Ordening

• Biologie
• natuur & gezondheid
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

ORDENEN

Thema 3

Ordening

Wat gaan we doen?

Korte bijles over Ordening

3.1 t/m 3.5

3.1: Steeds kleinere groepen

Lesdoelen:

• Je kunt organismen indelen in hoofdgroepen en rijken
• Je kunt celkenmerken benoemen van Planten, Dieren, Schimmels en bacteriën
• Je kunt de groepen benoemen die ontstaan bij verdere verdeling van een Rijk

Kenmerken

• Bij het ordenen van organismen kijk je naar de Kenmerken.
• Een kenmerk is waarmee je een organisme kan onderscheiden van een ander organisme

Hoofdgroepen en Rijken

• Al het leven op aarde wordt ingedeeld in 2 hoofdgroepen:
• EUKARYOTEN en PROKARYOTEN
• De prokaryoten zijn weer ingedeeld in 2 rijken en eukaryoten in 5 rijken

Prokaryoten

• Eencellig
• Geen celkern 
• Rijken: Bacteriën en Archaea

Eurkaryoten

• één of meercellig
• Wel een Celkern
• Rijken: Chromista, Protozoa, Schimmels, Planten en Dieren, 

Chromista 

• Het rijk van de chromisten bestaat uit eencellige en meercellige eukaryoten.

Protozoa

• Het rijk van de protozoa (letterlijk betekent dit 'oerdieren' of 'eerste dieren') bestaat uit eencellige eukaryoten. De amoebe is een mooi voorbeeld daarvan.

Schimmels

• Er bestaan meer dan  11000 soorten schimmels op aarde
• Tot de schimmels behoren zowel meercellige organismen zoals paddenstoelen alsook eencellige organismen zoals gisten.  (zoals bakkersgist in brood)

Planten

• Planten ken je waarschijnlijk wel. 
• Bomen, struiken, bloemen zijn allemaal voorbeelden van planten
• Planten doen aan Fotosynthese

Dieren

• Daar zijn ze dan Dieren
•  We gaan verder dit hoofdstuk de dieren ordenen

Celkenmerken

• Bij het ordenen kijken biologen eerst naar celkenmerken
• 
  
• Voorbeeld hoe biologen ordenen 
• Celkern? Ja --> Eurkaryoot nee --> Prokaryoot
• Celwand Ja --> Bacterie/archea, plant, schimmel
• Bladgroenkorrels? Ja --> Plant

Steeds kleinere groepen

Dit overzicht moet je kunnen dromen 

op de toets

Vertakkingsschema

De indeling van steeds kleiner wordende groepen doe je in een vertakkingsschema

3.3 Dieren

Leerdoelen

• Je kunt dieren indelen op de grond van skelet en symmetrie
• Je kunt kenmerken en voorbeelden benoemen van 6 stammen in het dierenrijk

Symmetrie

• Bij veel organismen is de lichaamsbouw symmetrisch
• Veel soorten dieren zijn tweezijdig symmetrisch (net als de mens) --> op 1 manier symmetrisch te verdelen
• Sommigen zijn veelzijdig symmetrisch --> Op meerdere manieren symmetrisch te verdelen
• Sommigen zijn ook niet symmetrisch.

Skeletten

• Dieren zijn ook in te delen op basis van skelet, dat geeft het dier stevigheid en bescherming
•  Er zijn verschillende soorten skeletten
• Inwendig en uitwendig
• Sommige dieren zoals kwallen hebben geen skelet, dieren zonder skelet leven vaak in het water.

Indeling

• Zoals je nu weet kan je dieren indelen in stammen op basis van symmetrie en skelet
• Er zijn 34 dierenstammen, enkelen zijn:
•  Sponsdieren, neteldieren, weekdieren, stekelhuidigen, geleedpotigen en gewervelden

3.4 Planten

Lesdoelen

• Je kunt kenmerken benoemen van vaatplanten en groenwieren
• Je kunt kenmerken benoemen van zaadplanten en sporenplanten

Vaatplanten

• De meeste planten zijn vaatplanten.
• Vaatplanten transporteren stoffen door hun vaten
•  Veel vaatplanten maken zaden aan en zijn dus Zaadplanten. Zaadplanten hebben stengels, bladeren, bloemen en wortels
  
• Anderen maken weer sporen aan met voortplantingscellen dat zijn Sporenplanten. Sporenplanten hebben bladeren, stengels, wortels maar geen bloemen. 
• Sporenplanten kunnen sporendoosjes bovenin de stengel (mos) hebben of sporenhoopjes onder het blad (varen)

Zaadplanten

Sporenplanten

Groenwieren

• Wieren --> Ook wel algen genoemd 
• Geen wortels, stengels, bladeren of bloemen
• Voortplanting door sporen of celdeling
• Groenwieren zin één- of meercellige organismen met bladgroenkorrels

Groenwieren

Eencellig                                                                              Meercellig

Boomalg                                                           Zeesla 

3.5 Schimmels

Lesdoelen

• Je kunt kenmerken benoemen van schimmels
• Je kunt uitleggen dat schimmels zowel schadelijk als nuttig kunnen zijn en hiervan voorbeelden geven

Bouw

• Celwand, Vacuole, celkern
• Schimmels kunnen één- of meercellig zijn
• Gisten zijn eencellige schimmels.
• Schimmeldraden zijn meercellige schimmels

Voortplanting

• Gisten planten voort door celdeling, cel ontstaat uit knop
• Meercellige schimmels planten voort door sporen
• Bij sommige schimmels zitten de sporen in een bepaald orgaan (paddenstoel)

Nut en schade

• De meeste soorten schimmels voeden zich met dode planten of dierenresten. Dat is nuttig van zo wordt de natuur opgeruimd
• Maar sommige schimmels kunnen ziekten veroorzaken bij planten of dieren dat heet een infectie

Biotechnologie

• Verzamelnaam voor technieken waarbij mensen andere organismen gebruiken voor producten
• Denk maar aan het antibioticum Penicilline
• Dat is van de penceelschimmel
• Hiermee worden bacteriële infecties bestreden

3.6 Bacteriën

Leerdoelen:

• Je kunt kenmerken benoemen van bacteriën
• Je kunt uitleggen dat bacteriën zowel nuttig als schadelijk kunnen zijn, en voorbeelden hiervan geven

Kenmerken

• Prokaryoot 
• Geen celkern, Celwand
• eencellig
• Planten voort door celdeling

Nut en schade

• Bacteriën in je darmen helpen met de vertering van voedsel. En een laagje op de huid beschermt tegen ziekteverwekkers
• Bacteriën in de bodem ruimen dode organismen op (ze voeden zich met dode resten van organismen)
• Deze bacteriën waren nuttig, maar en zijn ook gevaarlijke bacteriën die je ziek kunnen maken zoals: Salmonella en Cholera
• Deze ziekten zijn te bestrijden met antibiotica

Biotechnologie

• Net als schimmels worden bacteriën gebruikt om producten mee te maken
•  Denk maar aan zuurkool of yoghurt. 
• Yoghurt krijg je door aan melk melkzuurbacteriën toe te voegen. Die zetten een deel van de melk om in melkzuur en dat maakt de yoghurt dik en zuur
• Bij zuurkool maken melkzuurbacteriën de zuurkool zacht en zuur

01:54

Maar wat voor bacteriën worden dan toegevoegd? en wat gebeurt er dan met de melk?

02:13

Hoe doen ze dat?

1. Celdeling
2. Sporen

02:40

Is dit een goor wijf of niet

1. Ja
2. Nee

Is alles Duidelijk?

Zo ja?

Probeer de D-toets online te maken

Ik ga een oefentoets nog maken dus die komt er ook nog aan