Communicatie en sociale vaardigheden in zorgsituaties

• Verzorging
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Communicatieve en sociale vaardigheden

2. Actief luisteren

onderwijs.hetarchief.be

casussen

Instructie

Pak een stukje papier (A4) en hou het voor je. Doe nu je ogen dicht en volg de instructies exact. 

Uitvoer

Eerst wil ik dat je het papier dubbel vouwt. Vouw het nog een keer dubbel en scheur de linker bovenhoek van het papier af. Vouw het papier nogmaals dubbel en scheur nu de rechter onderhoek van het papier af.

Na het scheuren...

Vraag aan iedereen om zijn ogen open te doen en het papier uit te vouwen tot een heel blad.

Kijk samen wat het resultaat is. Als ik goed gecommuniceerd heb en jullie hebben goed geluisterd zouden we allemaal hetzelfde moeten hebben....

Hoe is dat nu mogelijk?

Hoe kan dit?

1. Armen langs je lichaam

2. Handen op je heupen

3. Armen over 

elkaar

 Betekenis van deze houdingen

1. Armen langs het lichaam= goed, je ziet er ontspannen uit, ook heb je dan je armen vrij voor het maken van gebeuren wanneer jij het woord neemt.

2. Handen op de heupen = je toont een actieve luisterhouding. Als je spreekt is dit minder goed, dit kan nogal betweterig overkomen.

3. Armen over elkaar= hiermee maak je eerder een gesloten en afstandelijke indruk

Oefeningen

Maak de oefeningen op pagina 7, 8 en 9 in de cursus

Durf uitleg te vragen als iets niet duidelijk is

Oefening actief luisteren pag. 7

• 3
• 3
• 4
• 3
• 4
• 4
• 3
• 4 

Oefening op pag. 8: hoe reageert de verpleegster

• Neen, ze zegt eigenlijk niet veel. Ze herhaalt alleen wat de patiënt zegt. Hierdoor probeert ze zijn gevoelens te verwoorden.
• De patiënt formuleert zijn gevoelens en zijn probleem.
• (Besluit) Hij ziet in dat hij het probleem kan oplossen door zelf naar de huisbaas te bellen.
• (Wat leren we over de aanpak?) Dat het belangrijk is om als luisteraar vooral de persoon zelf te laten zoeken naar een formulering van zijn probleem. Als je het probleem goed kan verwoorden, sta je veel dichter bij de oplossing.

Oefening parafraseren pag. 9

Karolien:

• minderwaardigheidsgevoel, onzelfzeker (reactie 3 leunt het meest aan bij actief luisteren, reactie 2 het minst)

Lisa:

• verdriet, niet bij de groep horen (reactie 2 leunt het meest aan bij actief luisteren, reactie 3 het minst)

Margot:

• Zij voelt zich onrechtvaardig behandeld (reactie 1 leunt het meest aan bij actief luisteren, reactie 2 & 3 het minst)

Xander:

• angst, bang om verlaten te worden 
• vind je het niet leuk dat papa & mama weggaan?
• Maar neen, de zon schijnt toch!

Caroline:

• wordt als een klein kind behandeld, krijgt geen inspraak
• vind je dat je moeder je niet voldoende vertrouwt?
• moest je nu altijd luisteren, zou moeder dat niet moeten doen

Caroline:

• wordt als een klein kind behandeld, krijgt geen inspraak
• vind je dat je moeder je niet voldoende vertrouwt?
• moest je nu altijd luisteren, zou moeder dat niet moeten doen

Louis:

• dat hij het niet meer ziet zitten
• voel je je niet meer goed bij mij?
• je best doen? Ik heb daar niets van gemerkt!

Oefenen ik-boodschap

3. Kritiek geven en krijgen

3. KRITIEK GEVEN EN KRIJGEN

• Wat is voor jullie kritiek?
• We bekijken samen het filmpje
• Op welke manieren wordt er hier kritiek gegeven? Vul in op pagina 11& 12 in de cursus

Kritiek geven op een niet bedreigende manier

deel 1: tot 4min. 16 sec. 

Wat is het verschil tussen de twee situaties in het kapsalon?

• Situatie 1: de ene persoon geeft kritiek aan de ander door erover te roddelen. Die persoon vertelt het dan door waardoor de kritiek nog erger overkomt bij de ontvanger.
• Situatie 2: de ene persoon vraagt om even apart te zitten en legt uit wat niet goed is en wat het effect/gevolg daarvan kan zijn. 

4. Assertief reageren t.o.v. sub- assertief en agressief.

Wat is assertiviteit?

LESDOELEN

1) Je kunt in je eigen woorden uitleggen wat 'assertiviteit' betekent.

2) Je kunt een voorbeeld geven van een assertieve reactie. 

3) Je kunt in je eigen woorden de verschillen noemen tussen een assertieve reactie, een subassertieve reactie en agressieve reactie.

Je staat in de rij bij de supermarkt en iemand dringt voor. Niet fijn, je hebt haast. Wat is een assertieve reactie?

1. Je baalt, maar zegt niks
2. Je wordt heel boos en begint te schreeuwen
3. Je zegt op een nette manier dat je eerder in de rij stond
4. Je begint met andere klanten te praten over dit asociale gedrag

Assertief zijn is...

- opkomen voor jezelf

- rekening houden met jezelf       én met de ander

- je mening durven geven

- 'nee' durven zeggen

- je grenzen aangeven

- niet over je heen laten lopen 

Subassertief zijn is...

- je grenzen niet aangeven

- over je heen laten lopen

- niet zeggen wat je wilt of vindt

- doen wat anderen willen

- geremd en stil zijn

- bang zijn voor ruzie

Agressief zijn is...

- voor jezelf opkomen, ten koste van de ander

- tot een conflict komen

- ikke ikke ikke en de rest kan stikken (eigen belang)

- niet naar de ander luisteren

- de ander de schuld geven

Wat ben je zelf?
Assertief, subassertief of agressief?

Wie is volgens jou
het meest assertief?

Als je assertief bent...

1. denk je aan jezelf en de ander
2. denk je alleen aan de ander
3. denk je alleen aan jezelf
4. geef je je grenzen NIET aan

Casus

Je loopt ruim een maand stage in een WZC. Iedere dag na de lunch moet jij de afwas doen. Het is een flinke stapel en niemand helpt je...

Wat doe je hiermee als je....

•  subassertief bent
•  assertief bent
•  agressief bent

-> klassikaal gesprek

Je leidinggevende vraagt of je wilt werken vanavond.
Eigenlijk ben je super moe en zie je het niet zitten.
Wat is een subassertieve reactie?

1. je zegt dat het je helaas niet gaat lukken vanavond
2. je zegt 'haha, bekijk het maar!!'
3. je zegt ja, maar je meldt je de volgende dag 'ziek'
4. je gaat toch werken, want je bent bang dat hij anders boos wordt

Stelling 1 - bij agressiviteit ga je over de grens van de ander
Stelling 2 - bij subassertiviteit gaat de ander over jouw grens

1. Stelling 1 juist Stelling 2 onjuist
2. Stelling 1 onjuist Stelling 2 juist
3. Beide stellingen JUIST
4. Beide stellingen ONJUIST

Pagina 21

Subassertief gedrag:

• je durft niet te zeggen wat je wilt
• je neemt geen verantwoordelijkheid
• belangen van de ander op de eerste plaats

Agressief gedrag:

• agressiviteit is anderen niet respecteren
• je krijgt ruzie met je omgeving

Assertief gedrag:

• je zegt wat je wilt, zonder grof of onderdanig te worden
• Vastberaden en vriendelijk een verzoek weigeren
• voor jezelf durft op te komen

OVERZICHT

POSITIEVE SFEER

	Gedrag	Gedachte	Resultaat
Subassertief	GEEN REACTIE DURFT NIETS TE ZEGGEN	ANDEREN ZULLEN ME BRUTAAL VINDEN	ONTEVREDEN OVER JEZELF
Agressief	JE VLIEGT UIT	IK HEB GELIJK	MISSCHIEN CONFLICT
Assertief	JE LEGT VRIENDELIJK UIT WAT HET PROBLEEM IS	IK HEB HET RECHT OM MIJN MENING TE ZEGGEN	PROBLEMEN KUNNEN OPGELOST WORDEN IN POSITIEVE SFEER

Pagina 22 & 23

Maak de oefeningen en omschrijf om welke vorm van gedrag het gaat.

oefenen rollenspel

Zijn er nog vragen?

Wat te kennen voor de toets?

1. Wat is verbale communicatie en non-verbale communicatie?
2.  Wat is formeel taalgebruik/wat is informeel taalgebruik? Kunnen toepassen bij oefening.
3. De basisregels van actief luisteren. 
4. Kunnen toepassen van de ik-boodschap.
5. Geef de elementen van een ik-boodschap.
6. Aan welke voorwaarden moeten voldaan worden bij het geven van kritiek
7. Wat is assertief gedrag, subassertief gedrag en agressief gedrag. Kunnen toepassen aan de hand van voorbeelden.