3.4 Onderwijs: een wondermiddel?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H3 Verzorgingsstaat

3.4 Onderwijs: een wondermiddel?

Leerdoelen

• Je kunt de invoering van de leer- en kwalificatieplicht verklaren aan de hand van de theorie van De Swaan.
• Je kunt drie tegenstellingen in de samenleving benoemen die een beroep doen op de verbindende functie van de verzorgingsstaat en deze toelichten.
• Je kunt een beargumenteerd standpunt innemen over de manier waarop de verheffende en verbindende functie van de verzorgingsstaat worden ingevuld door het onderwijs.

Onderwijs: een wondermiddel?

De verzorgingsstaat wil verheffen en verbinden. Het onderwijs speelt daarbij een centrale rol. Maar wat houdt die rol in? En hoe goed lukt dat eigenlijk?

De Onderwijsraad vreest een toename van kansenongelijkheid, omdat ouders met meer geld meer begeleiding kunnen betalen voor hun kind.

• Steeds meer leerlingen krijgen privaat onderwijs -> Bijles, huiswerkbegeleiding, examentraining.
• Ouders investeren om schoolprestaties te verbeteren en slaagkansen te vergroten. 
• Ouders hechten enorm belang aan goede opleiding en diploma's voor hun kinderen. Niet altijd vanzelfsprekend in het verleden.

• In 1901: Invoering van de leerplicht in Nederland -> Kinderen van 6 tot 12 jaar verplicht onderwijs te volgen.
• Wet later aangepast; nu leerplicht van 5 tot 16 jaar, met kwalificatieplicht sinds 2007.
  

Kwalificatieplicht -> minimaal niveau van havo, vwo of mbo niveau 2 of hoger of 18 jaar.

De Swaans Theorie;

• Verband tussen leerplicht en opkomst van de verzorgingsstaat.
  
• Door industrialisatie behoefte aan goed opgeleid personeel.
  
• Collectieve-actieprobleem op de arbeidsmarkt opgelost door leerplicht.
  
• Uitbreiding leerplicht wordt ook verklaard ->Arbeidsmarkt stelt steeds hogere eisen aan personeel -> om negatieve effecten te voorkomen moet onderwijs meespelen
• Onderwijs tot twaalf jaar volstaat niet meer in kenniseconomie.

Wat is de maatschappelijke taak van het onderwijs?

Voorbereiding op arbeidsmarkt én vorming van burgers. 2 opvattingen:

1. Opvoeden tot verantwoordelijke burgers -> Kennis, vaardigheden, normen, waarden, democratisch burgerschap. Daarnaast -> Nationale geschiedenis en cultuur.

2. Individuele ontplooiing als hoofddoel:

Ontwikkelen van kritisch vermogen.

Zelf vormgeven van eigen toekomst en maatschappij.

Wat is de maatschappelijke taak van het onderwijs?

Het onderwijs heeft een combinatie van de 2 opvattingen, vooral sinds de invoering :

Verheffen -> Ontplooiing en integratie in samenleving.

Verbinden -> Creëren van sociale cohesie. 

Ongelijke kansen: een probleem?

Sociale ongelijkheid -> Ongelijke onderwijskansen 

Van Heek: Ongelijke onderwijskansen zijn onrechtvaardig en onwenselijk- > talent gaat verloren, afkomst mag geen rol spelen.

De verzorgingsstaat heeft een verbindende functie waarin gestreefd wordt naar 'legitieme' verschillen en voorkomen van te grote verschillen tussen groepen.

Wat doet de overheid aan inkomensverschillen?

3 Tegenstellingen in de Samenleving;

Arm en rijk;

• Hogere belastingtarieven naarmate inkomen stijgt.
  
• Voorkomen van inkomen verlies
• Verkleint inkomensverschillen en herverdeelt inkomen doormiddel van het stelsel van sociale zekerheid

Oud versus jong: de tegenstelling van de toekomst?

Nederland vergrijst 

Verbindingsprobleem: Wie 'profiteert' het meest en wie betaalt de rekening?

• Jongeren 'zijn bang' voor belastingen voor voorzieningen die mogelijk niet meer beschikbaar zijn.
  
• Ouderen bezorgd over hun oude dag zonder voldoende voorzieningen.

Oud versus jong: de tegenstelling van de toekomst?

Mogelijke oplossingen:

• Beperken van pensioen- en zorgkosten.
  
• Vergroten van het aantal werkenden.

De politiek is aan zet om een oplossing te bereiken

Maakt een migratieachtergrond uit?

Jongeren met migratieachtergrond vaak in nadeel volgens statistieken: lagere niveaus, vaker werkeloos, minder loon.

Verklaring: Minder cultureel kapitaal en financiële middelen, taalachterstand en discriminatie.

Rol van Onderwijs;

Verbindende functie: tegengaan van vooroordelen en discriminatie.

Verheffende functie: voorbereiden op rol als burger en de arbeidsmarkt.

Onderwijs: wondermiddel om te verheffen en verbinden?

Ondanks leerplicht en kwalificatie plicht blijven ongelijke kansen bestaan.

 Het onderwijs slaagt er niet goed in verschillen in cultureel startkapitaal te overbruggen. 

Privaat onderwijs vergroot dit 

Moet er meer aandacht worden besteed aan verheffende en verbindende functies van de verzorgingsstaat?

Lezen H3.4 Onderwijs: een wondermiddel?

Blz.  149 t/m 154

Opdrachten maken: 1 t/m 5

Opdrachten