13.5 Het autonome zenuwstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H13 Zenuwstelsel

De Na+-K+-pomp pompt (1) de cel in en (2) de cel uit. Dit kost (3). Dit transport draagt bij aan het handhaven van de (4).
Vul de woorden Na+-ionen, K+-ionen, rustpotentiaal, energie, drie en twee in en maak de zin kloppend.

Ionenverplaatsing

• Na+ en K+ ionen willen met de concentratie mee. Meeste poorten zijn dicht, beetje lekt.
• De Na-K-pomp houdt het concentratieverschil in stand
• Dit is actief transport en kost energie!

1 Rustfase

De neuron wordt geprikkeld (geactiveerd), hierdoor stroomt Na+ van buiten de cel naar binnen. Wat gebeurt er met de lading?

1. De buitenkant van de cel wordt positief, de binnenkant negatief
2. De buitenkant van de cel wordt negatief, de binnenkant positief

2 Prikkel -> depolarisatie

Prikkel zwak:

kleine depolarisatie en herstel naar rustpotentiaal

2 Drempelwaarde

Prikkel sterk genoeg:

Membraanpotentiaal naar -50mV: 

actiepotentiaal

3 Actiepotentiaal

Alle Na⁺ poorten gaan open, cascade

Na de depolarisatie sluiten de Na+ kanalen en gaan de K+ kanalen open. Hierdoor stroomt K+ naar buiten. Wat gebeurt er met de lading in de cel?

1. De binnenkant van de cel wordt weer negatief geladen
2. De binnenkant van de cel wordt weer positief geladen

4 Repolarisatie

Bij 30 mV sluiten de Na⁺ poorten en openen de K⁺ poorten

5 Hyperpolarisatie

K⁺ poorten reageren iets te traag bij bereiken rustpotentiaal

Wat is de juiste volgorde van het actiepotentiaal?

1. Depolarisatie - Repolarisatie - Hyperpolarisatie
2. Repolarisatie - Depolarisatie - Hyperpolarisatie
3. Hyperpolarisatie - Repolarisatie - Depolarisatie
4. Depolarisatie - Hyperpolarisatie - Repolarisatie

Actiepotentiaal

3

4

5

De drempelwaarde wordt bereikt

Ineens is er volledige depolarisatie:

de buitenkant van de cel is negatief geladen

en de binnenkant positief 

(membraanpotentiaal +30mV)

Door andere membraanpotentiaal 

sluiten Na-kanalen.

Ze zijn geblokkeerd en even 

niet meer gevoelig voor prikkels.

K-kanalen zijn nog open, 

de menbraanpotentiaal daalt en herstel. 

Dit noem je repolarisatie

K-kanalen sluiten traag,

de repolarisatie gaat te lang door.

De membraanpotentiaal wordt even te laag 

(te negatief binnen de cel) = hyperpolarisatie

Herstelfase.

Dankzij Na/K-pomp

Tijdens de refractaire periode is er geen actiepotentiaal mogelijk en kan er even geen nieuwe impuls geleid worden. Waarom kan dat niet?

1. Er is nog niet genoeg kalium in de cel voor de repolarisatie
2. Er is nog niet genoeg natrium buiten de cel voor de depolarisatie

Absoluut refractaire periode = Periode na een actiepotentiaal waarin neuron tijdelijk ongevoelig is voor nieuwe prikkels.

Relatief refractaire periode = Periode na een actiepotentiaal, waarin steeds meer Na+-poorten beschikbaar zijn en een extra sterke prikkel tot een nieuwe actiepotentiaal kan leiden.

Door de knopen van Ranvier (waar geen myeline zit) kan de impuls sprongsgewijs over de neuron lopen. Wat zou daarvan het voordeel zijn?

Exciterende neurotransmitter

Stap 1a: Impuls komt aan bij de synaps (presynaptisch membraan)

Exciterende neurotransmitter

Stap 1b: Ca2+ poorten gaan open, Ca2+ ionen stromen de cel in

Exciterende neurotransmitter

Stap 2: Neurotransmitterblaasjes worden gemobiliseerd (klaargezet)

Exciterende neurotransmitter

Stap 3: Blaasjes fuseren met presynaptisch membraan – neurotransmitter in synaptische spleet

Exciterende neurotransmitter

Stap 4: Neurotransmitter bindt aan receptoren op het post-synaptisch membraan

Exciterende neurotransmitter

Stap 5: Na+ poorten openen: depolarisatie, actiepotentiaal bij voldoende prikkeling

Exciterende neurotransmitter

Stap 6: Neurotransmitter wordt afgebroken door enzymen, poorten sluiten

Inhiberende neurotransmitter

Stap 5: K+ poorten openen (K+ naar buiten!), dus hyperpolarisatie!

X

X

Neuron P geeft een neurotransmitter met een inhiberende werking af.

1. Waar
2. Niet waar

De drempelwaarde van neuron Q wordt niet bereikt.

1. Waar
2. Niet waar

HW bespreken/vragen over 13.4?

13.5 Het autonome zenuwstelsel

Leerdoelen

• Je leert de verschillende indelingen van het zenuwstelsel kennen.
• Je kunt het verschil uitleggen tussen het centrale en perifere zenuwstelsel.
• Je kunt het verschil uitleggen tussen het animale en autonome zenuwstelsel.
• Je kunt het verschil uitleggen tussen het orthosympatische en parasympatische zenuwstelsel uitleggen.

Indeling van het zenuwstelsel
(BINAS 88B)

Indeling op plaats (anatomie):

• Centraal zenuwstelsel (CZS) => Bestaat uit
  neuronen van de hersenen en het ruggenmerg
   met hun cellen.
• Perifeer zenuwstelsel => alle zenuwen samen,
  die zintuigen verbinden met het CZS en het
  CZS met spieren en klieren. Sensorisch & motorisch

BINAS 88B

Indeling van het zenuwstelsel

Indeling op functie

• Animaal zenuwstelsel: Regelt het contact met de omgeving door de informatie uit zintuigen te verwerken en op een juiste manier te koppelen aan je spieren => Bewust
  
  
• Autonoom zenuwstelsel: Regelt je ademhaling, de werking van je hart en andere inwendige organen => Onbewust

Iemand schrijft een brief.
Is op dat moment het animale en/of autonome zenuwstelsel actief?

1. Het autonome zenuwstelsel
2. Het animale zenuwstelsel
3. Zowel het animale als het autonome zenuwstelsel
4. Geen van beide zenuwstelsel

Autonoom zenuwstelsel

• Orthosympatisch zenuwstelsel: actie. Het ondersteunt de werking van je skeletspieren.
  
  
• Parasympatisch zenuwstelsel: rust en herstel van je lichaam.
  
  
• Antagonistische werking = tegengestelde werking
  

Het motorische zenuwstelsel is een onderdeel van het ... zenuwstelsel.

1. Anatomische
2. Functionele
3. Perifere
4. Animale

Het orthosympatische zenuwstelsel is een onderdeel van het ... zenuwstelsel.

1. Autonome
2. Functionele
3. Perifere
4. Animale

BINAS 88B

Orthosympatisch zenuwstelsel

• Actief bij inspanning
• Zorgt voor snelle hartslag, snelle ademhaling en remming vertering.
  
  
• Grensstreng => streng zenuwknopen langs het ruggenmerg.
• Organen verbonden met orthosympatisch zenuwstelsel

Parasympatische zenuwstelsel

• Organen verbonden via de zwervende zenuw.
  
  
• Zorgt voor een lagere hartslag, langzame ademhaling & stimuleert vertering.
  

Dubbele innervatie

• Organen zitten gekoppeld aan zowel het para- als het orthosympatisch zenuwstelsel.
• Parasympatisch gaat via de zwervende zenuw.
• Orthosympatische gaat via de grensstrengen.

Huiswerk

• 13.5 Het autonome zenuwstelsel
• Vraag 1 t/m 9.

Klaar?!

Examentrainer H13