2.3 Onrust in de Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Onrust in de Nederlanden

De Opstand

Herhaling

DOEN

...uitleggen waardoor er in de 16e eeuw grote onrust
in de Nederlanden onstond

Aan het einde van de les kan je...

SO H2: Dinsdag 15 oktober

(weging 0)

REP h2: Dinsdag 5 november

Erasmus

2.2 Onrust in de Kerk

Erasmus van Rotterdam had kritiek op de katholieke kerk.

Pastoors ontvingen inkomsten uit verschillende parochies.

Ze lieten het werk doen door slecht betaalde vervangers

Veel priesters hadden een vrouw en kinderen, ook al mocht dit eigenlijk niet.

Veel mensen verloren hierdoor het vertrouwen in de rooms-katholieke kerk.  

Luther

2.2 Onrust in de Kerk

Maarten Luther had ook kritiek op de kerk:

Was fel tegen het verkoop van aflaten.

Gelovigen zouden zelf de bijbel moeten kunnen lezen

Luther wilde de kerk veranderen, hervormen.

1517: Luther had 95 punten van kritiek.

1521: Paus deed Luther in de ban. Keizer verklaar de hem vogelvrij

Vrede van Augsburg

2.2 Onrust in de Kerk

• 1546: oorlog in het Duitse Rijk tussen katholieke (olv de keizer) en de Lutherse vorsten. 
  
  
• 1555: Vrede van Augsburg
  Voortaan mocht elke vorst zijn het geloof van zijn onderdanen bepalen. 

Calvijn

2.2 Onrust in de Kerk

Johannes Calvijn (1509 - 1564; Frankrijk) 

• Stichtte in 1559 in Genève een school voor predikanten
• Volgens Calvijn stond vóór iemands geboorte al vast of hij naar de hemel of de hel zou gaan (predestinatieleer)
• Strikte tucht: dansen, kaartspelen, bezoek kroeg. Was allemaal verboden. Je kon gestraft worden.

Verschil Calvijn en Luther:

• Volgens Calvijn mocht je in opstand komen als de heerser niet het juiste geloof had. 
• Volgens Luther was de vorst aangesteld door God. Je moest hem dus wel gehoorzamen. 

IETS NIEUWS LEREN

De Nederlanden onder Karel V

2.3 Onrust in de Nederlanden

De Nederlanden bestanden uit losse hertogdommen, bisdommen en graafschappen

Leefde van de nijverheid en de handel

- Vooral rijkdom in Vlaanderen en Brabant 

- Steden in Holland en Zeeland komen steeds meer op

De Nederlanden onder Karel V

2.3 Onrust in de Nederlanden

De Nederlanden bestanden uit losse hertogdommen, bisdommen en graafschappen

Leefde van de nijverheid en de handel

- Vooral rijkdom in Vlaanderen en Brabant 

- Steden in Holland en Zeeland komen steeds meer op

In 1515 komt dit gebied in handen van Karel V. 

- Koning van Spanje

- Aartshertog van Oostenrijk

- Keizer van Heilige Roomse Rijk (oa Duitsland)

- Landsheer der Nederlanden 

Karel V
Heer der Nederlanden van 1506 - 1555

De Nederlanden onder Karel V

2.3 Onrust in de Nederlanden

De Nederlanden bestanden uit losse hertogdommen, bisdommen en graafschappen

Leefde van de nijverheid en de handel

- Vooral rijkdom in Vlaanderen en Brabant 

- Steden in Holland en Zeeland komen steeds meer op

In 1515 komt dit gebied in handen van Karel V. 

- Koning van Spanje

- Aartshertog van Oostenrijk

- Keizer van Heilige Roomse Rijk (oa Duitsland)

- Landsheer der Nederlanden 

Karel kocht en vocht nieuw gebied bij elkaar. In 1543 bezat bij bijna de gehele Nederlanden.

Het bestuur van de Nederlanden

2.3 Onrust in de Nederlanden

• De Nederlanden waren geen eenheid
  
  
• Zeventien Gewesten
  
  
• Bestuur waren de gewestelijke Staten
  - Edelen, geestelijken, afgevaardigden van het gewest

Het bestuur van de Nederlanden

2.3 Onrust in de Nederlanden

• De Nederlanden waren geen eenheid
  
  
• Zeventien Gewesten
  
  
• Bestuur waren de gewestelijke Staten
  - Edelen, geestelijken, afgevaardigden van het gewest
  
  
• Privileges

Het bestuur van de Nederlanden

2.3 Onrust in de Nederlanden

• De Nederlanden waren geen eenheid
  
  
• Zeventien Gewesten
  
  
• Bestuur waren de gewestelijke Staten
  - Edelen, geestelijken, afgevaardigden van het gewest
  
  
• Privileges
  
  
• Karel V stelde een landvoogd(es) in

Maria van Hongarije

Landvoogdes van 1531 - 1555

Het bestuur van de Nederlanden

2.3 Onrust in de Nederlanden

• De Nederlanden waren geen eenheid
  
  
• Zeventien Gewesten
  
  
• Bestuur waren de gewestelijke Staten
  - Edelen, geestelijken, afgevaardigden van het gewest
  
  
• Privileges
  
  
• Karel V stelde een landvoogd(es) in
  
  
• Elk gewest kreeg een Stadhouder

Hendrik III van Nassau-Breda
Stadhouder van Holland en Zeeland van 1515 - 1521

Centralisatie van het bestuur

2.3 Onrust in de Nederlanden

• Voor een landsheer was het niet handig als elk gewest zijn eigen regels en privileges had
  
  
• Karel V probeerde het bestuur te centraliseren
  
  
• Als hij belasting wilde heffen, kwamen er afgevaardigden uit de gewesten
  
  
• Deze vergadering noemde hij de Staten-Generaal
  
  
• Er werden speciale raden ingesteld, hierin zaten vaak gestudeerde mensen uit de burgerij

De strijd tegen ketters

2.3 Onrust in de Nederlanden

• Hervormers als Calvijn en Luther hadden veel volgelingen gekregen in de Nederlanden
  
  
• Karel V wilde echter dat alle onderdanen katholiek waren
  
  
• Hij liet daarom plakkaten opstellen tegen de protestanten.
  - bloedplakkaat uit 1550
  
  
• Deze protestanten noemde hij ketters
  
  
• De stadsbesturen moesten dit uitvoeren 
  
  
• Dit wilden zij niet:
  - veel te streng
  - wilden geen regels uitvoeren die uit Brussel kwamen

Filips II

2.3 Onrust in de Nederlanden

• In 1555 trad Karel V af

Filips II

2.3 Onrust in de Nederlanden

• In 1555 trad Karel V af
  
  
• Zoon Filips II werd koning van de Nederlanden, Spanje en de overzeese gebieden.
  - Hij is veel strenger in de vervolging van de protestanten

Filips II
Heer der Nederlanden van 1555 - 1581

Filips II

2.3 Onrust in de Nederlanden

• In 1555 trad Karel V af
  
  
• Zoon Filips II werd koning van de Nederlanden, Spanje en de overzeese gebieden
  
  
• Deze vertrok naar Spanje en zijn zus, Margaretha van Parma, werd landvoogdes
  
  
• Zij mocht niet de Staten-Generaal bijeen roepen
  - Filips vond dat zij te veel eisen stelden.
  
  
• Zij moest het Bloedplakkaat streng naleven

Margaretha van Parma
Landvoogdes over de Nederlanden 1559 - 1582

Filips II

2.3 Onrust in de Nederlanden

• In 1555 trad Karel V af
  
  
• Zoon Filips II werd koning van de Nederlanden, Spanje en de overzeese gebieden
  
  
• Deze vertrok naar Spanje en zijn zus, Margharetha van Parma, werd landvoogdes
  
  
• Zij mocht niet de Staten-Generaal bijeen roepen
  
  
• Zij moest het Bloedplakkaat streng naleven
  
  
• Voor de vervolging van 'ketters' stelde hij de Inquisitie in

1515

1550

1555

Karel V wordt Landsheer der Nederlanden

Bloedplakkaat

Filips II volgt Karel V op

2.3 Onrust in de Nederlanden

Belangrijke jaartallen

Belangrijke personen

Begrippen

Landsheer

Gewesten

Staten

Landvoogd(es)

Stadhouder

Karel V
Heer der Nederlanden van 1515 - 1555

Filips II
Zoon van Karel V
Heer der Nederlanden van 1555 tot 1581

Staten-Generaal

Plakkaten

Ketters

Inquisitie

AFSLUITING

Voor de volgende les heb je af:

§2.3, opdracht 32 t/m 47

Vragen?

• Mailen
• Maandag t/m donderdag lokaal c11