Les 6: verwijswoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Samengestelde zinnen  &  voegwoorden

Vorige/deze les

Vorige lessen:

... het zinsverband en het bijbehorend voegwoord benoemen in een samengestelde zin. 

... een samengestelde zin terugbrengen tot enkelvoudige zinnen.

... van enkelvoudige zinnen een samengestelde zin maken.

Lesdoel:

Na deze les kun je:

• de juiste verwijswoorden gebruiken in (samengestelde) zinnen.
  

Wat weet je nog over nevenschikkende - en onderschikkende zinnen en voegwoorden?

Dat en Wat

• Keek op de week met Van Kooten en De Bie.
• Kijk en luister goed naar het filmpje en beantwoord de vraag.

• Vraag:
  
• Welke regels over de verwijswoorden ‘wat’ en ‘dat’ haal je uit het filmpje? 
  

Keek op de week
Welke regels over de verwijswoorden ‘wat’ en ‘dat’ haal je uit het filmpje?

Andersomliners

• ‘Andersomliners’ in Zondag met Lubach
  

• Onderwerp, gezegde of lijdend voorwerp worden eerst genoemd. Daarna wordt met een verwijswoord een toelichting gegeven. 
  

Wanneer verwijs je met 'wat'?

• Na de overtreffende trap, verwijs je met wat.
• Dit is het mooiste cadeau, wat ik kon vinden. Het enige wat ik kan bedenken...

• Na onbepaalde woordjes als: ‘alles’ en ‘niets’ verwijs je met wat.
  
• Niets is wat het lijkt. Alles wat ik heb gevonden.  
  

• Als het betrekkelijk voornaamwoord. verwijst naar een hele zin, verwijs je met wat.
  
• Morgen geef ik een feest, wat ik heel leuk vind.
  

Wanneer verwijs je met ‘dit/dat'?

• Dat / Dit
• Is het zelfstandig naamwoord een het-woord? 
• Dan verwijs je met dat en dit.

• Het eten, dat koud is geworden.
  
• Het eten is koud geworden. Dat/dit ga ik niet meer opeten.
  

Wanneer verwijs je met ‘die/deze’?

• Die / Deze
• Is het zelfstandig naamwoord een de-woord? 
• Dan verwijs je met ‘die’.

• De jongen heeft zijn huiswerk niet gemaakt. Welke jongen? Die zijn huiswerk niet heeft gemaakt.
• De jongen, die zijn huiswerk niet heeft gemaakt.
• Deze jongen heeft zijn huiswerk niet gemaakt.

Wanneer verwijs je met 'wie'?

• Als je terug verwijst naar een persoon, gebruik je wie.
  
• Hij is iemand, wie ik niet vertrouw. (Die mag hier ook en is gebruikelijker.)
• De jongen wie ik niet vertrouw. (Die mag hier ook en is gebruikelijker.)

• Na een voorzetsel verwijs je met wie naar personen.
• Dat is de jongen op wie ik niet vertrouw. (niet: waarop) 
• Dat is de jongen met wie ik heb samengewerkt. (niet: waarmee) 

Wanneer verwijs je met waarmee, waarvan?

• Je gebruikt waarmee, waarvan, om te verwijzen naar zaken en begrippen.
  

• Het boek waarover je zo enthousiast vertelde, is me ook goed bevallen.
• Het huwelijk waaraan je vast zit.
• De trein waarmee je naar Parijs ging.

Wanneer verwijs je met 'haar'?

• Is het zelfstandig naamwoord een de-woord? Dan verwijs je met haar.
• De gemeente liet weten dat zij haar plannen niet zal wijzigen.

• Is het duidelijk dat het het-woord naar een meisje/vrouw (iemand van het vrouwelijk geslacht) verwijst, dan verwijs je met haar.
• Het meisje en haar vrienden.

Wanneer verwijs je met 'zijn'?

• Is het zelfstandig naamwoord een het-woord? Dan verwijs je met zijn.
  

• Het management en zijn inspanningen.
• Het managementteam verwacht dat het spoedig zijn inspanningen kan vergroten.

Wanneer verwijs je met 'hun'?

• Hun gebruik je nooit als onderwerp! 
• Hun kwamen te laat in de les. (Dit is fout!)

• Hun gebruik je als bezittelijk voornaamwoord
• Anja noteert hun gegevens op de lijst.
• Is deze auto van hun vader?

Wanneer verwijs je met 'hun'?

• Hun gebruik je als meewerkend voorwerp waar geen voorzetsel voor staat
  

• Ik geef hun een boek. (hun = aan hen).
• Ik schonk hun een kopje koffie in. (hun = voor hen).
• De tranen sprongen hun in de ogen. (hun = bij hen).
• Hij rookt hun te veel. (hun = volgens hen).

• (Het voorzetsel kun je er vaak wel bij denken!)
  

Wanneer gebruik je 'hen'?

• Hen gebruik je als lijdend voorwerp (wie + gezegde + onderwerp?)
• Ik bekijk hen.
• Hij ontslaat hen.

• Hen gebruik je wel na een voorzetsel.
• Ik geef het boek aan hen.
• Hoe gaat het met hen?

Gebruik 'ze' bij twijfel

• Lukt het niet om te bepalen of je 'hen' of 'hun' gebruikt? Gebruik dan ze. 
  

• Ze is vaak goed bruikbaar als alternatief voor hen én hun.
• Ik geef ze (of: hun) het boek. Laat ze (of: hen) maar praten.

• Let op: hen en hun kunnen alleen gebruikt worden om naar personen te verwijzen. Naar dieren, voorwerpen, zaken, enz. verwijs je met ze.
• Ik haal de boeken op en geef ze (niet: hen) aan jou.

Aan de slag!

• Log in bij LessonUp: Grammatica & Zinnen schrijven les 6.
  

• Maak de opdrachten over voegwoorden.
  

Er zijn 3 niveaus: blauw = basis, groen = gevorderd, geel = excellent

• Heb je 5 basiszinnen foutloos gemaakt? Ga dan door met de gevorderde zinnen. 
• Heb je 5 gevorderde zinnen fuotloos gemaakt? Ga dan door met de excellente zinnen.
• Doel = 10 excellente zinnen foutloos maken.

1. Het huis ____________ ik bewoon.

2. De telefoon ____________ jij hebt gekocht.

3. Het meisje ____________ naast mij zit.

4. De vrouw ____________ zo streng is.

5. Een gezin ____________ gelukkig is.

6. Liefde ____________ beantwoord wordt.

7. Het huis aan de kade ____________ te koop staat.

8. Ik zit op de school naast het standbeeld van Napoleon ____________ vanaf volgend jaar ook gymnasiumklassen heeft.

9. Het huis achter de voetbalclub ____________ ik al jaren supporter.

10. Ik zit op de school naast het standbeeld van Napoleon ____________ ooit hele delen van Europa veroverd heeft.

1. De klas is al weg, maar hun rotzooi ligt hier nog! ____________ moeten die zooi wel opruimen hoor.

2. Is dit het meisje ____________ jij later wil trouwen?

3. En is dit dan de ring ____________ jij haar ten huwelijk vragen wil?

4. Wat een stomme jongens waren zij. Vind je ____________ echt zo aardig?

5. Wat een verwende jongens zijn zij. Aan ____________ zou ik geen cadeautjes meer geven!

6. Dus dit is de man ____________ jij de rest van je leven vastzit.

7. En dit is het huwelijk ____________ jij de rest van je leven vastzit.

8. Ik weet niet waar we zijn, maar daar staat een groep locals. Kun jij ____________ de weg vragen?

9. Wat fijn dat zij de weg wisten. ____________ waren erg vriendelijk.

10. Volgens mij heb jij per ongeluk een enorme oude steen uit Drenthe meegenomen. Die zullen ze daar missen! Geef jij ____________ hun hun terug?

1. Volgens journaliste Jessica de Groot ____________ ik op de redactie sprak, deden afgelopen week honderden Nederlanders mee aan de nationale huis- en tuinspinnentelling van het tv-programma vroege vogels, ____________ (2) voor de derde keer werd georganiseerd.

____________ (3) werd gevraagd een week lang alle spinnen te tellen ____________ (4) zij tegenkwamen.

Bij elkaar telden ____________ (5) in deze week ruim vijfduizend achtpotigen. De kruisspin kwam als winnaar uit de bus. Van ____________ (6) werden er 2701 gesignaleerd.

De spin is te herkennen aan zijn achterlijf ____________ (7) witte stipjes samen een kruis vormen. Vorig jaar ging het spinnetje, ____________ (8) graag zijn web tussen groene bladeren maakt, er overigens ook al met de overwinning vandoor.

Op de tweede plek eindigde de grote trilspin ____________ (9) er 530 werden gevonden. Of de tellers nu echt gelukkig waren toen ze de spinnen tegenkwamen, ik weet het niet. Begrijp jij ____________ (10) wel?

Aan de slag!

Lees de tekst. Beantwoord daarna de vragen op de volgende slides.

Hun als onderwerp

1. Wat vind jij van het gebruik van 'hun' als onderwerp?

2. Hoor je het vaak om je heen ('hun' als onderwerp) en gebruik je het zelf als onderwerp?

3. Waarom is het volgens taalwetenschappers efficiënt om hun als onderwerp te gebruiken?

Meer oefenen?

 https://www.jufmelis.nl/extra/Die-of-dat-invullen/die-of-dat-invullen-2

https://www.cambiumned.nl/oefenen/grammatica/woordsoorten/

http://www.stoopned.net/vwo3/HP-oefeningen/Lezen/Clozesignaalwoorden.htm

https://www.coutinho.nl/fileadmin/documenten/eindstreep/H13_oef1.htm

Wat ging goed?

Ik weet wanneer ik welk voegwoord gebruik.

Ja

Nee

Een beetje

Done!