Thema 3: B5+B6

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

Thema 3: Basisstof 5 en 6

variatie in genotypen en evolutie

Basisstof 5

variatie in genotypen

wat weet jij nog van de vorige les?

Leerdoelen basisstof 5

- Je kunt beschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

- Je kunt omschrijven wat een mutatie is en je kunt omschrijven hoe kanker ontstaat.

Ongeslachtelijke voortplanting

• Een deel van het organisme groeit uit tot een nieuw individu
  
• Stekken, knollen, weefselkweek
• Groei vindt plaats door mitose (gewone celdeling)

Genotype van ouder is gelijk aan de nakomelingen 

Geslachtelijke voortplanting

• Versmelten van twee geslachtscellen (eicel+zaadcel)
• Door meiose bevatten geslachtcellen verschillende allelen
• Afhankelijk van toeval

Genotype van ouders is verschillend van de nakomelingen

Variatie in genotype dus!

Mutatie

= Een plotselinge verandering van het genotype

Voorbeeld: 

Een individu van wie een gemuteerd gen tot 

uiting komt in het fenotype = mutant

 

In lichaamscellen

• Als een mutatie optreedt in één lichaamscel heeft dit meestal geen gevolgen
• Het genotype van alle andere lichaamscellen blijft hetzelfde

In geslachtscellen

• Kan dit wel grote uitwerking hebben
  
• Als betrokken bij bevruchting
  
• Elke lichaamscel van de nakomeling bevat dan het gemuteerde gen
  

Mutagene invloeden

= Stralingen en chemische stoffen (dus van buitenaf!) die invloed hebben op mutaties

• Radioactieve straling
  
• Röntgenstraling
  
• Ultraviolette straling
  

Chemische stoffen:

• Sigarettenrook
  
• Asbest
  

Ontstaan van kanker

• Ergens in het lichaam gaat een cel ongeremd delen
  
• Oorzaak: door mutatie veranderen cel eigenschappen (geen stop)
• Er ontstaat een gezwel en de bouw van het weefsel wordt verstoord

Basisstof 6

evolutie

dit is examenstof!

Dit kan tegen geloof in gaan, helaas is dit in Nederland verplichte examenstof!

Leerdoelen basisstof 6

-Je kunt omschrijven wanneer organismen tot één soort behoren

-Je kunt beschrijven wat de evolutietheorie inhoudt en hoe geslachtelijke voortplanting, mutatie en natuurlijke selectie bijdragen aan het ontstaan van nieuwe rassen en soorten. 

Soorten en Rassen

• Een organisme kan vruchtbare nakomelingen krijgen met een organisme van dezelfde soort. 

• Een ras is een variatie binnen de soort, denk aan honden.

• Verschillende rassen behoren tot dezelfde soort, en kunnen dus vruchtbare nakomelingen krijgen.

Wat is evolutie?

Evolutie is de ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderd en/of verdwijnen.

Veranderingen in genotypen

• Populatie= een groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied die zich met elkaar kunnen voortplanten.
  
• Nieuwe genotypen ontstaan(voortplanting & mutaties)
• Diversiteit in een populatie
  

Natuurlijke selectie

Proces dat leidt tot het overleven van een organisme dat zich vergeleken met soortgenoten het best heeft aangepast aan de omgeving.

survival of the fittest:

niet de sterkste overleeft maar de best aangepaste

Natuurlijke selectie wordt bepaalt door:

• Het genotype
• Het milieu
  

Het onstaan van nieuwe soorten

• Mutaties(verandering van het gen)
• Verandering in genen = verandering fenotype
• De meest aangepaste soort komen dan 

       het meest voor

• Isolatie(twee soorten= twee populaties)
  

isolatie

Huiswerk

basistof 5 verandering van genotype opdracht 1-6

basistof 6 evolutie opdracht 1-6