This lesson contains 20 slides, with text slides and 2 videos.
Items in this lesson
2.2 Cultuur en samenleving in de Republiek
Slide 1 - Slide
Wat gaan we vandaag doen?
Terugblik 2.1
Uitleg 2.2
Maken opgaven....
Slide 2 - Slide
Terugblik vorige week 2.1
Economie in de Late Middeleeuwen: Stapelmarkt, Oostzeehandel en Moedernegotie
VOC en WIC
Slavernij en driehoekshandel
Slide 3 - Slide
Leerdoelen
Je kunt beschrijven hoe de samenleving in de Gouden Eeuw eruitzag.
Je kunt met behulp van voorbeelden uitleggen wat kenmerkend was voor de cultuur van de Republiek
Je kunt uitleggen dat er in de 17e eeuw een wetenschappelijke revolutie was.
Slide 4 - Slide
Gouden eeuw
17e eeuw: bloei van de handel en veel welvaart: Gouden eeuw
Maar: niet voor iedereen
Vier lagen te benoemen in de samenleving
Slide 5 - Slide
Toplaag
Kleine bovenlaag van zeer rijke handelsfamilies
Slim investeren ==> Nog rijker (nieuwe handelsreizen, drooglegging van de Beemster)
Dure huizen en schilderijen
Rijke families hadden veel politieke macht en bestuurden steden en gewesten.
Slide 6 - Slide
Slide 7 - Video
In het dagelijks leven
Rijke mensen werden vervoerd via een koets
Rijke mensen aten witbrood, vlees en vis en heel veel suikergoed.
Jong in de Gouden Eeuw: dure kleding, alcoholgebruik, tabak roken en soa's.
Slide 8 - Slide
De tweede laag
Grotere groep van winkeliers en gespecialiseerde ambachtslieden
Scheepsbouwers, bierbrouwers en molenmakers
Waren goed opgeleid en verdienden soms ook heel goed
Bezaten winkelpanden en kochten ook schilderijen en andere luxegoederen
Slide 9 - Slide
De derde laag
Loonarbeiders
Arbeiders die voor een laag loon heel hard werkten voor een baas.
Laden en lossen van schepen, metselen van huizen, zeeman, of in dienst van winkeliers.
Werkdagen van 13 uur = 20 stuivers. Een roggebrood kostte 6,5 stuiver.
Het hele gezin moest bijdragen aan het inkomen (kinderen ook).
Slide 10 - Slide
In het dagelijks leven
Loonarbeiders gingen te voet of in een trekschuit.
Woonden met hele gezin in één kamer.
Aten roggebrood, boekweitpap, soms kaas en vlees.
Bij ziekte: de chirurgijn
Slide 11 - Slide
De onderste laag
De armen
Mensen zonder werk, ouderen en zieken (profiteerden het minst van de welvaart)
Rondkomen van bedelen en liefdadigheid (kleding, voedsel en turf door kerken en rijke handelaren)
Speciale tehuizen en misdadigers leerden werken voor geld
Slide 12 - Slide
Slide 13 - Video
Migranten in de Republiek
Veel inwoners van Holland waren afkomstig uit omringende landen, 2 redenen:
Sommige migranten in de Republiek waren religieuze vluchtelingen uit Europese landen
De meeste migranten waren arme burgers uit andere gewesten/ het buitenland die werk probeerden te vinden in Holland
Slide 14 - Slide
Kunst
Welvaart in de Republiek bracht ook de kunsten tot bloei (bv. architectuur en schilderkunst)
Grachtengordel in Amsterdam en schitterende buitenhuizen
Grote vraag naar schilderkunst: hoog niveau ==> Rembrandt - Nachtwacht (Schuttersstuk)
Gebeurtenissen uit het dagelijks leven
Ongebruikelijk vergeleken met andere landen (kerk en koningen opdrachtgevers)
Slide 15 - Slide
Sinds is de Nachtwacht 363 bij 438 cm, maar dat was het schilderij niet toen Rembrandt het maakte! Het was toen een stuk groter: 500 bij 387 cm. Maar omdat het schilderij niet paste op de plaats waar het zou gaan hangen in het stadhuis op de Dam (tegenwoordig Paleis op de Dam), werden er in 1715 stukken vanaf gesneden.
Benieuwd hoe de Nachtwacht eruit zag vóór de stukken eraf waren gesneden? Klik op de afbeelding rechtsonder in de hoek.
De Nachtwacht heet tegenwoordig zo, maar de oorspronkelijke titel is: De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburghmaakt zich gereed om uit te marcheren.
Het is onduidelijk waar de naam Nachtwacht precies vandaan komt. Is het misschien de kleur van het schilderij? Of was dit inderdaad een nachtwacht?
Kapitein Frans Banninck Cocq
Luitenant Willem van Ruytenburgh
Schilderijen van schutterijen (een soort politie) waren erg populair in de tijd. De leden van een schutterij betaalden veel geld om er goed en stoer uit te zien. Rembrandt had voor het maken van dit schilderij ongeveer 3500 gulden verdiend. Dat was in die tijd veel geld, maar niet ongebruikelijk voor een schilderij van Rembrandt.
Is dit Rembrandt zelf? Sommige mensen zeggen van wel.
Het meisje stelt een soort mascotte voor. Aan haar riem hangt een dode vogel. Vooral de twee poten van het beest, de klauwen, zijn duidelijk te zien. Ze zijn het symbool voor de kloveniers (de schutters), die ook wel klauweniers werden genoemd.
Kloveniers waren schutters met een musket (geweer). Rembrandt heeft in zijn schilderij laten zien wat er allemaal bij komt kijken om zo'n musket te gebruiken. Zo vult er één zijn musket met kruit; ééntje schiet zijn musket af en een ander reinigt zijn musket door het kruit weg te blazen.
Het is bijna niet te zien, maar in hun wapen hadden de Kloveniers twee klauwen van een vogel. Die twee klauwen zie je ook weer terug bij de vogel die het meisje bij zich draagt.
Op dit schild staan de namen van de personen die zijn afgebeeld (en waarschijnlijk ook hebben betaald).
Hoeveel is de Nachtwacht waard? Dat is niet te zeggen: het schilderij is nooit verkocht of te koop aangeboden. Er is later weleens geprobeerd om het uit te rekenen. Ze kwamen toen uit op een bedrag van 500 miljoen Euro!
De signatuur (soort handtekening) van Rembrandt: Rembrandt f 1642
Sommige leden van de schutterij weigerden te betalen toen ze het schilderij zagen: ze stonden er maar half op! Of keken de andere kant op! "Daarvoor ga ik niet betalen!", zeiden sommigen
Honden op schilderijen waren vaak een teken van trouw ('trouwe viervoeter'). Of de hond in dit schilderij dezelfde functie heeft, trouw aan de stad Amsterdam, is niet bekend.
De Nachtwacht lijkt misschien een rommeltje, maar als je goed kijkt zitten er duidelijk 'lijnen' in. Dat zie je bijvoorbeeld aan de lansen en geweren.
Slide 16 - Slide
Religie
Republiek: verschillende geloven
Calvinistische geloof het belangrijkste geloof (ook bij de bestuurders)
Ruzie binnen de Calvinistische kerk (streng vs minder streng) ==> Synode van Dordrecht (streng 'won')
Statenbijbel (1637)
Andere religies; alleen binnenshuis
Acceptatie want geen enkele meerderheid
Deze verdraagzaamheid uniek in Europa
Slide 17 - Slide
Wetenschap (1)
17e eeuw: wetenschappelijke revolutie
Spannende nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen (Newton - mechanica)
Christiaan Huygens: ontdekker van de telescoop en het slingeruurwerk
Antonie van Leeuwenhoek: Microscoop - bacteriën en rode bloedcellen
Bloei van de handel en de gewetensvrijheid stimuleerde de wetenschap
Slide 18 - Slide
Wetenschap (2)
Niet alleen de natuur werd onderzocht
Hugo de Groot ging uit van de basisrechten van de mens: het recht op leven en zelfverdediging, zeeën en oceanen: vrij
Deze ideeën: geformuleerd op basis van logisch nadenken en niet op geloof/bijbel
Wetenschappers en kunstenaars profiteerden daarvan. God was niet meer de oorzaak van het ontstaan van de wereld