenis

• In de 17de eeuw, als jong en rijk was ging je het schip op
• Daarmee ging je de rijkdom van de wereld ontdekken...
• ...En als het enigszins meezat, ontdekte je iets nieuws

De afbeelding is van Linnaeus, de grondlegger van de ordening zoals wij die kennen. Geboren in Zweden als Carl von Linne. 

Hij heeft, naast zijn werk in de ordening, een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse universitaire wereld.

Kwallen

Spinnen

Tekeningen van ontdekkingen zoals deze in de tijd zouden worden weergegeven. Deze tekeningen zijn recenter gemaakt, maar geven nog altijd een goed beeld. 

Ontstaan van ordening

• Het idee ontstond om alles in de natuur toch enigszins wat orde te scheppen
• Het leven werd ingedeeld in dieren, planten en mineralen
• Een gedeelte van de ontdekkingsreizen veranderde in het vullen van je "Pokédex"
• Bonuspunten als je een nieuwe soort wist te ontdekken

Langzaam werd meer van de wereld bekend. Zo kregen expedities, specifieke doelen en kon je als jonge ontdekkingsreiziger meer zien van de wereld. Hoe meer je zag, des te hoger je aanzien.

Uiteraard namen sommige mensen het niet zo nauw met de waarheid. Een hoorn van een neushoorn of narwal kon natuurlijk als bewijs dienen voor het zien van een eenhoorn.

Daarnaast wilden ze soms extra details erbij te verzinnen om maar een nieuwe soort te kunnen ontdekken. Zo waren er in de 18de eeuw tientallen verschillende neushoorns bekend.

Echte dieren zoals bijvoorbeeld het vogelbekdier zijn hierdoor heel lang gezien als nep.

Moderne Ordening

• Met de intrede van de microscoop werden bacteriën en schimmels toegevoegd aan de rijken
• Met de intrede van dna onderzoek werden hoofdgroepen gevormd
• hoofdgroepen staan boven de rijken
• De 2 hoofdgroepen zijn prokaryoten en eukaryoten (dieren, planten en schimmels)

De moderne ordening begint met de 4 rijken. Dieren, Planten, Schimmels en Bacteriën.

Tegenwoordig staan daar de 3 domeinen boven. Archaea, Bacteriën en Eukaryoten.

Het oude rijk van de bacteriën is gesplitst in de Archaea en Bacteriën.

De rijken van dieren, planten en schimmels zijn samengevat in de Eukaryoten (met celkern)

Ordening

Voorbeeld Zwarte beer

Het leven delen we op in 3 domeinen. Deze domeinen zijn op te delen in rijken. Vervolgens stammen, klasses, ordes, families, geslacht en ten slotte soort (zie voorbeeld zwarte beer)

Vanwege nieuwe inzichten in dna is er een strijd gaande tussen de klassieke taxonomie en de nieuwere fylogenie. Hierdoor staat de indeling ter discussie. Een bekend voorbeeld is stam chordaten vs de klassieke gewervelden. Een ander voorbeeld is zoogdieren vs synapsiden

Een afbeelding van een "afslankbacterie" Let hierbij op de grootte. 1 micrometer is een duizendste van een millimeter, wat weer een duizendste is van een meter

Wat zijn Bacteriën en Archaea

• Eencellig leven met een celwand en zonder celkern
• Kleinste leven dat er is
• Komen massaal voor, schattingen lopen tot 1 miljoen soorten per vierkante meter

Bacteriën en Archaea zijn kleine eencelligen. Ze komen alleen of in grote groepen voor.  Deze groepen hebben geen sociale structuur en de interactie is beperkt. 

In sommige gevallen kunnen ze dna uitwisselen, maar de meeste voortplanting vindt door deling plaats.

Nuttig en Schadelijk

• Bacteriën helpen bij het afbreken van levend materiaal
• Een zelfde rol helpen ze ons met het verteren
• Wij kunnen ze daarnaast ook gebruiken om bepaalde producten te maken

 

• Bacteriën letten niet op de omgeving. Op verkeerde plekken kunnen ze heel schadelijk voor ons zijn.

Bacteriën helpen bij het afbreken van levend materiaal. In deze rol zijn ze belangrijk in het vrij maken van stoffen die planten kunnen gebruiken om te groeien. 

Ons spijsverteringsstelsel gebruikt ook bacteriën om zoveel mogelijk te kunnen verteren.

Bacteriën kunnen schadelijk worden als ze gaan concurreren met onze cellen. Hierbij produceren ze gifstoffen die hun helpt een levensruimte te claimen. Die stoffen zijn slecht voor ons.  

Archaea vs Bacterie

• Archaea werden lang gezien als bacteriën
• Wij onderscheiden ze met behulp van twee kenmerken

1. Het dna is verschillend
2. Archaea komen meestal voor in extreme gebieden

Archaea en bacteriën konden eerder niet worden onderscheiden. Een stip is namelijk niet te onderscheiden van een andere stip onder een microscoop.

Met DNA onderzoek kwam men er achter dat er wel degelijk grote verschillen zitten tussen de twee groepen. Het DNA van een archaea komt namelijk zeer overeen met dat van de eukaryoten.

Daarnaast houden archaea over het algemeen van extremere omstandigheden. 

De afbeelding van de mat van bacterie is daarom ook waarschijnlijk niet van bacteriën, maar van archaea. De foto is namelijk in de buurt van een geyser (heel warm) genomen.

Dierenrijk

Belangrijk kenmerk bij het indelen van dieren is symmetrie en het skelet.

Groepen

Het dierenrijk wordt vervolgens onderverdeeld in 8 groepen. (niet uit je hoofd leren)

vragen

Hoe delen wij al het leven in?

1. 2 Domeinen: Prokaryoten en Eukaryoten
2. 3 Domeinen: Bacteriën, Archaea en Eukaryoten
3. 4 Rijken: Bacteriën, Dieren, Planten en Schimmels
4. 5 Rijken: Bacteriën, Dieren, Planten, Schimmels en Virussen

Wat wordt gemaakt met behulp van bacteriën

1. Bier
2. Brood
3. Vlees
4. Yoghurt

Een Archaea en Bacterie bezitten beide, welk celkenmerk?

1. Bladgroenkorrels
2. Celkern
3. Celwand
4. Mitochondrie

Er groeit een eencellige zonder celkern in een geyser. Wat is het waarschijnlijk?

1. Archaea
2. Bacterie
3. Plant
4. Reuniclus

Je ziet hier van het dierenrijk een...

1. Zoogdier
2. Vis
3. Vogel
4. Reptiel

Tot welke groep van het dierenrijk behoort het dier in de afbeelding?

1. tot de neteldieren
2. tot de stekelhuidigen
3. tot de weekdieren

Wat is geen afdeling van het dierenrijk?

1. Geleedpotigen
2. Wormen
3. Sponzen
4. Slakken

Het skelet is...

1. Inwendig
2. Uitwendig

Heeft dit dier een skelet? Zo ja; wat voor soort skelet?

1. Nee, geen skelet
2. Ja, een inwendig skelet
3. Ja, een uitwendig skelet
4. Ja, zowel inwendig als uitwendig skelet.

Wat voor symmetrie heeft een wesp?

1. Tweezijdig symmetrisch
2. Veelzijdig symmetrisch
3. Niet-symmetrisch

Je ziet hier van het dierenrijk een...

1. Zoogdier
2. Vis
3. Vogel
4. Reptiel

rest van het uur. kwartier stil.

- HW afmaken

- HW nakijken

- leren: samenvatten/flitskaarten/oefenen

leerlijst staat in Teams