H4E_P3_litgs_middeleeuwen(2)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

middeleeuwen deel 2

LIEFDESLIEDJES

literatuurgeschiedenis

*Van middeleeuwen tot fin de siècle*

Herhaling theorie

• Welke periode beslaat de middeleeuwen?
• Wat is lyriek?
• Wat is een troubadour?
• Wat is hoofs gedrag?

Tijdbalk

De tijd van de monniken & ridders

De middeleeuwen: 

• Vroege Middeleeuwen (500-1000)
• Hoge Middeleeuwen(1000-1300)
• Late Middeleeuwen(1300-1450)

Literatuur

• Epiek: verhalende teksten (bv. ridderromans)
• Lyriek: liederen en gedichten
• Dramatiek: toneelstukken

LYRIEK

Hoofse liefdeslyriek: de zanger toont zich opgetogen over de verblindende schoonheid van zijn geliefde, toch is hij in het diepst van het hart gewond, hij is bereid tot onvoorwaardelijke dienstbaarheid en toont zich bezorgd dat haar iets zal overkomen.

liefdeslyriek: veel over natuur, met natureingang: stemming van de dichter

Egidiuslied

• beroemd liefdesgedicht uit de middeleeuwen: dichter treurt om gestorven vriend 
  
  
• Orale vertelcultuur: troubadours trokken van hof naar hof --> rijm

dichterdraagtvoor.nl

Egidius, waer bestu bleven?

Mi lanct na di, gheselle mijn.

Du coors die doot, du liets mi tleven.

Dat was gheselscap goet ende fijn.

Het sceen teen moeste ghestorven sijn.

Nu bestu in den troon verheven

Claerre dan der zonnen scijn.

Alle vruecht es di ghegheven.

Egidius, waer bestu bleven?

Mi lanct na di, gheselle mijn.

Du coors die doot, du liets mi tleven.

Nu bidt vor mi, ic moet noch sneven

Ende in de weerelt liden pijn.

Verware mijn stede di beneven.

Ic moet noch zinghen een liedekijn.

Nochtan moet emmer ghestorven sijn.

Egidius, waer bestu bleven?

Mi lanct na di, gheselle mijn.

Du coors die doot, du liets mi tleven.

Dat was gheselscap goet ende fijn.

Het sceen teen moeste ghestorven sijn.

Egidius, waar ben je gebleven?

Ik verlang naar je, mijn vriend.

Jij koos de dood, mij liet je ’t leven.

We hadden een goede, mooie vriendschap.

Het scheen of wij tezamen zouden sterven.

Nu ben jij opgestegen naar Gods troon,

omstraald door licht dat helder is dan de zonneschijn.

Alle vreugde valt jou ten deel.

Egidius, waar ben je gebleven?

Ik verlang naar je, mijn vriend.

Jij koos de dood, mij liet je ’t leven.

Bid voor mij, want ik moet nog ploeteren

en pijn lijden in deze wereld.

Bewaar een plaatsje voor me, naast jou.

Ik moet hier nog een liedje zingen.

Maar sterven moet iedereen.

Egidius, waar ben je gebleven?

Ik verlang naar je, mijn vriend.

Jij koos de dood, mij liet je ’t leven.

We hadden een goede, mooie vriendschap.

Het scheen of wij tezamen zouden sterven.

Egidius-lied

Epiek > tragiek Tristan & Isolde

Tristan gaat naar Ierland om een bruid te zoeken voor zijn geliefde heer, koning Mark van Cornwall. Om aan het vijandelijke Ierse hof niet herkend te worden, geeft Tristan zich uit voor een minstreel. Geïnspireerd door Isoldes oogverblindende schoonheid zingt hij een aangrijpend liefdeslied, waardoor hij haar tot dan toe ongenaakbare hart diep weet te raken. Na de nodige onderhandelingen staat de koning hem toe Isolde mee te nemen naar Cornwall om met koning Mark te trouwen. Maar door onoplettendheid van Isoldes dienares drinken Tristan en Isolde tijdens de zeereis een liefdesdrank, waardoor ze hevig verliefd op elkaar worden. Isolde is echter voorbestemd om Marks bruid te worden, en de liefde tussen haar en Tristan is dus gedoemd een overspelige te blijven. Als Mark de geliefden uiteindelijk betrapt, wordt Tristan naar Bretagne verbannen. Daar trouwt hij, maar kan zijn geliefde Isolde niet vergeten. Als hij, door een giftig wapen verwond, stervende is, laat hij Isolde roepen. Zijn vrouw liegt hem echter voor dat ze niet komt, zodat Tristan vertwijfeld sterft. Als Isolde hem even later dood aantreft sterft ze naast hem van verdriet.

To do...

• Lees het gedicht “Het zijn goede nieuwe tijden’ (in hertaling).
• Beantwoord daarna de vragen op de volgende slide.

Opdracht 2 - vragen bij gedicht

Vragen bij het gedicht:

1. Heeft het gedicht een Natureingang?

Zo ja, citeer het tekstgedeelte.

2. Het gedicht is hoofs te noemen. Welke hoofse kenmerken kom je tegen?

3. Tegen welk hoofs kenmerk wordt door de ik-persoon in het gedicht gezondigd?

 

Opdracht 3 - opzoeken

• Ga op zoek naar een liedje/rap uit je eigen wereld die over hetzelfde onfderwerp gaat.
• Dus niet alleen over liefde, maar over de fout die de ik-persoon in het gedicht van Veldeke maakte.

EPIEK

Ridderromans (1)

• voorhoofse ridderroman
• hoofse ridderroman
• oosterse ridderroman

Ridderromans (2)

• voorhoofse ridderroman
  - keizer Karel de Grote
  - ridders trouw aan vorst -> eercultuur
  - vrouw ondergeschikte rol

Ridderromans (3)

• hoofse ridderroman
  - legendarische koning Arthur
  - hoe je je moet gedragen
  - ridders zijn eervol, ze aanbidden de vrouw
  en gaan voor haar op queeste

Ridderromans (4)

• oosterse ridderroman
  - hoofse romans gebaseerd op Arabische
  literatuur/afspelen in het Midden-Oosten
  - ontstaan onder invloed van kruistochten

Fake news?!

• Wereldbeeld vormen -> gezin/vrienden/(social) media
• In de middeleeuwen niet zo primitief als vaak gedacht -> kennis uit de Bijbel / klassieke geschriften / eigen waarneming
• Encyclopedie: feiten en verzonnen verhalen  Jacob van Maerlant 'Der naturen bloeme' 

DRAMATIEK

Geestelijk vs. wereldlijk

• geestelijk: bijbelse verhalen opvoeren
•  wereldlijk: abele spelen (ernstig/mooi/kunstig)
  
  
• rederijkers: vereniging voor literatuur in wedstrijdvorm (gedichten en toneelstukken)
  volgens strenge regels iets bedenken, zeer kunstig gemaakt
  Anthonis de Roovere (1466 stadsdichter Brugge)