3.2 Amsterdam stapelmarkt van de wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Amsterdam

Amsterdam

Amsterdam is de hoofdstad en de grootste stad van Nederland. De stad is qua inwonersaantal tevens de grootste van Nederland. Ondanks dat Amsterdam de hoofdstad is, zitten de regering en het parlement in Den Haag 

Amsterdam ligt in de provincie Noord-Holland. 

Amsterdam vormt samen met Den Haag, Rotterdam, Utrecht en vele tussenliggende steden en dorpen de Randstad.

Het ligt onder de zeespiegel

Amsterdam 

Van een bescheiden vissersdorp in de 12e eeuw, tot de hoofdstad en grootste stad van Nederland. Amsterdam kent een bewogen en rijke geschiedenis. 

WAAR KOMT DE NAAM AMSTERDAM VANDAAN?

Amsterdam is gesticht op de plek bij de plek waar de rivier de Amstel in het IJ uitmondde. De naam Amsterdam komt dus van deze rivier en paste er vroeger nog beter bij. Amsterdam heette toen namelijk Amstelredamme.

Maar hoe is Amsterdam dan ontstaan?

Rond 1200 zijn de eerste bewoners van Amsterdam boeren en vissers uit Waterland. Zij vonden het veengebied waar de Amstel in het IJ uitmondt een gunstige plaats voor hun vloot, bedrijf en huisvesting. Op de dijken aan de oevers van de Amstel bouwden ze een kerk (de Oude Kerk) en in de riviermonding legden ze een sluisdam aan. Zo ontstond er een zeehaven (het Damrak), een binnenhaven (het Rokin) en naast de dam zelfs een marktplein. Tussen 1300, het jaar dat Amsterdam stadsrechten verwierf en de eerste helft van de 15e eeuw, groeit de bevolking zó snel, dat de stad drie keer met nieuwe grachten en burgwallen moet worden uitgebreid. 

De Gouden Eeuw 1585 – 1672

Eind vijftiende eeuw komt de ontwikkeling van de stad in een stroomversnelling. Nadat de Spanjaarden Antwerpen hebben veroverd, vluchtten vooral rijke joden naar onze hoofdstad. Het kapitaal dat zij meebrengen wordt gebruikt om tochten naar India te organiseren. Het commerciële succes is enorm. Daarop wordt in 1602 de Verenigde Oost-Indische Compagnie opgericht. Amsterdam doet voor meer dan de helft mee in deze nieuwe onderneming, die zou uitgroeien tot de eerste multinational ter wereld. Het resultaat is een periode van ongekende bloei en welvaart. Daarom wordt de 17e eeuw ook wel de ‘Gouden Eeuw’ genoemd. In die periode ontstond onder andere de grachtengordel en de Jordaan.

Amsterdam in de gouden eeuw

Amsterdam en Industrie

In 1876 legt men het Noordzeekanaal aan en krijgt Amsterdam een directe verbinding met de Noordzee. Stoomschepen maken deel uit van het dagelijks leven in de haven van onze hoofdstad. Dankzij de handel met Nederlands Oost-Indie krijgt onze hoofdstad een belangrijke positie in de wereldhandel in specerijen.

In deze periode worden er monumentale en architectonische hoogstandjes gebouwd, zoals het Centraal Station, Koninklijk Concertgebouw en Hotel American.

Hotel Americain

beeld 17 de eeuw

Stad op palen

Amsterdam wordt gedragen door miljoenen palen

De meeste gebouwen in Amsterdam zijn gebouwd op houten palen die tussen de 15 en 20 meter lang zijn. Een doorsnee huis in het centrum van de stad wordt ondersteund door ongeveer 10 palen, maar het Koninklijk Paleis van Amsterdam staat op meer dan 13.500 houten palen.

Joden in Amsterdam: Mokum

Vanwege de vrijheid van godsdienst

konden Joden een periode in 

Amsterdam goed leven.

Veel Joodse woorden in de Nederlandse

taal komen uit deze periode: Jiddisch

Wat maakt A'Dam nu zo uniek?

Danny de Munk beschrijft het in zijn liedje:

Alles is te lopen

Wat je in geen een stad ter wereld hebt is de 'nabijheid' van mooi plekjes. Stel je voor dat je op het Centraal Station begint, je komt direct de eerste coffeeshops tegen, het 'Red Light District' ligt achter het Damrak, de straat die begint op het station.

Via de Zeedijk kom je op de Nieuwmarkt, van daar is het vijf minuten lopen naar Artis. De Stopera, het Waterlooplein en het Rembrandtplein liggen op steenworp afstand. De Kalverstraat loopt tot aan de Dam maar halverwege kun je ook afslaan naar het Leidscheplein. Dan is het Vondelpark nog maar een 'spuug' verwijderd.

De musea en het concertgebouw (link) liggen praktisch aan het Vondelpark. Ok, ik overdrijf hier en daar misschien een paar meter maar Amsterdammers scheppen nu eenmaal graag op. Echt, er is veel te doen en het openbaar vervoer is talrijk en eenvoudig maar het hoeft niet. Alles is te lopen en probeer dat maar eens in Parijs, Barcelona of München, om maar eens wat andere grote dorpen te noemen.

De Amsterdammer

Van de bewoners van Amsterdam zijn er vier van de tien ook daadwerkelijk in de stad geboren. In het centrum is dat nog minder: 3 op de 10.

Bijna zeven van de tien mensen die in Amsterdam geboren zijn, wonen buiten de stad, In Diemen en Landsmeer bijvoorbeeld, maar ook in Purmerend, Almere en Lelystad wonen veel Amsterdammers.

Dus voor 'de Amsterdammer' kun je ook in andere gemeenten terecht.

 

Nationaliteiten

Amsterdam kent 175 nationaliteiten en iedere bevolkingsgroep brengt zo zijn eigen cultuur mee. Dat zie je terug in de restaurantjes, maar ook als je in de tram zit of over het Waterlooplein loopt: veeltaligheid. En dat komt dus niet alleen van de vele toeristen die Amsterdam jaarlijks weten te vinden.

Smalle huizen

Ooit afgevraagd waarom er zoveel smalle huizen in Amsterdam staan? In de 17e eeuw was het bedrag aan belasting dat burgers moesten betalen gebaseerd op de breedte van hun huizen. Dit resulteerde in talrijke slanke gebouwen met ongeveer 4 of 5 verdiepingen. Het smalste huis van Amsterdam staat in de Oude Hoogstraat 22, en meet slechts 2 meter in breedte en 5 meter in diepte. Aan Singel 7 zie je het huis met de smalste voorgevel, die slechts 1 meter in doorsnee meet.

Tulpen

Wonderlijk. De tulp komt niet uit Nederland, dus zeker niet uit Amsterdam. Toch kennen we allemaal 'tulpen uit Amsterdam' maar ook buitenlanders kennen dit wijsje. Als ze in Amsterdam zijn willen ze maar al te graag naar de 'flowermarket', de bloemensingel.

shoppen

Amsterdam heeft dure winkelstraten en -buurten waar de huren van winkels het hoogst van Nederland zijn. Grote warenhuizen en keldingzaken zitten allemaal in het Centrum, al eeuwen.

Amsterdam zorgt tijdens de feestdagen aan het eind van het jaar altijd voor topomzetten maar sinds er geen winkelsluiting meer is in Amsterdam weten velen de hoofdstad te vinden voor een 'dagje shoppen'.

9 straatjes

Aan de zuidkant van de Rozengracht/ Raadhuisstraat, aan de Heren-, Keizers- en Prinsengracht bevinden zich de negen straatjes. De Wolvenstraat is het episch centrum dus als u daar op zoekt zit u altijd goed, welke kant u ook oploopt.

Er zitten veel unieke winkeltjes en gezellige restaurantjes. Voor ieder wat wils.

9 straatjes

Grachtengordel

Achter de Singel ontstond de Herengracht, later de Keizersgracht en de Prinsengracht, over de grachten kwamen bruggen die uitkwamen in de kleine straatjes die de grachten met elkaar verbonden.

Er zijn veel meer dan negen straatjes maar de handel tussen de Raadhuisstraat en de Leidsestraat heeft het handig aangepakt. De negen straatjes zijn vernoemd naar de ambachten die er werden uitgeoefend (Huidenstraat, Oude Spiegelstraat.)  

Om de grachten volgorde te onthouden is er een ezelsbruggetje: Piet Koopt Hoge Schoenen

(Prinsengracht, Keizergracht, Herengracht en Singel)

Amsterdam telt 165 grachten en ca. 1400 bruggen

Het Venetie van het Noorden

De 17de-eeuwse grachten van Amsterdam worden zo vaak vergeleken met Venetië dat de Nederlandse hoofdstad er de bijnaam “het Venetië van het Noorden” aan te danken heeft. In feite herbergt Amsterdam 165 kanalen met een totale lengte van 50 km, terwijl zijn Italiaanse tegenhanger er maar zo’n 150 heeft. Een sloep huren in Amsterdam is daarom ook zeker aan te raden!

Plat Amsterdams

Het Amsterdamse dialect is bekend in heel Nederland en wordt niet als armoedig maar juist als grappig gezien. Het plat Amsterdams wordt van alle dialecten het meest nagedaan in TV series.

De Amsterdamse bluf wordt minder op prijs gesteld. De Amsterdammer wordt nog wel eens voor arrogant versleten.

Zingen en bezongen

'Het' Amsterdams is deels gevormd door de Fransen die zich in de Jordaan vestigden, hierdoor is het Amsterdams een ietwat zangerig accent geworden dat zich uitstekend leent voor zingen.

Het woord 'gezellig' kennen andere landen niet, het begrip laat zich moeilijk beschrijven en al helemaal niet vertalen. Het meezingen in een echte Amsterdamse kroeg is voor velen (van binnen en buiten Amsterdam) een enorme belevenis.

Op zondagmiddag en in de vroege zondagavond zijn er in Amsterdam veel kroegen met live muziek waar je lekker mee kunt brullen.

Eten uit de muur

Niemand realiseert zich dat maar probeer in het buitenland maar eens een kroket uit de muur te trekken, of een andere specialiteit van het land. 

In Nederland kon dit voor het eerst in Amsterdam.

De ooit bekende Ajax-voetballer Ruud Krol had zelfs een aantal zaken waar je een patatje kon kopen maar net zo goed een frikandel uit de muur kon trekken.

De dames van de Wallen

De dames van de wallen betalen belasting

de-wallen-amsterdam-avond

Op een steenworp afstand van het Centraal Station in Amsterdam vind je de merkwaardige aanblik van rij na rij kamers met glazen gevels, gevuld met allerlei schaars geklede vrouwen (en soms zelfs mannen). Deze dames verkopen hun diensten volkomen legaal – ze betalen zelfs belasting, net als fabrieks- of kantoorarbeiders.

Coffeshops

Hoewel veel toeristen komen om deel te nemen aan de Amsterdamse cannabis cultuur, is het eigenlijk illegaal om in het openbaar joints te roken. Er zijn meer dan 200 coffeeshops in de stad waar je privé en, vooral, veilig van deze substantie kunt genieten. Het verkennen van de met fietsen overvolle straten en grachten terwijl je high bent leidt vaak tot rampzalige situaties.

Ajax

Wie kent niet deze roemrijke club die driemaal achter elkaar de Europacup won? Ajax staat bekend als een Jodenclub wat het natuurlijk al lang niet meer is. Dat er nog altijd veel gesmoest wordt binnen en rondom de club staat buiten kijf.

Ajax 'leeft' van de verkoop van zijn beste spelers maar heeft in Nederland nog wel altijd de grootste aanhang en is ook bij de 'neutrale' liefhebber zeer geliefd.

De club werd in 1900 opericht.

Gay vriendelijk

Hoewel andere steden tegenwoordig toleranter en grotere homo evenementen hebben dan Amsterdam wordt Amsterdam nog wel steeds gezien als 'homovriendelijk'.

Met een eigen uitgaansstraat en monument toont Amsterdam zijn tolerantie ten opzichte van 'tout Gay's'

De eerste hoofdstad ter wereld die het homohuwelijk legaliseert

(trappen: nu, podest toekomst, driehoek verleden tiid)

woonboten

Nergens ter wereld is een stad te vinden waar massaal 'wonen aan het water' is toegestaan. Het hoort echt bij Amsterdam, de woonarken. De een wat minder fraai dan de ander maar toch, uniek is en blijft het.

Inmiddels is er ook een museum, direct aan de kop van de Elandsgracht en de Prinsengracht.

Amsterdamse grachten, bruggen en de onvermijdelijke rondvaartboot

De zeven bruggen, het IJ, de Munt, de Amstel, de haven. We hebben het allemaal minstens eenmaal gedaan: een rondvaarttochtje, of zouden het moeten doen.

Zo denken de toeristen ook. Of u nu een dagje Amsterdam doet of er stroomt weer een buslading Jappanners de hoofdstad binnen, de weg naar de rondvaartboot weet iedereen te vinden.

Amsterdam heeft veel water dus ook veel bruggen. Iedere brug lijkt zijn eigen verhaal te hebben maar de Magere brug kent iedereen. De autovrije brug verbindt de oevers van de Amstel en is versierd met duizenden lampjes en wordt enkele malen per dag opgehaald voor doorgaand scheepvaartverkeer.

Waarom 'Magere' brug? Omdat het een zeer smalle brug is.

Koningsdag

Nergens wordt Koningsdag zo uitbundig gevierd als in Amsterdam. Op 27 april komen minstens 500.000 mensen naar de hoofdstad. 

Prinsessendag werd op 31 augustus 1885 gevierd tijdens de vijfde verjaardag van prinses Wilhemina. Toen zij in 1898 koningin werd, veranderde Prinsessendag in Koninginnedag. De datum werd 30 april toen Juliana in 1948 koningin werd.

De bijlmer

De Bijlmer (-meer) staat symbool voor hoe je een verkeerd sociaal en cultureel verantwoord woningbeleid voert. Maar ook door de Bijlmerramp in 1992 en de Bijlmerbajes kennen veel mensen dit stadsdeel waar het soms goed, maar vaak ook slecht toeven is.

De Bijlmer is lang niet meer zo slecht als het geweest is maar 's avonds blijft de gemiddelde Amsterdammer er liever weg.

musea....musea...musea

Het Van Gogh museum, het Anne Frank huis, het Nemo, het sexmuseum, het scheepvaartmuseum, het Joose museum en noem maar op...........51 musea per vierkante meter

Het Rijksmuseum:

De Nachtwacht van Rembrandt is verreweg het meest bekende schilderij ter wereld en hangt in het grootste museum van Nederland dat in 1876 werd gebouwd. 

fietsen

Hoeveel fietsen er zijn is onbekend, nog minder hoeveel er ongebruikt ergens aan een paal of brug zijn vastgeketend of in de gracht liggen. Vast staat wel dat de Amsterdammer graag fiets en de toerist doet er vrolijk aan mee.

Fietsverhuurbedrijven zorgen voor massa's Amerikanen, Britten, Brabanders en Spanjaarden op de fiets. Levensgevaarlijk soms maar het lijkt toch meestal wel goed te gaan. 

Er zijn 400 km aan fietspaden in Amsterdam