examentraining 6 - Ecosystemen B8, C3 en D5 - PLS1337

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Overzicht

Doelen

Aan het einde van dit domein

Begrijp je de samenhang tussen planten, organismen en hun omgeving

Begrijp je hoe organismen zich aanpassen aan hun omgeving

Heb je geleerd over koolstof en stikstofkringloop

Weet je meer over groeicurves in populaties

Ecosystemen

Ecosystemen

Alle biotische en abiotische factoren van een ecosysteem hangen samen

Door verschillen in deze factoren ontstaan verschillen in diversiteit tussen en binnen ecosystemen

Iedere soort heeft zijn eigen:

Habitat: leefgebied

Niche (nis): functie binnen een ecosysteem

Ecosystemen

Tolerantie

Abiotische en biotische factoren bepalen het functioneren van organismen

Voor elke abiotische factor een optimum-, minimum- en maximumwaarde

Tolerantiegrenzen bepalen het verspreidingsgebied van een soort

Ecosystemen

Relaties tussen soorten en individuen

Concurrentie

Predatie

Voortplantingsrelaties

Symbiose

Mutualisme: voordelig voor beide soorten

Commensalisme: voordeling voor één soort, voor de andere soort geen voor- of nadeel

Parasitisme: voordelig voor de ene soort, nadelig voor de andere soort

Schimmels groeien om plantenwortels heen. De schimmels voorzien de plant van fosforverbindingen (P), terwijl ze koolstofverbindingen (C) terugkrijgen.

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme
4. Communisme

Ecosystemen

Energiestromen en kringlopen

Piramide van biomassa:

Onderste niveau bevat producenten

Hogere trofische niveaus minder biomassa

Dit komt door:

Verbranding

Uitscheiding

Ecosystemen

Voedselweb

Meerdere voedselketens

Start altijd met een producent

Elke soort is voedselbron voor het volgende (trofische) niveau

Ecosystemen

Successie

Verandering van soortsamenstelling van een levensgemeenschap

Onder invloed van:

Natuurlijke selectie, emigratie en uitsterven van soorten

Klimaat en geologische processen

Ecosystemen

Ecologisch 

Dierlijke mest & compost 

Geen biotechnologie 

Geen monocultuur 

Natuurlijke vijanden  

Niet-ecologisch

Kunstmest

Biotechnologie

Monocultuur

Bestrijdingsmiddelen

Voedselproductie

Ecosystemen

Koolstofkringloop

Voorbeeld van verstoring:

Versterkt broeikaseffect

Verbranding van fossiele brandstoffen

Meer CO2 in de atmosfeer

Versterkt broeikaseffect --> zeewaterniveau stijgt

Zie Binas

In de koolstofkringloop wordt door veel organismen stoffen verbrand. Welke organismen in de koolstofkringloop doen aan verbranding?

1. planten
2. dieren
3. schimmels
4. alle organismen

Aan de basis van de koolstofkringloop staan

1. de reducenten
2. de producenten
3. de consumenten
4. de concurrenten

Ecosystemen

Stikstofkringloop (zie binas)

Eutrofiëring:

Door mens extra stikstof in het systeem (kunstmest)

Algen gaan snel groeien  maken water troebel

Niet licht genoeg voor waterplanten en wieren --> planten sterven af

Tijdelijk O2 gebrek --> dieren in water sterven

Door rotting dode dieren daalt O2 niveau verder

Zie Binas

de belangrijkste punten

• planten nemen stikstof op in de vorm van nitraat of NH₄⁺
• De meeste stikstof bevindt zich in de lucht N₂
• Stikstoffixatie is mogelijk door anaerobe bacterien
• knolletjesbacterien bij klaver, soja, bonen leven in symbiose
• dit fenomeen kan gebruikt worden voor groenbemesting
• Bemesting van het land levert uitspoeling van stikstof en algenbloei op

EUTROFIERING

gevolg --> waterbloei

Stikstof in de atmosfeer

• Broeikasgassen N₂O en NO_x komen vrij bij verbranding fossiel brandstoffen
• Bij reactie met water ontstaan zuren --> zure regen
• brandnetels en bramen groeien extra goed --> ecosysteem uit evenwicht

Zijn knolletjesbacteriën producenten, consumenten of reducenten?(T2,2p)

1. producenten
2. consumenten
3. reducenten

Wat is de ecologische relatie tussen vlinderbloemigen en knolletjesbacteriën?

1. Parasitisme
2. Commensalisme
3. Mutualisme
4. Predatie

Ecosystemen

Groei van populaties

Populatietoename wordt geremd door:

- Ziekten

- Voedselschaarste

- Ruimtegebrek

- Toenemend aantal vijanden

Afname wordt geremd door:

- Groter voedselaanbod per individu

- Meer ruimte per individu

Gevolg: populatiedichtheid vertoont in de loop van de tijd schommelingen

Ecosystemen

Groeicurves

Beperkte hulpbronnen remmen groei:

- S-vormige groeicurve

- Gevolgd door stabiele populatiegrootte

Onbeperkte hulpbronnen beschikbaar:

- J-vormige groeicurve

- Leidt vaak tot instorten van populatie

Ecosystemen

Groeicurves

Beperkte hulpbronnen remmen groei:

- S-vormige groeicurve

- Gevolgd door stabiele populatiegrootte

Onbeperkte hulpbronnen beschikbaar:

- J-vormige groeicurve

- Leidt vaak tot instorten van populatie

Ecosystemen

Populatiegrootte

Populatiedichtheid bepalen

1- Aantal dieren vangen, tellen en merken

2- Gemerkte dieren weer terugzetten

3- Opnieuw een aantal dieren vangen

4- Verhouding terug gevangen dieren met merk (t) en totaal aantal dieren tweede vangst (v) = verhouding van totaal aantal gemerkte dieren (m) tot de gehele populatie (p)

t : v = m : p

Populatie (p) = vangst 1 (v) x Vangst 2 (m) / gemerkt (t)

Ecosystemen

Ecosystemen

Om te onthouden

Let bij een voedselketen op de richting van de pijl: die wijst altijd in de richting van de energiestroom

Bij examenvragen over ecosystemen krijg je vaak veel informatie. Laat je daardoor niet van de wijs brengen, maar probeer de vraag stap voor stap aan te pakken.

Kijk goed wat er gegeven is en wat er wordt gevraagd: eenheid getallen, zijn deze bruto of netto en over welke tijd (dag, maand, jaar) gaan ze?

Er zijn twee soorten groeicurves: een S-curve en een J-curve