3.1 Genotype en fenotype & 3.2 Genen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

Erfelijkheid en evolutie

3.1 Genotype en fenotype

3.2 Genen

Lesprogramma

• Huiswerk
• Leerdoelen
• Uitleg
• Vragen
• Nabespreken
• Huiswerk

Welke vragen van het huiswerk willen jullie dat ik bespreek?

Leerdoelen

• Je kunt omschrijven wat een genotype, wat een fenotype en wat een gen is.
  
• Je kunt beschrijven hoe organismen informatie over erfelijke eigenschappen overdragen aan hun nakomelingen via chromosomen.
• Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief en intermediair fenotype betekenen.

Bij welke celdeling ontstaat er een exacte kopie van de moedercel?

1. Meiose
2. Mitose
3. Reductiedeling
4. Ovulatie

Door meiose ontstaan...

1. Mutaties
2. Afwijkende cellen
3. Geslachtscellen
4. Alle cellen van het lichaam

Mitose

Meiose

23 chromosomen

23 chromosomen

46 chromosomen

46 chromosomen

Gen en allel

• Stukjes DNA die informatie bevatten voor
  één eigenschap noem je een gen. 
• Elk chromosoom bevat een groot aantal genen. 

• Genen kunnen in de cel 'aan' of 'uit' staan. 

De gen voor haarkleur staat in cellen van de haarzakjes aan. In de lever uit. 

• Elk gen bestaat uit twee allelen, één of elk chromosoom. 
• De twee allelen van een gen kunnen verschillen. 

Chromosomen

Lange dunne draden DNA. Bevinden zich in de celkern. 

Mensen hebben 46 chromosomen, in 23 paren. 

Genotype

De informatie voor alle erfelijke eigenschappen samen noem je het genotype van dat organisme.

Wanneer wordt het genotype bepaald?

Door welk type celdeling groeit een bevruchte eicel uit tot een nieuw organisme?

1. Mitose
2. Meiose

Fenotype

Alle eigenschappen van een organisme noem je het fenotype van dat organisme. 

Je fenotype wordt bepaald door je genotype, maar ook door je leefstijl en je omgeving. 

Een eeneiige tweeling ziet er meestal niet precies hetzelfde uit.
Wat is er dan anders?

1. Het fenotype
2. Het genotype

Homozygoot en heterozygoot

Homozygoot

Heb je 2 genen voor krullend haar, dan ben je homozygoot voor de eigenschap krullend haar.

Homo betekend hetzelfde

bijv. man+man of vrouw+vrouw

Heterozygoot

Heb je 2 verschillende genen, dan ben je heterozygoot

1 gen voor krullend,

1 gen voor steil

Hetero betekend anders 

bijv. man+vrouw

Heterozygoot

Heb je 2 verschillende genen, dan ben je heterozygoot

1 gen voor krullend,

1 gen voor steil

Hetero betekend anders 

bijv. man+vrouw

Dominant of recessief

Een allel kan dominant of recessief zijn: het dominante allel komt altijd tot uiting in het fenotype, het recessieve allel niet. 

Dus als donkerhaar dominant is en blond is recessief, en 

Bart heeft een vader met donker haar en een moeder met blond, wat wordt zijn haarkleur?

Genotype noteren

We gebruiken letters: 

Dominant allel - HOOFDLETTER

Recessief allel - kleine letter

Homozygoot - beide groot/ klein

Heterozygoot- groot & klein

Voorbeeld:

Homozygoot dominant - AA

Heterozygoot - Aa

Homozygoot recessief - aa

Oefening:

Bruin haar: dominant

Blond haar: recessief

Moeder is homozygoot blond

Vader is homozygoot bruin

Wat zijn hun genotypes?

Wat zijn die van Bart?

Intermediair fenotype

Beide genen komen tot uiting bij intermediair fenotype!

Dus wit en rood maakt roze

Beide genotypes zijn dominant dus beide komen tot uiting

Intermediair fenotype

Geen dominant en recessief allel, beide allelen zijn even sterk

Huiswerk

Leren 3.1 en 3.2

Maken van 3.1 opdracht 1 en 4 t/m 6

Maken van 3.2 opdracht 1, 2 en 4 t/m 6