Afweer BS13.4: Transplantatie & bloedtransfusie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 13: 

Afweer

BS4: Transplantatie & bloedtransfusie

Leerdoelen

1. Je kunt beargumenteren welke problemen kunnen ontstaan door antigenen bij transplantaties en bloedtransfusies en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt.

Is het inspuiten van antistoffen uit paardenbloed voorbeeld van actieve of passieve immunisatie?

1. actief
2. passief

Belangrijke aantekening

Immunisatie (= weerstand opbouwen tegen zw.)	Natuurlijk	Kunstmatig
Actief
Passief

Belangrijke aantekening

Immunisatie (= weerstand opbouwen tegen ziekteverw.)	Natuurlijk	Kunstmatig
Actief	Normaal ziekte doorlopen en (B- en T-) geheugencellen opbouwen	(opzettelijk) gevaccineerd worden met alleen antigeen of verzwakte ziekteverwekker
Passief

Immunisatie (= weerstand opbouwen tegen ziekteverw.)	Natuurlijk	Kunstmatig
Actief	Normaal ziekte doorlopen en (B- en T-) geheugencellen opbouwen	(opzettelijk) gevaccineerd worden met alleen antigeen of verzwakte ziekteverwekker
Passief	Antistoffen binnenkrijgen	Antistoffen binnenkrijgen

Voorbeelden? Waarom nodig?

Transplantatie

Een transplantatie is het vervangen van een aangetast weefsel of orgaan.

Acceptor: ontvanger

Donor: leveraar

Afstoting

Bij een orgaan of weefsel dat afkomstig is van een donor kan een afstotingsreactie optreden.

MHC I-eiwitten op donororgaan worden gezien als lichaamsvreemde antigenen en bestreden door het immuunsysteem 

Human Leukocyte Antigen

Het HLA-systeem zorgt bij de mens ervoor dat lymfocyten (witte bloedcellen) lichaamseigen cellen kunnen onderscheiden van lichaamsvreemde cellen.

HLA-matching is belangrijk bij transplantaties om afstoting te voorkomen.

Het HLA-systeem is erfelijk, dus is onderling meer gelijk binnen de familie

Acute afstoting

Acute afstoting is de directe afstoting van een donororgaan of weefsel door de vorming van antistoffen of de reactie van T-cellen.

Donorregister

Bevat gegevens over het ter beschikking stellen van organen na overlijden.

Met de donorverklaring geef je wel of geen toestemming

Opt-out sinds 2020

Bloedgroepen

Op rode bloedcellen zitten antigenen. Het indelen in bloedgroepen gaat via het AB0-systeem.

Bloedgroepen 

genotypes en fenotypes

Twee co-dominante allelen,

Een recessief allel

IAIA    Bloedgroep A

IAi       Boedgroep A

IBIB    Bloedgroep B

IBi       Bloedgroep B

IAIB    Bloedgroep AB

ii          Bloedgroep 0 (nul)

Bloedgroep bepalen

P: stolling met Anti-A

• P heeft dus bloedgroep A

Q: stolling met Anti-B

• Q heeft bloed groep B

R: stolling met anti-A en anti-B

• R heeft bloedgroep AB

S: geen stolling met anti-A of anti-B

• S heeft bloedgroep 0

	A-	A+	B+	B-	AB+	AB-	0+	0-
A-
A+
B+
B-
AB+
AB-
0+
0-

bloedgroep Acceptor

bloedgroep Donor

Transfusie geslaagd!

Dezelfde bloedgroep

Dezelfde resusfactor

Transfusie geslaagd!

Gelijke bloedgroep

Resus+ kan ontvangen van resus-

Transfusie niet mogelijk!

aanwezigheid van anti-A in acceptorbloed

Transfusie niet mogelijk!

aanwezigheid van anti-A in acceptorbloed

Transfusie geslaagd!

AB universele acceptor

Resus+ kan ontvangen van resus-

Transfusie geslaagd!

AB universele acceptor

gelijke resusfactor

Transfusie niet mogelijk!

aanwezigheid anti-A in acceptorbloed

Transfusie niet mogelijk!

Aanwezigheid van anti-A in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie geslaagd!

Dezelfde bloedgroep

Dezelfde resusfactor

Transfusie ongewenst!

aanwezigheid anti-B in donorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid van anti-B in donorbloed

Transfusie geslaagd!

AB universele acceptor

gelijke resusfactor

Transfusie ongewenst!

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie ongewenst!

aanwezigheid anti-A in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-A in acceptorbloed

resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-B in acceptorbloed

resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-B in acceptorbloed

resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie geslaagd!

Dezelfde bloedgroep

Dezelfde resusfactor

Transfusie ongewenst!

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie geslaagd!

AB universele acceptor

gelijke resusfactor

Transfusie ongewenst!

resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-B in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-B in acceptorbloed

resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-B in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-B in acceptorbloed

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie ongewenst!

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie geslaagd!

Dezelfde bloedgroep

Dezelfde resusfactor

Transfusie geslaagd!

AB universele acceptor

Resus+ kan ontvangen van resus-

Transfusie geslaagd!

AB universele acceptor

gelijke resusfactor

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-B in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-B in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anati-B in acceptorbloed

resus- kan niet ontvangen van resus+

Tranfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-B in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-A in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-A in acceptorbloed

resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie geslaagd!

Dezelfde bloedgroep

Dezelfde resusfactor

Transfusie ongewenst!

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid van anti-A en anti-B in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid anti-A en anti-B in acceptorbloed

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Tranfusie ongewenst!

Aanwezigheid van anti-B in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid van anti-B in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid van anti-A in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid van anti-A in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie geslaagd!

Dezelfde bloedgroep

Dezelfde resusfactor

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid van anti-A en anti-B in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Aanwezigheid van anti-A en anti-B in acceptorbloed

Transfusie ongewenst!

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie geslaagd!

O universele donor

gelijke resusfactor

Transfusie geslaagd!

O universele donor

gelijke resusfactor

Transfusie ongewenst!

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie geslaagd!

O universele donor (AB universele acceptor)

Gelijke resusfactor

Transfusie ongewenst!

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie geslaagd!

Dezelfde bloedgroep

Dezelfde resusfactor

Transfusie ongewenst!

Resus- kan niet ontvangen van resus+

Transfusie geslaagd!

O universele donor

gelijke resusfactor

Transfusie geslaagd!

O universele donor

resus+ kan ontvangen van resus-

Transfusie geslaagd!

O universele donor

Resus+ kan ontvangen van resus-

Transfusie geslaagd!

O universele donor

gelijke resusfactor

Transfusie geslaagd!

O universele donor (AB universele acceptor)

resus+ kan ontvangen van resus-

Transfusie geslaagd!

O universele donor (AB universele acceptor)

gelijke resusfactor

Transfusie geslaagd!

Gelijke bloedgroep

resus+ kan ontvangen van resus-

Transfusie geslaagd!

Dezelfde bloedgroep

Dezelfde resusfactor

Stappenplan

1. check of de bloedgroepen matchen*. Ja? ga door naar 2. 

2. check of de resusfactor matcht. Ja? Dan is het een match!

*let hierbij op de antistoffen in het acceptorbloed. Je mag ervan uit gaan dat het donorbloed geen antistoffen meer bevat.

Hemolyse

Bij het contact tussen antigeen en antistof ontstaat een bloedprop.

Bij hemolyse, de afbraak van rode bloedcellen komt vervolgens hemoglobine vrij in het bloedplasma.

Door enkel rode bloedcellen toe te dienen wordt de kans op een afweerreactie kleiner.

Resusfactor

Resusantigenen

• Rh+ als je het resusantigeen 

     hebt op je bloedcellen.

• Rh- als je geen resusantigeen

     hebt op je bloedcellen.

Resusbaby

• Als de moeder is resusnegatief is en in verwachting is van een resuspositief kind dan komt de resusfactor van de vader. 
• Bij deze zwangerschap levert dat geen problemen op
• Bij bevalling: contact tussen bloed moeder en kind -> moeder maakt anti-resus en geheugencellen 
  
• Bij tweede zwangerschap: anti-resus door placenta naar foetus -> bloedafbraak bij het kindje
  

Welke bloedgroep kan alle bloedgroepen ontvangen?

1. Bloedgroep A
2. Bloedgroep B
3. Bloedgroep AB
4. Bloedgroep O

Welke bloedgroep(en) heeft/hebben de antigenen B

1. Bloedgroep A
2. Bloedgroep B
3. Bloedgroep AB
4. Bloedgroep O

Patiënten met een ernstige vorm van de ziekte van Von Willebrand kunnen behandeld worden door het toedienen van een medicijn met de stollingsfactor VWF. Omdat dit medicijn wordt gemaakt uit bloedplasma van gezonde donoren, bevat het kleine hoeveelheden van de bloedgroep-antistoffen anti-A en anti-B.
Toediening van grote hoeveelheden van dit medicijn kan bij bepaalde bloedgroepen, klontering van rode bloedcellen tot gevolg hebben.
Patiënten van één bepaalde bloedgroep kunnen zonder gevaar voor klontering met dit medicijn behandeld worden.
Welke bloedgroep wordt hier bedoeld?

1. bloedgroep A
2. bloedgroep B
3. bloedgroep AB
4. bloedgroep O

Bepaal de bloedgroep:
Anti-A: klontering
Anti-B: klontering
Anti-Resus: geen klontering

1. AB+
2. AB-
3. 0+
4. 0-

Naar welke lessen wil jij komen tijdens de facultatieve lesweek?

1. Dinsdag 4 maart 4e uur: examenvragen thema 11
2. Woensdag 5 maart 6e uur: examenvragen thema 12
3. Donderdag 6 maart 6e uur: examenvragen thema 13
4. Geen of allemaal

Heb je de leerdoelen onder de knie?

😒🙁😐🙂😃

Waren er lastige onderdelen?
Of heb je nog vragen over bepaalde onderdelen?

Leerdoelen

1. Je kunt beargumenteren welke problemen kunnen ontstaan door antigenen bij transplantaties en bloedtransfusies en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt

Opdrachten: 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39