Beeldbeschrijving

• Beeldende vorming
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo
• Leerjaar 3

Beeldbeschouwen:

Wat zie je?

inhoud

1. wat zie je?

2. Materiaal, textuur

3. Contouren

4. Compositie

5. Ruimte

6. Licht

7. Kleur

8. Beweging

9. Standpunt

10. Functie

Wat zie je? 

Salvador Dali

"De volharding van de herinnering"

Gaat over visioen van Dali, over camembert, over vergaan van de tijd en over verval. Hijzelf staat ook in het schilderij. Daarnaast gaat het ook over vananderingen in Dali zijn leven.

Hoe zie je dat in het schilderij?

Klassikaal

Bekijk het korte fragment van de speech van Martin Luther King tijdens de demonstratie voor vrijheid en gelijkheid op 28 augustus 1963 in Washington.

De gehele speech duurt 17 minuten.

Materiaal, penseelvoering en textuur 

Elke kunstenaar heeft een eigen manier waarop hij/zij het penseel gebruikt, van schetsmatig tot heel nauwkeurig, van egaal en glad of ruw, ruig en borstelig. Dit heet penseelvoering. Onder textuur wordt het oppervlak van de verf verstaan, dat kan glad, ruw of grof zijn. 

Paul Cezanne

Mand met appelen 1893

Adriaen Coorte 
stilleven met asperges 1697

Tames Oud

Schelpenzee 1938

Anton van Dyck 
Lady Frances Cranfield 1627

Contouren

Een kunstwerk bestaat uit verschillende, losse elementen, die samen een geheel vormen. 
De begrenzing van delen noemen we contouren of omtreklijnen. Contouren kunnen hard en lijnmatig zijn, maar ook brokkelig of zacht. 

Lijntekening

Schilderij kippen

Lineair - Picturaal

Sommige schilderijen zijn lineair, dat zijn tekenachtige, lijnmatige schilderijen. De contouren zijn scherp en duidelijk.

Picturaal: schilderachtige overheerst. Contouren zijn zacht en de overgangen vaag. 

Lineair

Picturaal

Wat is compositie?

Compositie is de manier waarop de onderdelen van een kunstwerk geordend worden. 

Iedere compositie heeft een ander effect op het kunstwerk.

Johannes Vermeer, Meisje met de 

parel ± 1665-1667, olieverf op doek

Symmetrische compositie

Een symmetrische compositie wordt gekenmerkt doordat het werk is te verdelen in 2 helften die min of meer elkaars spiegelbeeld zijn. Dat kan heel precies, maar dat hoeft niet. De spiegeling kan horizontaal, verticaal of diagonaal zijn. 

Symmetrie heeft een statisch (rustig, stilstaand) effect.

Asymmetrische compositie

Is er geen symmetrie aanwezig dan noemen we de compositie asymmetrisch. Het heeft een dynamisch (druk, beweeglijk) effect.

Centrale compositie

Als je aandacht naar het midden van het beeldvlak wordt getrokken, spreken we van een centrale compositie. 

Een centrale compositie heeft een statisch effect.

Geometrische compositie

In de compositie zijn geometrische vormen te herkennen, zoals een rechthoek, cirkel of driehoek. 

Een geometrische compositie heeft een statisch effect.

Driehoeks compositie

In de compositie is de vorm van een driehoek te herkennen. De belangrijkste onderdelen in de voorstelling zijn binnen deze driehoek geplaatst. Een driehoekscompositie kan een statisch of dynamisch effect hebben, afhankelijk van de voorstelling.

Statisch

Over-all compositie

Alle onderdelen van de compositie zijn hetzelfde, doen patroonachtig aan en staan verspreid over het beeldvlak. 

Ze lijken buiten het schilderij tot in het oneindige door te kunnen gaan.

Het kan een statisch of dynamisch effect hebben, afhankelijk van de voorstelling.

Horizontale compositie

De onderdelen van een compositie zijn vooral horizontaal gerangschikt, Een horizontale compositie heeft een statisch effect. 

Verticale compositie

De belangrijkste onderdelen zijn in een verticale lijn geordend, van boven naar beneden. Ook dit heeft een statisch effect. 

Diagonale compositie

In een diagonale compositie zijn de onderdelen diagonaal geordend of er zit een diagonale richting in. 

Dit heeft een dynamisch effect.

Herhaling 

Wanneer gelijksoortige vormen, kleuren en lijnen op een regelmatige manier in een compositie terugkomen.

Het kan een statisch of dynamisch effect hebben, afhankelijk van de voorstelling.

Dynamische compositie

Een compositie waar beweging in zit of in lijkt te zitten. Bijvoorbeeld door diagonale lijnen en uitstekende delen. Dit heeft een dynamisch effect. 

Afsnijding 

Een gedeelte van de afbeelding staat niet op het beeldvlak, het wordt door het de rand afgesneden.

Hierdoor ontsaat het effect van ruimte/diepte.

Overlapping compositie

De onderdelen van een compositie staan achter andere onderdelen, waardoor je die andere onderdelen maar gedeeltelijk ziet. 

Daardoor lijkt het of de vormen achter elkaar in de ruimte staan. Hierdoor ontsaat het effect van ruimte/diepte.

 Ruimte 

Ruimte

Overlapping - verkleining - afsnijding

Naast perspectief kan je ook overlapping, verkleining en afsnijding gebruiken in je werk. Ook daarmee creer je ruimte in je werk.

Overlapping

Onderdelen over elkaar heen plaatsen.

Daardoor lijken de bomen op de achterste rij verder weg.

Verkleining

Voorwerpen groot op de voorgrond en klein op de achtergrond. Daardoor lijken de boten op de achtergrond verder weg.

Afsnijding

Voorwerpen aan de rand van het papier afnijden. Daardoor wordt een tekening veel ruimelijker.

(atmos)sferisch perspectief

De kunstenaar laat ruimte zien door kleur: vooraan warme heldere kleuren, en hoe meer naar achteren hoe koeler en vergrijsde kleuren. 

Licht /       Schaduw

Zonder licht kunnen we niet zien. Zonder licht is er ook geen schaduw. 

Als ergens licht op valt dan krijg je schaduw. Er zijn verschillende soorten schaduw: 

Eigenschaduw: Dit is de schaduw die ontstaat óp het belichte object. Het benadrukt de vorm van dat object en geeft het object plasticiteit. 

 Slagschaduw: De slagschaduw is de schaduw

die een belicht voorwerp werpt op zijn omgeving (dit kan bijvoorbeeld een ander object zijn). Deze schaduw is geen onderdeel van het object maar van zijn omgeving, en benadrukt de ruimte. 

Licht/donker contrast: schilderis gebruiken licht en schaduw om de ruimte aan te geven. Extreem licht/donker noemen we Clair-obscur

Licht als onderwerp

Symboliek

Spiegeling en reflectie

Kleur als emotionele waarde: sommige kleuren hebben een gevoelswaarde. bv. grijze kleuren = droevig, geel = vrolijk

Kleur als symboolwaarde: bijvoorbeeld

wit = onschuld, blauw = water, rood = duivel

Beweging

Beweging

Beweging

Beweging in een schilderij is een illussie - het is er niet echt maar lijkt alsof. De kunstenaar koos 1 moment uit om de hele beeging te suggureren. De ogen maken de bevroren beweging op het doek af. 

Dit kan ook door rimte, herhaling gemaakt worden. 

Ritme / herhaling

Vage vormen, strepen / lijnen

Standpunt

Het standpunt hoe de kunstenaar het schilderij heeft gemaakt: hoog - zoals een vogel, laag - zoals kleine dieren of kinderen, of op ooghoogte. 

Laag standpunt

Hoog standpunt

Functie / betekenis

Met alles wat je nu weet, kun je gaan bedenken wat de bedoeling is van het schilderij. Wat wil de kunstenaar ons vertellen? Soms kan de titel hulpzaam zijn. 

Verteld het een verhaal, symbool, decoratie, emoties, kunst-om-kunst

Slagveld

De dood

Decor klaprozen

Emoties