Leestekens

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

vandaag 

• Herhaling HOOFDLETTERS
• Leestekens

Lesdoel

Je gebruikt leestekens en tekens bij woorden juist.

3.2 Leestekens en tekens bij woorden

De theorie....

Waarom zijn leestekens belangrijk?

• Zonder leestekens kan een tekst slecht leesbaar zijn
• Zonder leestekens kan een zin verkeerd begrepen worden

Punt

• aan het eind van de zin
• soms bij afkortingen
  
• niet na afkortingen van maten en gewichten
  

Dus:

• We berekenen geen bezorgkosten.
  
• We sturen het pakket z.s.m. op.
  
• Maar: Is het bedrag inclusief btw? 3 m (meter), 10 kg (kilogram)

Een echte afkorting wordt gelezen alsof er geen afkorting staat:

a.d.h.v. (lezen we als aan de hand van)

incl. (lezen we als inclusief)

m.a.w. (lezen we als met andere woorden)

De andere types afkortingen worden wel als afkorting gelezen; 

Initiaalwoorden spreken we letter voor letter uit.

btw (lezen we als [bee-tee-wee])

gsm (lezen we als [gee-es-em])

pc (lezen we als [pee-see])

Vraagteken

• Na een vraag, komt een vraagteken.

• Hoe hard mag je hier rijden?

Uitroepteken

• Bij een bevel:       Hou daar onmiddellijk mee op!
• Bij een uitroep:   Dat is belachelijk!
  

mag ik aub de suiker van u

1. Mag ik aub de suiker van u.
2. Mag ik a.u.b. de suiker van u.
3. Mag ik aub de suiker van u?
4. Mag ik a.u.b. de suiker van u?

ik wil dat jullie nu een antwoord geven

1. Ik wil dat jullie nu een antwoord geven?
2. Ik wil dat jullie nu een antwoord geven.
3. Ik wil dat jullie nu een antwoord geven!
4. Ik wil dat jullie nu een antwoord geven!.

Komma

• in op­so­m­min­gen: 
• Voor deze saus heb je uien, kno­flook, to­maten en  olij­folie nodig.
• tussen twee werkwoordsvormen die niet bij elkaar horen (in samengestelde zinnen) :
• Als we je roep­en, mag je binnen­ko­men.  
• voor en/of na een aans­prek­ing of een tussen­werpsel: 
• Joey, help je die mev­rouw even?  en ook   “Poeh, wat ben ik moe zeg!” of Helaas, de ploeg heeft de volgende ronde niet bereikt.

• voor voeg­woorden zoals om­d­at, maar, nadat, want, voord­at:  
• De hard­loop­wed­strijd gaat niet door, om­d­at er nood­weer voor­speld is.
  

Komma 

Ook zorgt de komma voor rust en verschil in toonhoogte:

• Ik was het niet het was volgens mij Joris die jongen die       gisteren ook mee voetbalde.
  
• Ik was het niet, het was volgens mij Joris, die jongen die  gisteren ook mee voetbalde.

oma kunt u mij de stroop aangeven

1. Oma? Kunt u mij de stroop aangeven?
2. Oma. Kunt u mij de stroop aangeven?
3. Oma, kunt u mij de stroop aangeven.
4. Oma, kunt u mij de stroop aangeven?

Dubbele punt

• na een aankondi­ging van een op­so­m­ming : 
• Dit zijn de na­men van de stu­den­ten die zijn in­geloot: El­len, Wouter, Amina, Bruce en Peter.
• om een citaat aan te kondi­gen : 
• De train­er riep: ‘Kom op, vol­houden!’
• voor een uitleg: 
• Zo laad je de accu op: ...
  

Puntkomma

Om zinnen te verbinden die bij elkaar horen of die bijna hetzelfde zeggen:

Net als een punt sluit de puntkomma de zin af, maar maakt direct duidelijk dat er een verband is met de volgende mededeling.

• Het is vijf uur; we stop­pen er­mee.

• De reis naar Parijs duurde erg lang; we waren bijna de hele dag onderweg.
• Beginnen jullie maar alvast; door het drukke verkeer ben ik later. 

Aanhalingstekens

• bij een citaat, dus iemand zegt letterlijk iets : 
• Li­anne verzocht: ‘Wil iedereen zijn mo­biel uitz­etten?’
• als je een woord iron­isch bedoelt, dus niet cynisch! 
• Echt ‘knap’ dat je een twee hebt.
  
• als het om het woord of de groep woorden zelf gaat:
• ‘Fa­ci­liter­en’ betek­ent: iets mo­gelijk maken.
  

je kunt twee dingen doen wel of niet leren voor je examen

1. Je kunt twee dingen doen: "Wel of niet leren voor je examen."
2. Je kunt twee dingen doen; wel of niet leren voor je examen.
3. Je kunt twee dingen doen: wel of niet leren voor je examen.
4. Je kunt twee dingen doen. Wel of niet leren voor je examen.

wat heerlijk zeg het regent pijpenstelen

1. Wat "heerlijk" zeg. Het regent pijpenstelen.
2. Wat "heerlijk" zeg, het regent pijpenstelen.
3. Wat heerlijk zeg; het regent pijpenstelen.
4. Wat heerlijk zeg, het regent pijpenstelen.

Tekens bij woorden

Tekens bij woorden maken duidelijk hoe een woord gelezen of uitgesproken moet worden.

   

Vaak is dat gewoon nodig voor de uitspraak; soms geeft het ook aanwijzingen hóé een woord of een zin gelezen moet worden.

apostrof

trema

accent

weglatingsstreepje

Tekens bij woorden

• apostrof
• trema
  
• accent
  
• weglatingsstreepje
  

Hoe schrijf je het goed?

's Avonds ga ik naar het café voor twee drankjes. Dan loop ik naar de taxi's, die aan de voor- en achterzijde van de markt staan.

Apostrof

1. Meervoud op klinkers behalve -e: radio's, taxi's, paraplu's, baby's. Maar: drankjes (want -e, dus geen ')

2. Bezit op -s, -z of -x: Max' fiets, Dennis' auto, Yesilgöz' werk.

3. Deel van het woord weg: A'dam, 's Avonds.

4. Bij letterwoorden: SP'er, mbo'er, A4'tje.

5. bij afkortingen: b.v.'s, b.v.'tje

Trema 

Als je het woord anders verkeerd uitspreekt:

 reünie, Italië, creëren, ruïne, kopiëren

 vergelijk eens met:

  reunie, Italie, creeren, ruine, kopieren

Accent aigu (rechts) of grave (links)

om te laten zien of je de klank kort of lang uitspreekt. 

Het zijn de streepjes naar links (è), naar rechts (é) en het ‘dakje’ (ê): 

logé, café, première, crêpe, enquête

om aan te geven op welk woord de nadruk moet liggen. Gebruik dan het streepje naar rechts:

     – Ik vind dat we dat juist wél moeten doen.

Weglaatstreepje

Je gebruikt een streepje als weglatingsstreepje als je een deel van het woord weglaat. Op de plaats van het streepje kun je dus een ander woord lezen:

 ochtend- en middagdienst 

klein- en achterkleinkinderen

voor- en nadelen

Zou je het weglatingsstreepje niet gebruiken, dan zou je misschien vaak woorden herhalen in je tekst. En dat staat niet zo mooi.

cafés

1. goed
2. fout

avocadoos

1. goed
2. fout

groente, fruit en tuinafval

1. goed
2. fout

Melle's les

1. goed
2. fout

Mario's boek

1. goed
2. fout

Génant

1. goed
2. fout

reunie

1. goed
2. fout

De hoofdstad van Noord-Brabant is
s Hertogenbosch

1. goed
2. met apostrof
3. met streepje
4. met apostrof en streepje