Les 1 - klassiek en Hedendaags (Vivaldi)

• Muziek
• Kunst
• +3
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Introduction

In deze les maken leerlingen kennis met het gebruik van klassieke muziek in films en series. Ze onderzoeken een fragment uit Wednesday en analyseren het verschil tussen dit filmfragment en een fragment gespeeld door een symfonieorkest. Daarnaast gaan ze aan de slag met het maken van hun eigen beeldende interpretatie van de muziek.

Instructions

intro (10 min)

Start de les met een klassikale vraag stellen:

Wie luistert er weleens naar klassieke muziek?

Echt niemand? Waarschijnlijk is het antwoord dat geen of enkele leerlingen naar klassieke muziek luisteren. Maar stiekem horen ze klassieke muziek veel vaker:

Laat nu een stukje zien uit de serie Wednesday,2022 van Netflix (1.50 min). bespreek daarna de volgende vragen:

• Wat valt op aan de muziek in deze scène?
• Zou je deze muziek ook thuis of op de fiets luisteren?
• Had je verwacht om in een serie uit 2022 klassieke muziek te horen?

In films en series wordt vaak (klassieke) muziek gebruikt. Muziek kan zorgen voor een extra sfeer of emotie in een scène. Maar het kan ook een bepaalde sfeer versterken of de kijker extra informatie geven. De komende lessen gaan we kijken hoe klassieke muziek wordt ingezet bij films en series en wat het verschil is tussen klassieke en moderne muziek.

(20 min Onderdeel A) Klassiek en modern? 

Je kan deze opdracht klassikaal doen maar leerlingen ook zelfstandig laten werken in tweetallen. Hiervoor hebben we een werkblad ontwikkeld wat hier terug te vinden is.

De serie Wednesday draait om Wednesday Addams, die door haar ouders naar een speciale school voor buitenbeentjes, vampiers en weerwolven wordt gestuurd. Verschrikkelijk vindt ze het, tot ze tot haar grote vreugde ontdekt dat er in de buurt van het internaat een gruwelijk monster leeft. Bekijk met de klas nogmaals het fragment uit de introductie.  In dit filmfragment speelt Wednesday een stukje van componist Antonio Vivaldi - Winter I. Allegro Non Molto. Bekijk met de klas een fragment waarin dit stukje wordt gespeeld door een symfonie orkest (tot 1.20 min). 

Bespreek met de klas de volgende vraag:

• Welke verschillen zie je tussen beide fragmenten?

In de serie zie je alleen een cello en geen verdere instrumenten. Als je goed kijkt naar de hand, zie je dat de cello in de serie niet bespeeld wordt. Je kunt dit zien doordat de linkerhand niet of nauwelijks beweegt. Om verschillende toonhoogtes te maken op een cello gebruik je je vingers om ombeurten één van de vier snaren in te drukken en met je rechterhand over de snaren te strijken met een strijkstok. Dit komt heel precies! Ook zie je veel meer afwisseling in de beelden. De camera wisselt veel vaker van standpunt en laat meer gezichtsuitdrukkingen zien.

In een film wordt nagedacht over ieder shot. Een shot is een ononderbroken filmopname, die begint op het moment dat de camera persoon op ‘record’ drukt en eindigt wanneer de camera persoon op ‘stop’ drukt, waarna de camera of acteurs zich verplaatsen. Een scène is meestal opgebouwd uit meerdere shots, zoals een muur bestaat uit meerdere stenen. Bekijk opnieuw met leerlingen het fragment uit Wednesday. Laat ze klappen op het moment dat de camera van shot wisselt.

Ze zullen zo ervaren dat in dit korte stukje film al ongeveer 20 shot wisselingen zitten. Die zijn allemaal zo gemonteerd dat ze passen op de muziek.

Ritme en sfeer is dus niet alleen in de muziek heel belangrijk maar ook in film. Hoe wisselen de shots elkaar af? Gebeurd dit snel achter elkaar of juist heel langzaam? Vooral bij videoclips wordt hier goed naar gekeken. De beelden moeten passen bij het ritme van de muziek en de muziek versterken. Het moet voor de kijker een logisch harmonieus geheel zijn.

Richt je aandacht met de klas nu specifiek op de muziek en luister nog eens goed naar beide versies. Beluister beide fragmenten zonder beeld erbij.

Wat valt je op/ welke verschillen hoor je? Probeer dit te beschrijven door woorden te gebruiken als hoog, laag, snel, langzaam, complex, eenvoudig, luid, zacht, droog, glad, vloeiend.

In de serie is de muziek veel sneller dan het origineel. De melodie/solo lijn wordt in de serie door een cello gespeeld, maar is origineel geschreven voor viool. In de serie klinkt de melodie dus lager. Het orkest speelt het muziekstuk zoals Vivaldi ooit bedacht heeft. Als je goed luistert kun je verschillende instrumenten onderscheiden. In de serie is dit veel moeilijker te horen, doordat de muziek is bewerkt door een computer. Je hoort bijvoorbeeld geen Klavecimbel of barokorgel. In de serie zijn er ook geluidseffecten toegevoegd zoals de ontploffing (wat je ziet gebeuren in de scene)

Hoor je bij beide fragmenten dezelfde instrumenten?

Welke instrumenten hoor je?

Je ziet een barokorkest spelen met verschillende instrumenten: viool, altviool, cello, contrabas, klavecimbel (voorganger van de piano), barokorgel en een luit. In deze versie wordt Vivaldi echt gespeeld op oude instrumenten uit de tijd van de Barok (de tijd van Vivaldi). Sommige instrumenten zijn dus al zo’n 300 jaar oud!

Waarom denk je dat de regisseur van Wednesday ervoor gekozen heeft om juist deze muziek te gebruiken?

(40 of 10 min onderdeel B) Videoclip voor Vivaldi

In dit onderdeel maken de leerlingen een korte videoclip bij een fragment uit de compositie Winter van Vivaldi. Ze kunnen zelf filmbeelden maken of gebruikmaken van onze beeldbibliotheek. Hier vinden ze ook de muziekfragmenten en een werkblad terug.Liever een korte versie van deze opdracht? We beschrijven ook een 15 min versie.

Het stukje muziek wat we geluisterd hebben is onderdeel van Vivaldi’s beroemdste compositie: De Vier Jaargetijden (1718). De Vier Jaargetijden bestaat uit vier muziekstukken die allemaal een seizoen verbeelden. Vivaldi wilde zijn ervaring van de natuur omzetten in muziek. Hoe je de natuur hoort en ervaart, compleet met de gevoelens die daarbij komen kijken. Je hoort niet alleen natuurgeluiden in de muziek maar ook het drama wat de seizoenen meebrengt. Bekijk eventueel nog een keer het fragment uit van het symfonieorkest zodat je met leerlingen de volgende vraag kan bespreken:

Waaraan kan je horen dat dit stuk over de winter gaat?

Zodra je De winter (L’inverno) hoort, krijg je het bijna koud. De muziek rilt met trillende, bibberende tonen en wringende samenklanken. Ook spelen de violen hoog, zodat ze ijzig klinken. In het tweede deel laat Vivaldi je even opwarmen: terwijl de regen buiten tegen de ramen tikt met getokkelde tonen klinkt binnen het knapperende haardvuur door in de warme melodie. Een spannende tocht over het ijs hoor je in het derde deel, met een zoekende melodie die steeds twijfelend op en neer gaat en soms uitglijdt.

Laat leerlingen nu in groepjes van maximaal 3 aan de slag gaan met het maken van een korte videoclip van 1 minuut bij een fragment uit Winter. Geef ze de opdracht mee om goed te kijken welke beelden waar passen op de muziek zodat ze aansluiten bij het ritme van de muziek zoals ze ervaren hebben tijdens de klap opdracht. Geef leerlingen de volgende informatie mee:

1.Kies met je groepje een van de fragmenten van Vivaldi:

Fragment 1 0:38 tot 1:43 min

Fragment 2 3:33 tot 4:20 min

Fragment 3 6:25 tot 7:15 min

2. Maak samen een woordweb over de associaties die in je opkomen wanneer je naar de muziek luistert. Kies drie woorden uit die jullie willen gebruiken als thema voor jullie videoclip. Bekijk samen de beeldbibliotheek, welke beelden vinden jullie passen bij de muziek en bij jullie thema?

3. Download jullie gekozen muziekfragment en beelden en monteer deze in een app, bijvoorbeeld Cap Cut of een programma zoals Imovie. Let er goed op dat de beelden passen bij het ritme van de muziek en de muziek versterken. Het moet voor de kijker een logisch harmonieus geheel zijn.

15 min versie

Je kan leerlingen in plaats van echt aan de slag te laten gaan met monteren ook een storyboard laten tekenen. Ze denken zo ook na welke beelden waar passen op de muziek.

Afsluiting (5 min)

Sluit gezamenlijk de les af door samen een aantal videoclips te bekijken of bespreek met leerlingen onderstaande vraag:

Wat vind je van het gebruik en toepassing van klassieke stukken in series? (mag je het gebruiken, vind je het passen, mag je het aanpassen etc?)

Klassiek versus Hedendaags?

In deze les maken leerlingen kennis met het gebruik van klassieke muziek in films en series. Ze onderzoeken een fragment uit de populaire Netflix-serie Wednesday en analyseren het verschil tussen dit filmfragment en een fragment gespeeld door een symfonieorkest. Daarna gaan ze zelf aan de slag met het maken van een korte videoclip.

Benodigdheden

Pen & Papier

Optioneel: Beeldbibliotheek I laptop I Muziekfragmenten Les 1 I Storyboard

Klik hier om naar de Beeldbieb te gaan.

Download hier de muziekfragmenten,  docentenhandleiding en het werkblad van les 1.

Wie luistert er weleens naar klassieke muziek?

010

intro (10 min)

Start de les met een klassikale vraag:

• Wie luistert er weleens naar klassieke muziek?

Leerling kunnen antwoord geven door de poll in te vullen waarbij 0 staat voor nooit en 10 staat voor iedere dag. 

Waarschijnlijk is het antwoord dat geen of enkele leerlingen naar klassieke muziek luisteren.  Maar stiekem horen ze klassieke muziek veel vaker. 

Bekijk nu met leerlingen een fragment uit de serie Wednesday,2022 van Netflix (1.50 min) en bespreek de vragen die op de volgende slides staan:

• Had je verwacht om in een serie uit 2022 klassieke muziek te horen?
• Zou je deze muziek thuis of op de fiets luisteren? 
• Waarom wel/ niet? 

Had je verwacht om in een
serie uit 2022 klassieke muziek te horen?

Ja

Nee

Had je verwacht om in een

serie uit 2022 klassieke muziek te horen?

Vertel leerlingen nu: 

In films en series wordt vaak (klassieke) muziek gebruikt. Muziek kan zorgen voor een extra sfeer of emotie in een scène. Maar het kan ook een bepaalde sfeer versterken of de kijker extra informatie geven. De komende lessen gaan we kijken hoe klassieke muziek wordt ingezet bij films en series en wat het verschil is tussen klassieke en hedendaagse muziek. 

Waarom wel/ niet?

Had je verwacht om in een

serie uit 2022 klassieke muziek te horen?

Waarom wel/ niet? 

Vertel leerlingen nu:

In films en series wordt vaak (klassieke) muziek gebruikt. Muziek kan zorgen voor een extra sfeer of emotie in een scène. Maar het kan ook een bepaalde sfeer versterken of de kijker extra informatie geven. De komende lessen gaan we kijken hoe klassieke muziek wordt ingezet bij films en series en wat het verschil is tussen klassieke en moderne muziek. 

Wie kijkt er weleens naar een film/serie?

010

intro (5 min)

Start de les met een klassikale vraag:

• Wie luistert er weleens naar klassieke muziek?

Leerling kunnen antwoord geven door de poll in te vullen waarbij 0 staat voor nooit en 10 staat voor iedere dag. 

Waarschijnlijk is het antwoord dat geen of enkele leerlingen naar klassieke muziek luisteren.  Maar stiekem horen ze klassieke muziek veel vaker. 

Wist je dat

In een film wordt nagedacht over ieder shot? Een shot is een ononderbroken filmopname. Een scène is meestal opgebouwd uit meerdere shots, zoals een muur bestaat uit meerdere stenen.

Bekijk nu opnieuw het fragment uit Wednesday en klap wanneer de camera van shot wisselt. 

Vertel leerlingen dat 

In een film wordt nagedacht over ieder shot. Een shot is een ononderbroken filmopname, die begint op het moment dat de camera persoon op ‘record’ drukt en eindigt wanneer de camera persoon op ‘stop’ drukt, waarna de camera of acteurs zich verplaatsen. Een scène is meestal opgebouwd uit meerdere shots, zoals een muur bestaat uit meerdere stenen. 

Bekijk opnieuw met leerlingen het fragment uit Wednesday (slide 10) en geef ze de volgende opdracht mee: 

Klap wanneer de camera van standpunt (shot) wisselt. 

Ze zullen zo ervaren dat in dit korte stukje film al ongeveer 20 shot wisselingen zitten. Die zijn allemaal zo gemonteerd dat ze passen op de muziek. Ritme en sfeer is dus niet alleen in de muziek heel belangrijk maar ook in film. Hoe wisselen de shots elkaar af? Gebeurd dit snel achter elkaar of juist heel langzaam? Vooral bij videoclips wordt hier goed naar gekeken. De beelden moeten passen bij het ritme van de muziek en de muziek versterken. Het moet voor de kijker een logisch harmonieus geheel zijn.

0

Bekijk opnieuw met leerlingen het fragment uit Wednesday (slide 10) en geef ze de volgende opdracht mee:

Klap wanneer de camera van standpunt (shot) wisselt.

Ze zullen zo ervaren dat in dit korte stukje film al ongeveer 20 shot wisselingen zitten. Die zijn allemaal zo gemonteerd dat ze passen op de muziek. Ritme en sfeer is dus niet alleen in de muziek heel belangrijk maar ook in film. Hoe wisselen de shots elkaar af? Gebeurd dit snel achter elkaar of juist heel langzaam? Vooral bij videoclips wordt hier goed naar gekeken. De beelden moeten passen bij het ritme van de muziek en de muziek versterken. Het moet voor de kijker een logisch harmonieus geheel zijn.

Filmkaders

Een regisseur denkt van te voren goed na vanuit welk kader hij ieder shot filmt. Dit bepaald mede hoe de kijker de film beleefd. 

Close-up: het onderwerp is dichtbij gefilmd waardoor je bv. emoties goed ziet.

Medium:  het onderwerp is tot het middel in beeld. Perfect om handelingen te laten zien. 

Totaal:  het onderwerp is volledig in beeld.  Goed om de omgeving te laten zien. 

Close-up

Medium

Totaal

Standpunt

Vanuit welk camerastandpunt een kader wordt gefilmd versterkt hoe een shot wordt beleefd.

Kikvorstperspectief: gefilmd vanuit onder waardoor het onderwerp groot lijkt.

Vogelperspectief: gefilmd van boven waardoor het onderwerp klein lijkt.

Kikvorstperspectief

Vogelperspectief

In het filmfragment speelt Wednesday een stukje van componist Antonio Vivaldi (1648 - 1741).  Vivaldi leefde in de 16de eeuw in Italie maar zijn muziek wordt nog steeds in hedendaagse films en series gebruikt. 

Wie is Vivaldi?

Deze les gaan we dieper in op de muziek van Antonio Vivaldi. Maar wat weet je al van over deze componist? En wat is er online te vinden? 

Doe in tweetallen een mini bronnenonderzoek om je in deze componist te verdiepen.  Schrijf een insta post van max. 75 woorden om Vivaldi te introduceren als nieuwe componist bij Phion.  Verwerk in je post minimaal 3 feiten. Je hebt hiervoor 10 min de tijd. 

De muziek van Vivaldi wordt dus nog steeds over de hele wereld gespeeld. Bekijk de volgende twee filmfragmenten waarin de een stuk uit de Vier Jaargetijden - Winter te horen is. Welke verschillen zie je tussen beide fragmenten?

(10 min Onderdeel A) Wie is Vivaldi?

Je kan leerlingen deze opdracht ook als huiswerk meegeven. Hiervoor hebben we een werkblad ontwikkeld wat hier terug te vinden is. 

0

(20 min Onderdeel B) Klassiek en Hedendaags?

Je kan deze opdracht klassikaal doen maar leerlingen ook zelfstandig laten werken in tweetallen. Hiervoor hebben we een werkblad ontwikkeld wat hier terug te vinden is.

Vertel de leerlingen dat de serie Wednesday draait om Wednesday Addams, die door haar ouders naar een speciale school voor buitenbeentjes, vampiers en weerwolven wordt gestuurd. Verschrikkelijk vindt ze het, tot ze tot haar grote vreugde ontdekt dat er in de buurt van het internaat een gruwelijk monster leeft.

In het filmfragment uit de introductie speelt Wednesday een stukje uit Winter I. Allegro Non Molto van de componist Antionio Vivaldi.

Bekijk met de klas opnieuw het filmfragment (slide 8) en vervolgens een fragment (slide 9 tot 1.20 min) waarin dit klassieke stuk wordt gespeeld door het Voice Of Music symfonie orkest.

Welke verschillen zie je

tussen beide fragmenten? 

Welke verschillen zie je tussen beide fragmenten?

In Wednesday zie je veel meer afwisseling in de beelden. De camera wisselt veel vaker van standpunt en laat meer gezichtsuitdrukkingen zien. 

Ook zie je alleen een cello en geen verdere instrumenten. Als je goed kijkt naar de hand, zie je dat de cello in de serie niet bespeeld wordt. Je kunt dit zien doordat de linkerhand niet of nauwelijks beweegt. Om verschillende toonhoogtes te maken op een cello gebruik je je vingers om om beurten één van de vier snaren in te drukken en met je rechterhand over de snaren te strijken met een strijkstok. Dit komt heel precies!

Discussievraag

In Wednesday horen we meer instrumenten dan dat we zien. 

Mag een film/serie een klassiek stuk aanpassen omdat dit beter past bij het fictie verhaal of moeten ze bij de feiten blijven? 

aanpassen naar schoonheid en lelijkheid

Wednesday

Voices Of Music

Luister naar de muziek uit beide fragmenten. 

Welke verschillen hoor je tussen de fragmenten?

Richt je aandacht met de klas nu specifiek op de muziek en luister nog eens goed naar beide versies. Beluister beide fragmenten zonder beeld erbij (Voices of Music tot 1.20 min). En bespreek klassikaal de vragen op slides 14 - 16. 

Beschrijf dit met woorden als hoog, laag, snel, langzaam, hard, zacht.

Welke verschillen
hoor je tussen de fragmenten?

Welke verschillen hoor je?

In Wednesday is de muziek veel sneller dan het origineel. De melodie/solo lijn wordt in de serie door een cello gespeeld, maar is origineel geschreven voor viool. In de serie klinkt de melodie dus lager. Het orkest speelt het muziekstuk zoals Vivaldi ooit bedacht heeft. Als je goed luistert kun je verschillende instrumenten onderscheiden. In de serie is dit veel moeilijker te horen, doordat de muziek is bewerkt door een computer. Je hoort bijvoorbeeld geen Klavecimbel of barokorgel. In de serie zijn er ook geluidseffecten toegevoegd zoals de ontploffing (wat je ziet gebeuren in de scene)

Hoor je bij beide fragmenten
dezelfde instrumenten?

1. Ja
2. Nee

Hoor je bij beide fragmenten

dezelfde instrumenten?

Nee, in het fragment van Wednesday hoor je bijvoorbeeld geen viool of orgel. 

Welke instrumenten hoor je in de muziek van Voice of Music?

Welke instrumenten hoor je?

Je ziet een barokorkest spelen met verschillende instrumenten: viool, altviool, cello, contrabas, klavecimbel (voorganger van de piano), barokorgel en een luit. In deze versie wordt Vivaldi echt gespeeld op oude instrumenten uit de tijd van de Barok (de tijd van Vivaldi). Sommige instrumenten zijn dus al zo’n 300 jaar oud!

Het stukje muziek wat we geluisterd hebben is onderdeel van Vivaldi’s beroemdste compositie: De Vier Jaargetijden (1718). De Vier Jaargetijden bestaat uit vier muziekstukken die allemaal een seizoen verbeelden. Vivaldi wilde zijn ervaring van de natuur omzetten in muziek.  Hoe je de natuur hoort en ervaart, compleet met de gevoelens die daarbij komen kijken. 

Bekijk opnieuw het fragment van het symfonieorkerst en beantwoord de vraag. 

(40 of 10 min onderdeel B) videoclip voor Vivaldi

In dit onderdeel maken de leerlingen een korte videoclip bij een fragment uit de compositie Winter van Vivaldi. Ze kunnen zelf filmbeelden maken of gebruikmaken van onze beeldbibliotheek. Hier vinden ze ook de muziekfragmenten en een werkblad terug. Liever een korte versie van deze opdracht? We beschrijven ook een 15 min versie.

Het stukje muziek wat we geluisterd hebben is onderdeel van Vivaldi’s beroemdste compositie: De Vier Jaargetijden (1718). De Vier Jaargetijden bestaat uit vier muziekstukken die allemaal een seizoen verbeelden. Vivaldi wilde zijn ervaring van de natuur omzetten in muziek. Hoe je de natuur hoort en ervaart, compleet met de gevoelens die daarbij komen kijken. Je hoort niet alleen natuurgeluiden in de muziek maar ook het drama wat de seizoenen meebrengt. Bekijk eventueel nog een keer het fragment van het symfonieorkest zodat je met leerlingen de volgende vraag kan bespreken:

• Waaraan kan je horen dat dit stuk over de winter gaat?

Waaraan kan je horen

dat dit muziekstuk over de winter gaat? 

Beschrijf dit met woorden als hoog, laag,  snel, langzaam, hard, zacht.

Waaraan kan je horen dat dit stuk over de winter gaat? 

Zodra je De winter (L’inverno) hoort, krijg je het bijna koud. De muziek rilt met trillende, bibberende tonen en wringende samenklanken. Ook spelen de violen hoog, zodat ze ijzig klinken. In het tweede deel laat Vivaldi je even opwarmen: terwijl de regen buiten tegen de ramen tikt met getokkelde tonen klinkt binnen het knapperende haardvuur door in de warme melodie. Een spannende tocht over het ijs hoor je in het derde deel, met een zoekende melodie die steeds twijfelend op en neer gaat en soms uitglijdt.

Stap 2

1. Bekijk de beeldbibliotheek en kies beelden uit die bij de drie woorden passen. 
2. Monteer het muziekfragment en de beelden met een app zoals CapCut. Je video mag max. 1 min. duren. 

Aan de slag!

In tweetallen ga je een videoclip monteren op de muziek van Vivaldi's Winter. Je kiest een van de drie fragmenten uit en denk samen na over wat voor beelden hier bij zouden passen. Belangrijk is dat je goed kijkt en luistert zodat de beelden op het ritme van de muziek passen. 

Stap 1

1. kies met je groepje een muziekfragment uit. 
2. Maak samen een woordweb en kies drie woorden uit. 

Laat leerlingen nu in groepjes van maximaal 3 aan de slag gaan met het maken van een korte videoclip van 1 minuut bij een fragment uit Winter. Geef ze de opdracht mee om goed te kijken welke beelden waar passen op de muziek zodat ze aansluiten bij het ritme van de muziek zoals ze ervaren hebben tijdens de klap opdracht. Geef leerlingen de volgende informatie mee:

1.Kies met je groepje een van de fragmenten van Vivaldi:

Fragment 1 0:38 tot 1:43 min

Fragment 2 3:33 tot 4:20 min

Fragment 3 6:25 tot 7:15 min

2. Maak samen een woordweb over de associaties die in je opkomen wanneer je naar de muziek luistert. Kies drie woorden uit die jullie willen gebruiken als thema voor jullie videoclip. Bekijk samen de beeldbibliotheek, welke beelden vinden jullie passen bij de muziek en bij jullie thema?

3. Download jullie gekozen muziekfragment en beelden en monteer deze in een app, bijvoorbeeld Cap Cut of een programma zoals Imovie. Let er goed op dat de beelden passen bij het ritme van de muziek en de muziek versterken. Het moet voor de kijker een logisch harmonieus geheel zijn.

Wat heb je deze
les geleerd?

Afsluiting (5 min)

Sluit gezamenlijk de les af door samen een aantal videoclips te bekijken of bespreek met leerlingen onderstaande vraag:

• Wat heb je deze les geleerd? 
• Wat vind je van het gebruik  van klassieke stukken in series? (mag je het gebruiken, vind je het passen, mag je het aanpassen?)
• Kijk/luister je nu anders naar films en series? 

Kijk/luister je nu anders naar films en series?

😒🙁😐🙂😃