12.5 nieren

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H12 regeling intern milieu

12.5 leerdoelen

13. Je beschrijft de bouw en werking van een nier.

14. Je legt uit hoe in de niereenheden uitwisseling van stoffen tussen voorurine en weefselvloeistof plaatsvindt.

15. Je legt de regulatie van de water- en zouthuishouding door hormonen uit.

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: ventilatiebewegingen, longvlies, borstvlies, interpleurale ruimte, middenrifspieren, binnenste en buitenste tussenribspieren, onderdruk, kleine borstspier, nekspieren, overdruk, rekreceptoren, ademprikkel, ademcentrum, pneumothorax, decompressieziekte
• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken
• je weet welke binas-tabellen bij het onderwerp horen en informatie uit deze tabellen halen en gebruiken

leerdoel 13

Je beschrijft de bouw en werking van een nier.

Functie van de nieren

Uit het lichaam (bloed) verwijderen van afvalstoffen (zoals ureum), overtollige zouten, overtollig water en lichaamsvreemde stoffen (afbraakproducten van medicijnen).

Bouw van de nieren

In de buikholte, bloedtoevoer door de nierslagader (1L/min), afvoer door de nierader.

Urineleiders voeren

aangemaakte urine

af naar blaas

Blaas voert urine af

door de urinebuis/ plasbuis

Bouw van de nieren

Nier bestaat uit nierschors, 

niermerg en nierbekken.

Een functionele eenheid 

van een nier heet nefron

Bouw van de nieren

Je hebt in elke nier 1,3 miljoen

^nefronen.

^{Nefron begint in de schors,} 

^{lus naar het merg, terug naar}

^{de schors en dan richting} 

^nierbekken.

leerdoel 14

Je legt uit hoe in de niereenheden uitwisseling van stoffen tussen voorurine en weefselvloeistof plaatsvindt.

Glomerulus (bundel haarvaten) binnen een kapsel van Bowman

--> hierin ontstaat zo'n 180 L voorurine per dag, waarvan 99% weer terug naar het bloed gaat. 

Kapsel van Bowman/ glomerulus

Haarvaten in het kapsel van Bowman zijn sterk vertakt: glomerulus.

Haarvaten hebben poriën-> er kan in korte tijd veel bloedplasma door.

Extra hoge bloeddruk in de glomerulus door verschil diameter tussen aan- en afvoerend slagadertje 

--> ultrafiltratie

Kapsel van Bowman/ glomerulus = I

In het filtraat/ de voorurine zitten: water, glucose en andere voedingsstoffen, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

Bloedcellen, bloedplaatjes, plasma-eiwitten, micellen blijven in het bloed.

Voorurine -> urine

In het filtraat/ de voorurine zitten: water, glucose, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

1. Glucose, aminozuren, vitaminen en andere voedingsstoffen moet weer terug in de bloedbaan.

2. Water en zouten moeten deels weer terug in de bloedbaan.

3. Ureum en andere afvalstoffen moeten in de voorurine blijven.

4. Extra H+ ionen moeten naar de voorurine (om te voorkomen dat bloed te zuur wordt)

BINAS 85C

II

In het eerste gekronkelde nierbuisje vindt terugresorptie (reabsorptie) plaats. 

Actief transport:

glucose, aminozuren en zouten terug naar het bloed.

II

Passief transport:

Door osmose volgt het water (in de richting van de hoogste concentratie stoffen.

80% van het water uit de voorurine gaat hierdoor al terug naar het bloed. 

(ook door colloïd osmotische waarde van de bloedeiwitten gaat water weer het bloed in)

II

wandcellen nierbuisje geven NH3 (ammoniak) af aan voorurine. Daar reageert het met protonen vanuit het bloed tot NH4+ (ammonium), dit kan het nierkanaaltje niet meer verlaten.

Dus komt sowieso in de urine terecht

Lis van Henle - dalende been III

- veel waterkanalen

- laten weinig ionen door

Gevolg, veel water via osmose naar weefselvloeistof, de osmotische waarde in voorurine stijgt (naarmate je dieper onderin het dalende been zit)

Lis van Henle - stijgende been IV

- laat makkelijk ionen door

Na+ en Cl- worden hier passief en actief naar de weefselvloeistof doorgelaten (=terugresorptie), osmotische waarde in weefselvloeistof daardoor hoog. 

Lis van Henle - stijgende been IV

Ureum wordt actief de weefselvloeistof van het merg ingepompt.

Dit is (samen met Na+/ Cl-) van invloed op osmotische waarde weefselvloeistof merg (laag in schors en steeds hoger des te dieper je in het merg komt). 

Hierdoor kan water de voorurine verlaten.

Tweede gekronkelde nierbuisje V

1. regeling pH bloed (afgifte H+ ionen aan voorurine en terugresorptie van HCO3-)

2. O.i.v. hormoon aldosteron wordt hoeveelheid zouten die je uitplast geregeld. K+ de voorurine in, NaCL juist andersom.

ADH regelt hoeveel water je plast VI

Hormoon ADH (hypofyse) - weinig bloed/ hoge osmotische waarde bloed = minder water plassen.

Meer ADH = meer kanaaltjes voor water en ureum in de wand verzamelbuis. Ureum eerst, verhoogt osmotische waarde merg, water volgt.

Ureum moet wel uitgeplast dus wordt in eerste gekronkelde deel weer opgenomen in voorurine

Verzamelbuisje VII

Het gevormde urine eindigt in het verzamelbuisje. 

In totaal neem je ong. 99% van het water uit de voorurine terug op. 

Er blijft per dag zo'n 1,5 L urine , dat via de urineleider naar de blaas gaat. 

leerdoel 15

Je legt de regulatie van de water- en zouthuishouding door hormonen uit.

Antidiuretisch Hormoon 

(= anti plas hormoon)

Wordt afgegeven door de hypofyse als er een watertekort in het bloed is (te hoge osmotische waarde en lage bloeddruk)

Hormonen - ADH

Verzamelbuisje

Waterkanalen zorgen voor terugstromen water uit de voorurine naar het bloed.

ADH zorgt voor toename van het aantal waterkanalen in de celmembranen van de cellen in het verzamelbuisje.

aldosteron 

Regelt de hoeveelheid zouten in het lichaam door terugresoptie van Na+ te stimuleren (= zoutgebrek) of te remmen (=zoutoverschot)

Te weinig zout in bloed - nieren geven renine af. Dit stimuleert angiotensinogeen (in bloed) -> angiotensine I ( in bloed) -> angiotensine II (in longen) -> bijnierschors gaat aldosteron maken

biologiepagina.nl

biologiepagina.nl

aan de slag

1. lees 12.4 aandachtig door
2. bekijk de animaties en uitlegvideo op de volgende dia's
3. maken en nakijken opgaven 12.4
4. maak een begrippenlijst
5. lees voor de volgende les 12.5 door

Controleer of je alle leerdoelen beheerst/ aan alle succescriteria voldoet. Zo niet: opnieuw door de stof/ opdrachten maken/ hulp vragen. 

biologiepagina.nl

biologiepagina.nl

biologiepagina.nl

biologiepagina.nl

www.bioplek.org

www.bioplek.org