Ordening

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 1,2

Wat gaan we doen?

• Leren over ordening
• Leren over 2 van 3 domeinen

- Werken aan een opdracht -

• Kijken wat we hebben geleerd

Geschiedenis

• In de 17de eeuw, als jong en rijk was ging je het schip op
• Daarmee ging je de rijkdom van de wereld ontdekken...
• ...En als het enigzins meezat, ontdekte je iets nieuws

De afbeelding is van Linnaeus, de grondlegger van de ordening zoals wij die kennen. Geboren in Zweden als Carl von Linne. 

Hij heeft, naast zijn werk in de ordening, een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse universitaire wereld.

Ordening

In de tijd zonder tv en internet gingen de jonge en rijkere mannen op expeditie. Die expeditie werd uitgevoerd met behulp van grote zeilschepen.

Geboorte ordening

• Het idee ontstond om dit toch enigszins wat orde te scheppen
• Het leven werd ingedeeld in dieren, planten en mineralen
• Een gedeelte van de ontdekkingsreizen veranderde in het vullen van je "Pokédex"
• Bonuspunten als je een nieuwe soort wist te ontdekken

Langzaam werd meer van de wereld bekend. Zo kregen expedities, specifieke doelen en kon je als jonge ontdekkingsreiziger meer zien van de wereld. Hoe meer je zag, des te hoger je aanzien.

Kwallen

Spinnen

Tekeningen van ontdekkingen zoals deze in de tijd zouden worden weergegeven. Deze tekeningen zijn recenter gemaakt, maar geven nog altijd een goed beeld. 

Uiteraard namen sommige mensen het niet zo nauw met de waarheid. Een hoorn van een neushoorn of narwal kon natuurlijk als bewijs dienen voor het zien van een eenhoorn.

Daarnaast wilden ze soms extra details erbij te verzinnen om maar een nieuwe soort te kunnen ontdekken. Zo waren er in de 18de eeuw tientallen verschillende neushoorns bekend.

Echte dieren zoals bijvoorbeeld het vogelbekdier zijn hierdoor heel lang gezien als nep.

Wat zou jij willen ontdekken?

Moderne Ordening

• Met de intrede van de microscoop werden bacteriën en schimmels toegevoegd aan de rijken
• Met de intrede van dna onderzoek werden domeinen gevormd
• Domeinen staan boven de rijken
• De drie domeinen zijn archaea, bacteriën en eukaryoten (dieren, planten en schimmels)

De moderne ordening begint met de 4 rijken. Dieren, Planten, Schimmels en Bacteriën.

Tegenwoordig staan daar de 3 domeinen boven. Archaea, Bacteriën en Eukaryoten.

Het oude rijk van de bacteriën is gesplitst in de Archaea en Bacteriën.

De rijken van dieren, planten en schimmels zijn samengevat in de Eukaryoten (met celkern)

Hoe gaan wij het leven indelen?

1. 2 Domeinen: Prokaryoten en Eukaryoten
2. 3 Domeinen: Bacteriën, Archaea en Eukaryoten
3. 4 Rijken: Bacteriën, Dieren, Planten en Schimmels
4. 5 Rijken: Bacteriën, Dieren, Planten, Schimmels en Virussen

Ordening

Voorbeeld Zwarte beer

Het leven delen we op in 3 domeinen. Deze domeinen zijn op te delen in rijken. Vervolgens stammen, klasses, ordes, families, geslacht en ten slotte soort (zie voorbeeld zwarte beer)

Vanwege nieuwe inzichten in dna is er een strijd gaande tussen de klassieke taxonomie en de nieuwere fylogenie. Hierdoor staat de indeling ter discussie. Een bekend voorbeeld is stam chordaten vs de klassieke gewervelden. Een ander voorbeeld is zoogdieren vs synapsiden

Een afbeelding van een "afslankbacterie" Let hierbij op de grootte. 1 micrometer is een duizendste van een millimeter, wat weer een duizendste is van een meter

Wat zijn Bacteriën en Archaea

• Eencellig leven met een celwand en zonder celkern
• Kleinste leven dat er is
• Komen massaal voor, schattingen lopen tot 1 miljoen soorten per vierkante meter

Bacteriën en Archaea zijn kleine eencelligen. Ze komen alleen of in grote groepen voor.  Deze groepen hebben geen sociale structuur en de interactie is beperkt. 

In sommige gevallen kunnen ze dna uitwisselen, maar de meeste voortplanting vindt door deling plaats.

Nuttig en Schadelijk

• Bacteriën helpen bij het afbreken van levend materiaal
• Een zelfde rol helpen ze ons met het verteren
• Wij kunnen ze daarnaast ook gebruiken om bepaalde producten te maken

 

• Bacteriën letten niet op de omgeving. Op verkeerde plekken kunnen ze heel schadelijk voor ons zijn.

Bacteriën helpen bij het afbreken van levend materiaal. In deze rol zijn ze belangrijk in het vrij maken van stoffen die planten kunnen gebruiken om te groeien. 

Ons spijsverteringsstelsel gebruikt ook bacteriën om zoveel mogelijk te kunnen verteren.

Bacteriën kunnen schadelijk worden als ze gaan concurreren met onze cellen. Hierbij produceren ze gifstoffen die hun helpt een levensruimte te claimen. Die stoffen zijn slecht voor ons.  

Zoek een afbeelding van iets dat wordt gemaakt met behulp van bacteriën

Wil je hier meer over weten, maak dan de extra opdracht.

Archaea vs Bacterie

• Archaea werden lang gezien als bacteriën
• Wij onderscheiden ze met behulp van twee kenmerken

1. Het dna is verschillend
2. Archaea komen meestal voor in extreme gebieden

Archaea en bacteriën konden eerder niet worden onderscheiden. Een stip is namelijk niet te onderscheiden van een andere stip onder een microscoop.

Met DNA onderzoek kwam men er achter dat er wel degelijk grote verschillen zitten tussen de twee groepen. Het DNA van een archaea komt namelijk zeer overeen met dat van de eukaryoten.

Daarnaast houden archaea over het algemeen van extremere omstandigheden. 

De afbeelding van de mat van bacterie is daarom ook waarschijnlijk niet van bacteriën, maar van archaea. De foto is namelijk in de buurt van een geyser (heel warm) genomen.

Welkom terug

We gaan kijken wat we vandaag geleerd hebben

Hoe delen wij het leven in?

1. 2 Domeinen: Prokaryoten en Eukaryoten
2. 3 Domeinen: Bacteriën, Archaea en Eukaryoten
3. 4 Rijken: Bacteriën, Dieren, Planten en Schimmels
4. 5 Rijken: Bacteriën, Dieren, Planten, Schimmels en Virussen

Wat was de naam van de ontdekte eenhoorn

1. Eengerote
2. Eenhoorn
3. Monocerote
4. Triceratops

Wat wordt gemaakt met behulp van bacteriën

1. Bier
2. Brood
3. Vlees
4. Yoghurt

Een Archaea en Bacterie bezitten beide, welk celkenmerk?

1. Bladgroenkorrels
2. Celkern
3. Celwand
4. Mitochondrie

Er groeit een eencellige zonder celkern in een geyser. Wat is het waarschijnlijk?

1. Archaea
2. Bacterie
3. Plant
4. Reuniclus

Samenvattend

• Weten jullie iets over het ontstaan van ordening
• Kennen jullie de drie domeinen
• Weten jullie meer over het domein van de Archaea
• Weten jullie meer over het domein van de Bacterie 

Eerder kwamen producten gemaakt met behulp van bacteriën voorbij. Hoe werkt dat eigenlijk? Wat doet een bacterie en waardoor wordt een product hierdoor langer houdbaar?